Morgunblaðið - 07.06.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
AÐALMEÐFERÐ í máli ákæru-
valdsins gegn Árna Johnsen og
fjórum öðrum lauk í gær og var
málið tekið til dóms. Í málflutnings-
ræðu sinni sagði Bragi Steinarsson,
vararíkissaksóknari að eðlileg refs-
ing fyrir brot Árna væri 2½ ár í
fangelsi og aldrei minna en 2 ár.
Skilorðsbinding refsingar kæmi
ekki til greina og væri skárra að
stytta frekar refsitímann.
Jakob R. Möller, verjandi Árna,
sagði ákæruna yfir Árna að stórum
hluta í skötulíki og sönnunarfærsla
vararíkissaksóknara hefði verið í
molum. Krafðist hann að Árni yrði
sýknaður af þeim 15 ákæruliðum
sem hann hefði neitað sök í. Jakob
sagði að hugmyndir vararíkissak-
sóknara um refsingu væru „út úr
kortinu“. Taka yrði tillit til þess að
afar lítið tjón hafi orðið af brotum
Árna, hann hefði endurgreitt vegna
þeirra brota sem hann hefði játað.
Auk þess hefði hann orðið að láta af
störfum sem alþingismaður en við
það hefðu framtíðarhorfur hans
gjörbreyst. Að öðru leyti krafðist
Jakob þess að Árna yrði ekki gerð
refsing vegna brota sinna en til
vara að hún yrði skilorðsbundin. Þá
yrði allur sakarkostnaður greiddur
úr ríkissjóði. Lögmenn þeirra sem
ákærðir voru ásamt Árna kröfðust
allir sýknu fyrir sína skjólstæðinga.
Vitni greindu flest
öðruvísi frá atburðum
Framburður þeirra vitna sem
komu fyrir dóm í gær, renndu í
fæstum tilvikum stoðum undir skýr-
ingar Árna varðandi þau brot sem
hann neitar að hafa framið.
Í vitnisburði Árna við upphaf að-
almeðferðarinnar kom m.a. fram að
misskilningur hefði orðið til þess að
tvær pantanir fyrir samtals 1,5
milljón króna hefðu verið settar á
reikning byggingarnefndar Þjóð-
leikhússin. Starfsmenn BYKO, sem
báru vitni í gær, sögðu hins vegar
að Árni hefði kveðið skýrt á um að
nefndin ætti að borga vörurnar.
Áður en Árni kom til að sækja
fyrri pöntunina lét Guðmundur
Haukur Reynisson, sölumaður í
BYKO, kanna hjá Ríkiskaupum
hvort stofnunin stæði fyrir fram-
kvæmdum við Þjóðleikhúsið en svo
var ekki. Í samráði við Árna hefðu
vörurnar síðan verið settar á kenni-
tölu byggingarnefndar Þjóðleik-
hússins en Árni hefði talað um að
þetta væri vegna viðbyggingar á
leikmunageymslu. Jakob R. Möller,
verjandi Árna, spurði Guðmund
hvort hann hefði komið upplýsing-
um um málið í fréttaskot DV og
sagði hann þetta varða trúverðug-
leika vitnisins. Guðjón St. Marteins-
son dómari hugðist í fyrstu neita
honum um að fá að spyrja þessarar
spurningar þar sem hún varðaði
ekki sakarefnið en ákvað síðan að
leyfa spurninguna. Spurði Jakob þá
aðra starfsmenn BYKO sem komu
fyrir dóm þessarar spurningar en
þeir neituðu báðir. Þeir Steingrím-
ur Birkir Björnsson sölustjóri og
Jón Bjarni Jónsson, sölumaður hjá
BYKO, könnuðust hvorugur við að
Árni hefði rætt persónuleg viðskipti
sín við BYKO þegar hann ræddi um
pantanirnar fyrir Þjóðleikhúsið og
sögðu báðir að skýrt hefði verið að
reikningurinn hefði átt að fara til
byggingarnefndarinnar.
