Alþýðublaðið - 09.04.1987, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 9. apríl 1987
5
Valkostir í Dölum:
Brjóta blað
eða burt að
Frá Búðardal. Héðan er nú kallað á nýja og betri byggðastefnu, eins og reyndar víða annars staðar í hinum dreifðu byggðum landsins.
Fyrir skömmu var hér í blaðinu
sagt frá athyglisverðri skoðana-
könnun á vegum atvinnumála-
nefndar Dalasýslu. Tilgangurinn
var sá, að fá fram skoðanir sýslu-
búa á nokkrum atriðum i byggða-
og atvinnumálum. Skipun nefndar-
innar var i beinu framhaldi af stórri
atvinnumálaráðstefnu sem haldin
var í Búðardal á sl. vori.
Sameiginlegur fundur sveitar-
stjórna í Dalasýslu og Austur-Barð.
var haldinn í des. en til hans var
boðað af atvinnumálanefndinni.
Samkv. ákvörðun þessa fundar var
skipuð samstarfs og sameiningar-
nefnd Dalasýslu sem kanna skyldi
möguleika á auknu samstarfi þess-
ara sveitarfélaga eða sameiningu
einhverra þeirra eða allra.
Nefndin hefur unnið samkv.
ákveðinni áætlun þar sem mál eru
tekin fyrir í 15 liðum, hver liður
ræddur fyrir sig og lagðar fram
skýrslur um ástand mála nú og
hverju það gæti breytt ef af samein-
ingu verður. Hér verður aðeins gerð
grein fyrir einum þætti þessa verk-
efnis en eftirfarandi skýrsla var
lögð fram á fundi nefndarinnar fyr-
ir skömmu.
Atvinnumál
Dalasýsla hefur byggt og mun
byggja atvinnulega uppbyggingu
sína á landbúnaði og störfum
tengdum honum. Ef sambærileg
héruð eru borin saman við þróun í
Dalasýslu, kemur í ljós að töluverð
uppbygging hefur víða verið í iðn-
aði og öðru sem ekki hefur þróast í
Dalasýslu og er eðlilegt að spyrja
hvers vegna? Nokkur atriði má þar
til nefna.
1. Samgöngulega er Búðardalur
öðruvísi í sveit settur en ýmsir
aðrir byggðakjarnar í landbún-
aðarhéruðum s.s. Borgarnes,
Blönduós, Egilsstaðir, Selfoss,
Hvolsvöllur og Hella, sem eru
allir við þjóðveg nr. eitt og hafa
allt aðrar forsendur.
2. Víða um land hefur verið lögð
aðaláhersla á uppbyggingu í
sjávarútvegi og mikið fjármagn
verið Iagt fram af opinberum að-
ilum til uppbyggingar á því sviði,
en Dalasýsla hefur ekki fengið
neitt af því fjármagni.
3. Öll umræða um landbúnað und-
anfarið hefur hnigið í átt til sam-
dráttar sem nú virðist vera að ná
hámarki, en eðlilegt er að íbúar,
sem sjá svo að sér þrengt leiti
fyrst leiða til að standa vörð um
það sem þeir einkum þekkja til
áður en þeir reyna að brjóta sér
nýjar leiðir eða flytja burt.
Þó ýmiss konar þróun hafi átt sér
stað undanfarin ár í atvinnuupp-
byggingu Dalasýslu er hún að
mörgu leyti veik og má lítið út af
bregða til þess að forsendur hennar
hrynji. Það má til dæmis spyrja að
því hvenær annar af þeim skólum
sem reknir eru í sýslunni leggist af
vegna fólksfæðar?
Hvenær fer mjólkurframleiðsla í
héraðinu niður fyrir þau mörk að
ekki verður forsvaranlegt að halda
áfram rekstri mjólkurstöðvar?
Hver verður þróunin í slátur-
húsamálum og tengdri starfsemi í
sambandi við samdrátt í sauðfjár-
framleiðslu?
Hver er framtíð Fóðuriðjunnar í
Ólafsdal?
Hér hafa verið nefnd fjögur
atriði og eflaust mætti tína fleiri til
sem í raun standa mjög veikum fót-
um og hefði eitt atriði í raun í för
með sér umtalsverða byggðarösk-
un, sem aftur hefði alvarlegar
keðjuverkandi afleiðingar hvað
varðar aðra þjónustu og starfsemi
eins og t.d. heilsugæslu, banka,
bakarí, verslunarrekstur o.fl., o.fl.
Spurningin snýst því um það
hvort og hvenær rekstrargrundvöll-
ur fyrir 1000—1200 manna rekstr-
areiningu með þeim þjónustukröf-
um nútímasamfélags sem gerðar
eru í dag séu að bresta og hvenær
þær bresti.
Þegar fjalla á um sameiningu
sveitarfélaga og áhrif sameiningar á
atvinnulíf og byggðaþróun er hægt
að nefna nokkur atriði.
1. Líta verður á Dalasýslu sem eitt
atvinnusvæði.
