Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1997, Blaðsíða 16

;
/
áður. Hátíðin var því haldin í 51. sinn í ár.
Hún hófst með sýningu á Natan vitra eftir
Lessing í garði páfahallar, svo sem venja er,
með þekktum leikara, Sami Frey í titilhlut-
verkinu. Af þeirri sýningu sá ég ekki nema
leikmyndina, sem var mjög hugvitsamlega
gerð og undirstrikaði vel það sem gagnrýn-
endur kölluðu sýninguna: táknmynd skilnings
og umburðarlyndis. Ekki veitir nú henni versu
af því. En fyrst minnst er á leikmyndir, var
í tengslum við hátíðina efnt til mikils málfund-
ar um gildi og hlutverk leikmyndar í nútíma
leikhúsi, um hið myndræna inntak leiksýn-
inga. í Frakklandi, líkt og víða annars stað-
ar, þykir sumum nóg komið af alveldi myndar-
innar í útfærslu verka og tími kominn til að
hleypa orðinu og skáldskap þess að aftur.
Leiklistarhátíðin í Avignon skiptist í tvo
hluta eins og t.d. Edinborgarhátíðin. Hin eig-
inlega hátíð eru þau verk, sem þangað er
boðið, ýmist sýningar frá útlöndum eða
Frakklandi, sem þegar hafa vakið athygli,
ellegar sýningar, sem settar eru upp í fyrsta
skipti á hátíðinni sjálfri. Svo er hátíð „utan
múranna" og þar keppast flokkar um að sýna
sig og vekja á sér athygli, borga meira að
segja með sér er mér sagt. Af dagskránni
að dæma, virðist hún ekkert hafa sett ofan,
þótt slíkar raddir heyrist með jöfnu millibili
og í ár var áhersla lögð á rússnesk verk og
rússneska flytjendur og sígildir höfundar
Rússa í fyrirrúmi, Gogol, Dostojevskij, Tolstoj
og Tsjekhov. Til þess að gera hátíðinni skil
þyrftu menn að dveljast í Avignon í vikutíma
eða hálfan mánuð en á því voru ekki tök að
þessu sinni. En mér þótti gaman að vita til
þess, að sérstök dagskrá var höfð til að heiðra
minningu mikilhæfs leikhúsmanns, Antoine
Vitez, sem hafði lofað mér að koma til ís-
lands með leikflokk frá Comédie Francaise,
nokkrum mánuðum áður en hann féll skyndi-
lega frá.
Og þá er röðin komin að Festival dArt
lyrique en Aix, sem líka hefur áratuga hefð
að baki og séð glæsilega daga, þegar Gabriel
Dussurger hélt þar um stjómvölinn og stjöm-
umar Teresa Stich-Randall. Luigi Alva og
Gabriel Bacquier heilluðu áhorfendur með
söng sínum. Nú hamlar fjárskortur og hátíðin
rís vart undir nafni. Þó var unun að hlýða á
Sálumessu Mozarts í flutningi ungra söngv-
ara og kórs og hljómsveitar frá Fréderic Chop-
in-akademíunni í Varsjá í Frelsarakirkjunni
og hljómsveit ungs fólks og ungir söngvarar
frá Manchester komu geðugt fyrir í lauslega
sviðsettum flutningi á Cosi fan Tutti Moz-
arts. Ég hef lengi velt því fyrir mér af hveiju
sú ópera nýtur ekki meiri vinsælda en hún
gerir með sína yndislegu músík; sennilega er
það vegna þess, að enginn heilvita maður
getur tekið það alvarlega að hinir ungu elsk-
endur þekki ekki hverjir aðra í einhveijum
kjánalegum dulbúningum; efnið fellur ein-
hvern veginn um sjálft sig. Þessi flutningur
fór fram í garði eins af elstu háskólabygging-
unum og var farið að rökkva. Um það leyti,
sem hljómsveitarstjórinn hóf tónsprota sinn
og hinn fagri forleikur hljómaði, hófst ein-
kennileg samkeppni. Svölurnar á húsþökunum
urðu svo innblásnar af Mozart, að þær hófu
upp þéttan söng og meira að segja dúfumar
stóðust ekki mátið og kurruðu með. Þessi
merkilega keppni náttúru og listar stóð dijúgt
fram eftir fyrsta þætti, uns listin hafði betur
og fuglamir fóm að lúlla.
Samhliða tónlistarhátíðinni hefur danshátíð
þróast og á nú tveggja áratuga afmæli. Þar
sýndu ýmsir helstu dansasmiðir Frakka verk
sín, Maguy Marin, Odile Duboc og Angelin
Preljocaj. Eg sá verk eftir þann síðastnefnda,
sem kallast garðurinn og þar var að verki
sjálfur ópemballettinn frá París með tvær
skæmstu stjömur sínar í broddi fylkingar.
Sýningin átti að hefjast kl. 22, eftir að skyggja
tók og vera í garði erkibiskupsins, þar sem
komið hefur verið upp ágætasta útileikhúsi
eins og í páfagarðinum í Avignon. En nú fór
í verra. Frést hafði af skruggum í Marseille
um morguninn og undir kvöld vom þær komn-
ar til Aix og fylgdi þeim úrhelli. Un malhe-
ur, sögðu innfæddir, une catastrophe, ógæfa,
stórslys. Þó að stytti upp um síðir tók sinn
tíma að þurrka sviðið, svo dansararnir fæm
sér ekki að voða í sleipri bleytunni; og áhorf-
endasætin vom svosem ekki þurr heldur. Þó
að búið væri að skrúfa fyrir himinbunurnar,
héldu dropar áfram að hrynja af blöðum
tijánna og ljóskösturunum á leiksviðinu.