Fyrir dómi á miðvikudag sagði
Árni að þéttidúkur, sem hann
keypti hjá Fagtúni hf., hefði fyrir
misskilning verið stílaður á bygg-
ingarnefnd Þjóðleikhússins. Bræð-
urnir Hallgrímur og Bjarni Axels-
synir hjá Fagtúni sögðu að
verkbeiðnin, sem reikningurinn
byggðist á, hefði verið fylltur út
skv. fyrirmælum Árna. Enginn vafi
hefði leikið á því að reikningurinn
átti að greiðast af byggingarnefnd
Þjóðleikhússins og kannaðist hvor-
ugur við að Árni hefði rætt per-
sónuleg viðskipti sín þegar hann
pantaði dúkinn, en þá skýringu
hafði Árni gefið á misskilningnum.
Hallgrímur sagði að „eftir að þessi
mál komu upp í blöðum“ hafi Árni
hringt og beðið um að þeir létu
reikninginn bíða sem þá var orðið of
seint. Nokkru síðar hringdi Árni í
þá bræður þar sem þeir voru stadd-
ir á skútu í Miðjarðarhafinu og bað
Bjarna um að reikningurinn yrði
sendur á 2Þ sem er verktakafyr-
irtæki í Vestmannaeyjum. Það hefði
verið gert og reikningurinn væri
löngu greiddur. Við lögreglurann-
sókn fannst umræddur dúkur á litlu
timburhúsi við heimili Árna í Vest-
mannaeyjum.
Kvittanir fyrir
„prívatbókhald“
Grímur Þór Gíslason matreiðslu-
meistari gaf út aðra af tveimur
kvittunum sem Árni er ákærður
fyrir að framvísa sem röngum
skýrslum til yfirvalda. Hefur Árni
borið að hafa týnt umslagi með
reikningum fyrir þessa þjónustu.
Grímur Þór sagði fyrir dómi í gær
að Árni hefði beðið hann um að út-
búa reikning fyrir Árna upp á
118.000 krónur. Sagðist Grímur
ekki hafa orðið við bóninni þar sem
hann hefði þá þurft að greiða virð-
isaukaskatt af reikningnum. Árni
hefði þá sagt að þetta væri fyrir sitt
„prívatbókhald“, reikningurinn
þyrfti ekki að vera númeraður og
samþykkti Grímur þá að útbúa
kvittun. Spurður af verjanda Árna,
sagði Grímur að viðskipti Árna við
veitingastað hans hefðu numið
a.m.k. 118.000 kr. fyrir síðustu 12
mánuði áður en kvittunin var gefin
út, sérstaklega ef taldir væru með
allir þeir hópar og viðskiptavinir
sem Árni hefði komið með til sín.
Árni er ákærður fyrir umboðs-
svik vegna greiðslu til Torf- og
grjóthleðslunnar fyrir 645.000. Hef-
ur Árni sagt að greiðslan hefði verið
vegna óánægju fyrirtækisins með
vanhöld á samningum vegna fram-
kvæmda í Bröttuhlíð í Grænlandi.
Víglundur Kristjánsson hjá Torf- og
grjóthleðslunni hf. kom fyrir dóm
og staðfesti hann frásögn Árna af
atburðum. Bragi Steinarsson vara-
ríkissaksóknari hugðist spyrja hann
hvort greiðslan tengdist fram-
kvæmdum sem Torf- og grjóthleðsl-
an vann við heimili Árna í Vest-
mannaeyjum um svipað leyti og
greiðslan var innt af hendi, en dóm-
arinn stöðvaði Braga og sagði að
spurningin tengdist ekki ákærunni.
Öll brotin framin
í opinberu starfi
Að loknum vitnaleiðslum fluttu
sækjandi og verjendur málflutn-
ingsræður sínar.