2. Benda verður á gagnkvæma
hagsmuni dreifbýlis og þéttbýlis
og hagsmuni hvors annars í
Iandbúnaðarhéraði eins og
Dalasýslu.
3. Atvinnustarfsemi krefst ákveð-
ins umhverfis (félagslegs) og það
umhverfi er ekki til staðar alls
staðar í dag.
4. Hvaða möguleikar eru á að
byggja upp atvinnustarfsemi í 50
manna sveitarfélagi?
5. Fyrirsjáanlegur er verulegur
samdráttur í landbúnaði í kjöl-
far framleiðslutakmarkana.
Ef þessi atriði eru skoðuð í sam-
hengi má vera ljóst, að eins og mál-
um er nú háttað verða menn að
standa sameiginlegan vörð um það
sem fyrir hendi er og reyna að
brjóta sér leiðir á nýjum sviðum því
fyrirsjáanlegt er að störfum í Iand-
búnaði mun fækka áfram með auk-
inni hagræðingu og með fram-
leiðslutakmörkunum. Hægt er að
tala um að Búðdælingar lifi á sveit-
unum og sveitirnar byggi á tilveru
Búðardals. Hvað haldast sveitirnar
lengi í byggð ef ekki nyti við ýmissar
þjónustu sem veitt er í Búðardal í
dag? Þó mörgum íbúum Dalasýslu
finnist langt að sækja ýmsa þjón-
ustu til Búðardals í dag fyndist
þeim ekki styttra að sækja hana í
Stykkishólm eða Borgarnes.
Ef hugleitt er hvar möguleikar
Dalasýslu liggi í atvinnumálum má
tilgreina þar nokkur atriði.
1. Ferðamál.
2. Fiskirækt og -eldi.
3. Matvælavinnsla og -úrvinnsla
4. Smærri iðnaður.
5. Aukabúgreinar.
6. Sjávarútvegur.
7. Jarðhiti.
Ekki verða hér tíundaðir mögu-
leikar á hverju atriði fyrir sig, nema
að flestar þessar atvinnugreinar
hafa þróast mjög mikið á undan-
förnum árum í ýmsum héruðum og
eru víða orðin all nokkur atvinnu-
vegur, en einhverra hluta vegna hafa
þessi mál ekki þróast í Dalasýslu.
Má þar t.d. nefna ferðamál og
aukabúgreinar. Einnig má hugleiða
hvaða leiðir þarf að fara til að koma
þessari þróun af stað og má benda
á umleitan heimamanna til þess að
fá starfsmann í tvö ár til að sinna
þessum verkefnum.
Nefna má nokkur atriði sem telj-
ast verða forsendur þess að þróun
eigi sér stað.
1. Bættar samgöngur innan héraðs
og utan.
2. Aukin samstaða, þ.e. nauðsyn á
gagnkvæmum skilningi allra
heimamanna.
3. Aukið fjármagn í atvinnu- og
þjónustustarfsemi.
Hvað ávinnst með sameiningu
sveitarfélaga?
1. Öflugri og virkari þátttaka
heimamanna að uppbyggingu
héraðsins.
2. Atvinnu- og byggðamál fá meiri
og faglegri umfjöllun ef sameig-
inlega er staðið að málum.
3. Tilfinningaleg tengsl hljóta þeg-
ar fram líða stundir að breytast
þannig að vandamál sem fólki
finnst það ekki koma við í dag,
fara að skipta máli þegar þetta er
orðið þeirra sveitarfélag.
Þegar benda skal á kosti og galla
sameiningar sveitarfélaga eru kost-
irnir e.t.v. fyrst og fremst á sviði at-
vinnumála, því með stærri rekstrar-
einingu sveitarfélaga eiga að nást
meiri möguleikar til fjárfestinga í
atvinnumálum.
Af öðrum málaflokkum sem
nefndin mun taka fyrir má nefna:
Ákvæði nýrra sveitarstjórnarlaga,
fjármál sveitarfélaganna, fræðslu-,
heilbrigðis- og samgöngumál og
m.fl. svo sem þróun íbúafjölda.
íbúum sýslunnar hefur fækkað um
9,5% frá 1971—1986. Skipting íbúa
milli hreppa:
Hörðudalshreppur: 52
Haukadalshreppur: 50
Hvammshreppur: 111
Skarðshreppur: 51
Miðdalahreppur: 142
Laxárdalshreppur: 425
Fellsstrandarhr.: 97
Saurbæjarhreppur: 116
(1. des. 1986)
Þróun íbúafjölda mun að sjálf-
sögðu ráðast af atvinnumálum og
hvernig þjónustu við íbúana verður
háttað.
Skýrslan um atvinnumál í Dala-
sýslu vekur vissulega til umhugsun-
ar um þau vegamót sem við íbúar
stöndum á og um þær staðreyndir
sem við horfumst í augu við. Af því
tilefni má svo sannarlega segja að
„oft var þörf en nú er nauðsyn“ —
að brjóta í blað.
G.K.P.
(zMJÓLKURSAMLAGIÐ
Brekkuhvammi 15, 370 Búðardalur