Klukkan um ellefu hófst loks sýningin og
stóð fram á rauðanótt. Sá
sem hér segir frá er í eðli
sínu heldur kvöldsvæfur og
við bætist að frúin, sem sat
fyrir framan mig hafði
úðað sig svo miklu ilmvatni
að mig sveið svo í ofnæmis-
augun og átti erfitt með
að halda þeim opnum. Sýn-
ingin var þó þess virði,
kóreógrafían að vísu ójöfn,
en stundum snjöll og heild-
arhugsunin ekki nægilega
skýr, að því er mér virtist.
Dansaramir vom hins veg-
ar svo frábærir, að mann
rak í rogastans, þegar þeir
tóku við fagnaðarlátum í
lokin og reyndust eftir allt
vera mennskir en ekki
fuglakyns eða úr furðu-
heimum. Þar bar hæst þau
Isabelle Guérin og Laurent
Hilaire, sem Rudolf Nuryev
gerði að stjömum fyrsta
kvöldið sem þau dönsuðu
saman Svanavatnið fyrir
rúmum 10 ámm.
Ósjálfrátt minntu þau á
leik flamengóanna bleiku,
sem við höfðum kynnst í
þjóðgarðinum í Camargue
fyrr um daginn innan um
villtar brúnar nautahjarðir
og gráa hesta, sem kúrekar
þessara árósa Rónarár rækta og em minni en
aðrir hestar í Frakklandi; reyndar heita þeir
ekki kúrekar þar um slóðir heldur guardians,
verðir og búgarðamir kallast manardes sem
ég veit nú reyndar ekki hvemig á að þýða
fremur en margt annað á þessum slóðum.
Próvensalskan heldur enn velli, þótt hún sé
sögð á undanhaldi. Enginn virðist fylgja for-
dæmi Fréderic Mistrals í dag og skrifa á því
máli. Rejmdar hafa margir ágætir bókmennta-
menn komið héðan, til dæmis Marcel Pagnol,
höfundur Marseille-leikjanna um Fannýju,
César og Maríus og frásagna, sem nýlega
hafa verið uppistaða vinsælla kvikmynda eins
og Stolt föður míns. Enginn sem ann fagurbók-
menntum ætti heldur að láta undir höfuð leggj-
ast að koma í Cité du Livre í Aix, mikið nútíma-
bókasafn, þar sem sérstök deild er helguð
nóbelshöfundinum Saint John Perse. Þar sat
Sigfús heitinn Daðason, þegar hann var að
þýða Perse, en ekkert skáld íslenskt hefur lýst
þessu héraði af sama næmleika og innsýn og
hann.
Sá sem hér heldur á penna hefur einnig
löngum haft mikið dálæti á Alphonse Daudet
og myllunni hans og því var gaman þangað
að koma. Daudet var Parísarskriformur sem
dró sig úr glaumi heimsborgarinnar og settist
að í myllu í Fontvielle. Niðri bjuggu hérar
og þá rak hann út, en uppi sat vitur ugla og
til atlögu við hana lagði hann ekki. Þau bjuggu
því saman þama í myllunni, hún uppi, hann
niðri og þaðan skrifaði hann bréf, sem fræg
urðu.
En er ekkert leikhús í Aix? Jú, reyndar.
Fullhuginn Alain Simon heldur úti sumarleik-
húsi ofan á vetrarvertíðina í litlu leikhúsi sínu
Théatre de lAtelier. Hann er mikill hugsjóna-
maður og hefur skrifað merkar bækur um
eðli leiks og listar; sömuleiðis heldur hann
uppi leiksmiðju með bömum. En sýningin sem
ég sé er ætluð fullorðnum, öguð og póetísk.
Og hvað skyldi hún fjalla um? Paul Césanne
og það sem hann leitaði að í fjallinu Sainte
Victoire. Og eftir austurríska skáldið Peter
Handke. Það var þá eftir allt saman Cézanne
í borg Cézannes.
Höfundur er rithöfundur og fyrrverandi Þjóð-
leikhússtjóri.
STJÖRNUR Parísaróperunnar Isabeli Guérin og Laurent
Hilaire dansa í Garðinum.
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 27. SEPTEMBER 1997
Morgunblaðið/RAX
MYNDLISTARMENNIRNIR Helgi Þorgils Friðjónsson, Kristinn G. Harðarson og Eggert
Pétursson eru allir í sterkum tengslum við íslenska náttúru í verkum si'num.
Sýningin Umhverfis feguróina sem veróur opnuó í
Listasafni Kópavogs, Geróarsafni, kl. 15 í dag
varpar Ijósi ó ríkan þótt nóttúrunnar í íslenskri sam-
tímamyndlist. HULDA STEFANSDOTTIR settist nióur
meó listamönnunum sem hluteiga aó móli, þeim
Kristni G. Haróarsyni, Eggerti Péturssyni og Helga
Þorgils Friójónssyni, og reyndi aó henda reióur ó
sameiginlegum einkennum þremenninganna.
NAFNLAUS eftir Eggert Pétursson, frá 1997.