Bragi Steinarsson vararíkissak-
sóknari minnti á að öll ákæruatriðin
vörðuðu brot í opinberum störfum
og því ætti refsingin að vera helm-
ingi meiri en ella. Hæfileg refsing
væri 2½ árs fangelsi og ekki kæmi
til greina að skilorðsbinda hana.
Bragi sagði að eina afsökun og eina
vörn Árna væri að hann hefði talið
sig eiga rétt á þessum greiðslum og
með þessu hefði hann verið að taka
sér laun. „Þessar varnir duga
kannski honum en engum öðrum“
og dómurinn gæti alls ekki tekið
þessa vörn til greina, sagði Bragi.
Árni hefur játað 12 ákæruliði en
Bragi taldi að allmargir fleiri væru í
raun játaðir. Vegna flestra annarra
ákæruliða væri augljóst að dómur-
inn yrði að sakfella Árna. Fánar og
ljósasería hefðu t.d. verið „prívat-
kaup“ Árna og serían verið meðal
þess góss sem kom í ljós við lög-
reglurannsókn. Vörur sem færðar
voru á reikning byggingarnefndar
BYKO, samtals fyrir 1,5 milljón
króna, hefði Árni ætlað til eigin
nota enda hefðu vörurnar farið
beinustu leið frá BYKO til Vest-
mannaeyja. Sama ætti við um tvo
þéttidúka sem hefðu báðir ratað til
Vestmannaeyja og annar þeirra
reyndar fundist á þaki smíðahúss
við heimili Árna þar. Talsvert var
rætt um ákæru gegn Árna um fjár-
drátt af bankareikningi Vestnor-
ræna ráðsins 22. júní 2001. Fyrir
dómi á miðvikudag sagði Árni að
780.000 krónurnar sem hann tók út
af reikninginum hefðu átt að ganga
til Þorvaldar Vigfússonar smiðs,
sem fyrirframgreiðsla vegna smíði á
32 kistilhnöllum en síðan hefði kom-
ið í ljós að hann treysti sér ekki til
verksins. Sagði Bragi að þarna
hefði Árni notfært sér gamlan vin
sinn til að verða sjálfum sér úti um
peninga. Þegar allt hefði verið kom-
ið í háaloft vegna mála Árna, seinni-
partinn í júlí í fyrra, hefði hann
fengið Þorvald með sér í bankann
og látið hann leggja féð aftur inn á
reikning ráðsins.
Þar sem Þorvaldur er alvarlega
veikur var tekin skýrsla af honum á
sjúkrahúsi í gær. Við málflutnings-
ræðu Braga kom í ljós að verjandi
og dómari voru ekki fyllilega sam-
mála honum um það sem kom fram
við skýrslutökuna. Engu að síður
sagði Bragi að enginn vafi léki á
sekt Árna. Hið sama ætti við varð-
andi efni í stafverkshús sem Ístak
lagði út fyrir og flutti til landsins.
Sagði Bragi að Ístak hefði fært
byggingarefnið til gjalda í bókhaldi
en eftir að mál Árna komust í há-
mæli hefði efnið verið fært honum
til skuldar. Dómarinn spurði hvaða
sönnunargögn sýndu fram á að Árni
hefði hlutast til um að þetta yrði
fært til gjalda á reikningi Ístaks og
benti á að forsvarsmenn fyrirtæk-
isins hefðu sagt þetta vera mistök.
Bragi sagðist m.a. byggja þetta á
því hvernig Ístak fór með beiðni
Árna og að í tölvupósti hefði komið
fram að Tómas Tómasson, yfirverk-
fræðingur hjá Ístak, hefði sagt að
hann byggist við að fyrirtækinu
yrði falin smíðin. Þarna væri um að
ræða hagsmunafé og spurði Bragi
hvernig hægt væri að bera fé á op-
inberan starfsmann með skýrari
hætti en þarna hefði verið gert.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær var framburður þeirra
Björns K. Leifssonar og Gísla Haf-
liða Guðmundssonar ólíkur um
meintar mútugreiðslur til Árna.
Vararíkissaksóknari sagði það
auma og máttlausa vörn af hálfu
Björns að segjast ekkert hafa viljað
vita eða heyra af greiðslunni. Björn
hefði verið greiðandi þótt Gísli Haf-
liði hefði afhent féð, 650.000 krónur.
Óvenjuleg en
árangursrík vinnubrögð
Jakob R. Möller hrl., verjandi
Árna, hóf varnarræðu sína á því að
benda á að skjólstæðingur sinn
hefði verið þekktur fyrir árangursík
en óvenjuleg vinnubrögð. Árni hefði
sjálfur áætlað að hafa unnið 40 tíma
á mánuði vegna viðhalds Þjóðleik-
hússin og fyrir þetta fórnfúsa starf
hefði hann þegið „ósæmilega lágt
endurgjald“. Þó að þetta yrði ekki
til þess að sök Árna félli brott yrði
að taka tillit til þessara atriða. Þá
hefði Árni verið afar samvinnufús
við lögreglurannsókn og endur-
greitt allt það fé sem hann hefði við-
urkennt að hafa dregið sér.
Jakob gagnrýndi ákæruvaldið
harðlega og sagði ákæruna gegn
Árna á löngum köflum vera í skötu-
líki og sönnunarfærslurnar í molum.
Þannig hefði vararíkissaksóknara
ekki tekist að draga fram sannanir
vegna margra ákæruatriðanna, oft
væri óljóst fyrir hvaða brot verið
væri að ákæra, orðalag væri óná-
kvæmt, ekki hefði tekist að sýna
fram á ásetning eða auðgunartil-
gang og jafnvel hefðu röng vitni
verið leidd fyrir dóminn. Varðandi
síðasta atriðið benti Jakob á að
Guðrún Halldóra Þorvaldsdóttir frá
Íslensku fánasaumastofunni hefði
ekki einu sinni rætt við Árna þegar
hann pantaði fána, hún gæti því
ekkert borið um hvort hann hefði
pantað þjóðfána eða ríkisfána, en
ákæra ríkissaksóknara stæði eða
félli með þessu atriði. Þá hefði
ákæruvaldið ekkert gert til að
hrekja frásögn Árna af því hvernig
fánarnir týndust. Frásögnin væri
kannski ósennileg en hún væri
kannski nákvæmlega nógu ósenni-
leg til að vera sönn.
Varðandi ljósaseríu, sem Árni er
ákærður fyrir að hafa svikið út,
sagði Jakob að ekkert hefði komið
fram sem sýndi að Árni hefði ætlað
að auðgast með þessum hætti. Eins
og oft áður hefði Árni gengið í verk
án þess að biðja fyrst um samþykki
og í þetta skipti hefði það á vissan
hátt komið honum í koll.
Jakob sagði að misskilningur
hefði orðið til þess að byggingar-
nefnd greiddi fyrir viðskipti Árna í
BYKO enda hefði þetta verið bak-
fært stuttu síðar og áður en „ballið
byrjaði“ og vísaði til fjölmiðlaum-
fjöllunar um Árna. Þá hefði ekkert
verið gert til að hnekkja frásögn
Árna um hvernig garðdúkur, ætl-
aður til viðgerða á Þjóðleikhúsinu,
hefði hafnað í Vestmannaeyjum.
Jakob sagði ekkert benda til þess
að Ístak hefði mútað Árna með því
að leggja út fyrir efni í stafverks-
byggingu. „Hver var að múta hverj-
um til að gera hvað?“ spurði Jakob
og sagði engar sannanir liggja fyrir
saknæmu athæfi. Vegna meintra
mútugreiðslna frá Þjóðleikhúskjall-
aranum til Árna sagði Jakob að
vissulega hefði Árni tekið við fénu
og þannig brotið gegn almennum
hegningarlögum en brotið væri eins
vægt og það gæti orðið. Þetta hefði
þó ekki verið mútugreiðsla til Árna
fyrir að samþykkja reikning vegna
ýmissa framkvæmda í Þjóðleikhúss-
kjallaranum. Minnti hann á að
greiðslan hefði farið fram strax í
kjölfar þess að Framkvæmdasýsla
ríkisins samþykkti reikninginn.
Þetta væri varla skynsamleg leið til
að greiða mútur.
Verjendur fjórmenningana sem
ákærðir eru með Árna kröfðust allir
sýknu og gagnrýndu jafnt ákæru
sem málatilbúnað ákæruvaldsins.
Pétur Guðmundarson hrl., verj-
andi Tómasar Tómassonar, yfir-
verkfræðings hjá Ístaki, sem er
ákærður fyrir að hafa aðstoðað
Árna við umboðssvik og fjárdrátt,
sagði að Tómas hefði ekki haft
ástæðu til annars en að treysta
Árna. Hefði hann ekki haft ástæðu
til annars en ætla að beiðnir sem
Árni bað um, hefðu verið ætlaðar til
framkvæmda við Þjóðleikhúsið. Eft-
ir áralangt samstarf hefði ríkt trún-
aðartraust milli þessara manna en
síðan hefði komið í ljós að Árni
hefði beitt Tómas blekkingum.
Gestur Jónsson hrl., verjandi
Björns K. Leifssonar, sagði óum-
deilt að byggingarnefnd Þjóðleik-
hússins hefði átt að greiða fyrr-
nefndan reikning vegna
framkvæmda í Þjóðleikhúskjallar-
anum. Björn hefði hvorki gefið, lof-
að né boðið Árna nokkra greiðslu.
Jafnvel þó svo hefði verið hefði það
verið skylda Árna að árita reikning-
inn og því væri skilyrðum laga um
mútugreiðslur til opinbers starfs-
manns ekki fullnægt.
Andri Árnason hrl., verjandi
Gísla Hafliða Guðmundssonar,
sagði að ef umboðssvik hefðu falist í
útgáfu reikninga vegna kaffiveit-
inga, hefði umbjóðandi sinn ekki
getað vitað af því. Skilyrðum um
saknæmi fyrir að útbúa reikningana
hefði því ekki verið fullnægt. Þá
væri ljóst að Þjóðleikhúskjallarinn
hefði látið Árna í té veitingar fyrir
þá upphæð sem rukkað hefði verið
fyrir. Þá væri ákæra um mútu-
greiðslur röng, m.a. vegna þess að
greiðslan fór fram eftir að Árni
hafði samþykkt fyrrnefndan reikn-
ing.
Hilmar Ingimundarson hrl., verj-
andi Stefáns Axels Stefánssonar,
krafðist einnig sýknu enda hefði
skjólstæðingur sinn ekki vitað ann-
að en að reikningur sem hann sendi
Árna hefði verið vegna skuldar
byggingarnefndar við Þjóðleikhús-
kjallarann. Þá væri það rangt í
ákæru að Stefán hefði verið fram-
kvæmdastjóri Forum hf., þegar hið
meinta brot var framið.
Vararíkissaksóknari segir að miða eigi við að Árni Johnsen verði dæmdur í 2½ árs fangelsi
Varnirnar
duga Árna en
engum öðrum
Í málflutningsræðu sinni sagði verjandi
Árna Johnsen að ákæra ríkissaksóknara
væri að stórum hluta í skötulíki og sönn-
unarfærsla hefði verið í molum. Krafðist
hann sýknu fyrir þá ákæruliði sem Árni
neitaði. Aðrir verjendur gagnrýndu ákær-
una harkalega og kröfðust þess að skjól-
stæðingar sínir yrðu sýknaðir.
Morgunblaðið/Arnaldur
Árni Johnsen við upphaf aðalmeðferðar í Héraðsdómi Reykjavíkur.