Morgunblaðið - 04.07.2002, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
UGMYNDIR um
flutning yfirstjórnar
almannavarna til rík-
islögreglustjóra eru
til skoðunar í dóms-
málaráðuneytinu í tengslum við
undirbúning fjárlaga fyrir næsta ár.
Þær fela í sér að Almannavarnir
ríkisins verði lagðar niður og verk-
efni almannavarna, eins og þau eru
skilgreind í lögum um almanna-
varnir, verði færð til embættis rík-
islögreglustjóra. Stofnuð verði sér-
stök almannavarnanefnd innan
ríkislögreglustjóraembættisins
sem hafi aðsetur í Skógarhlíð, þar
sem ætlunin er að koma á fót stjórn-
stöð fyrir leit og björgun á Íslandi.
Þá er einnig í skoðun að leggja al-
mannavarnaráð niður og flytja hlut-
verk þess, yfirstjórn almannavarna,
til ríkislögreglustjóra. Talið er þó
líklegt að sambærilegt ráð, sem
verði ráðgefandi fyrir ríkislögreglu-
stjóraembættið, verði stofnað.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins er talið að með tillögunum
megi ná fram um 20 milljóna króna
sparnaði árlega, en Almannavarnir
ríkisins fengu 41 milljón króna á
síðustu fjárlögum. Gert er ráð fyrir
því að ríkisstjórnin fjalli um tillög-
urnar í haust og ákveði hvort lagt
verði fram frumvarp til laga um
þær breytingar sem nauðsynlegar
eru á lögum um almannavarnir
vegna þessa. Almannavarnir ríkis-
ins eru reyndar aldrei nefndar á
nafn í lögunum, en þar er fjallað um
almannavarnaráð.
Samkvæmt lögum um almanna-
varnir er hlutverk almannavarna að
„skipuleggja og framkvæma ráð-
stafanir, sem miða að því að koma í
veg fyrir, eftir því sem unnt er, að
almenningur verði fyrir líkamstjóni
eða eigna af völdum hernaðarað-
gerða, náttúruhamfara eða af ann-
arri vá, og veita líkn og aðstoð
vegna tjóns, sem orðið hefur“, falli
þau störf ekki undir aðra aðila lög-
um samkvæmt. Tillögur dómsmála-
ráðuneytisins fela í sér að þetta
hlutverk verði fært undir embætti
ríkislögreglustjóra. Þar verði stofn-
uð almannavarnadeild sem hefði
það hlutverk að annast heildar-
skipulagningu almannavarna. Ekki
stendur til að umbylta almanna-
varnakerfinu að öðru leyti en flytja
yfirstjórn þess.
Heimildir Morgunblaðsins
herma að margvíslegar ástæður séu
fyrir því að yfirstjórn almanna-
varna sé talið betur borgið hjá rík-
islögreglustjóra en hjá sérstakri
stofnun. Ríkislögreglustjóri hafi
m.a. boðvald yfir lögreglustjórum í
landinu sem fara, lögum sam-
kvæmt, með stjórn almannavarna
hver í sínu umdæmi.
Til stendur að setja upp stjórn-
stöð fyrir leit og björgun á Íslandi í
Skógarhlíð þar sem allir þeir sem
koma að leitar- og björgunarstarfi
muni starfa saman. Nefnd ráðu-
neytisstjóra forsætis-, dómsmála-
og samgönguráðuneyta, sem skipuð
var síðasta vor til að fara yfir fyr-
irkomulag leitar og björgunar hér á
landi, hefur m.a. fjallað um þessa
stjórnstöð. Eitt af hlutverkum al-
mannavarna er að reka stjórnstöð
almannavarna og er það talið ein-
falda skipulag björgunaraðgerða að
stjórnun þeirra fari fram á einum
stað. Tillögur dómsmálaráðuneytis-
ins eru sagðar miða að því að ein-
falda skipulag við leit og björgun.
Það flæki boðleiðir og ákvarðana-
töku að margir stjórnendur komi að
björgunarstarfi.
Yfirstjórnun og rekstur
skafinn af
Þá hafa tillögurnar ákveðinn
sparnað í för með sér. Almanna-
varnir ríkisins er ein margra ör-
stofnana sem fjármálaráðuneytið
hefur bent á í vefritum sínum að
nauðsynlegt sé að endurskipuleggja
og fækka. Sparnaðurinn felst fyrst
og fremst í því að taka út yfirstjórn
fjármála og ritaraumsýslu og flytja
til ríkislögreglustjóraembættisins.
Yfirstjórnunarlagið verði skafið af
og kjarni starfsemi almannavarna
fluttur undir ríkislögreglustjóra.
Sex starfsmenn starfa í dag hjá
Almannavörnum, þar af einn á
rekstrarsviði. Samkvæmt heimild-
um Morgunblaðsins er gert ráð fyr-
ir því að þrír starfsmenn muni
starfa í almannavarnadeild ríkislög-
reglustjóra, verði af breytingunum.
Yfirstjórn, fjármálaumsýsla og rit-
arar séu fyrir hendi hjá ríkislög-
reglustjóra. Við ráðningu þessara
þriggja starfsmanna verði fyrst leit-
að til þeirra starfsmanna Almanna-
varna sem hafi mesta reynslu.
Sólveig Þorvaldsdóttir er fram-
kvæmdastjóri Almannavarna ríkis-
ins og hefur henni samkvæmt
öruggum heimildum verið boðið að
stýra almannavarnadeild innan rík-
islögreglustjóraembættisins, verði
af flutningi yfirstjórnarinnar. Hún
myndi þá ekki lengur veita ríkis-
stofnun forstöðu og fen
laun. Tveir starfsmenn ver
til viðbótar við deildarstjór
Almannavarnaráð lag
Tillögurnar hafa einnig
sér að almannavarnaráð ve
niður í núverandi mynd og
þess fært undir ríkislögreg
Samkvæmt núgildandi lög
ráðið starfsemi almannav
„hefur með höndum heild
lagningu almannavarna í
Þá stýrir það framkvæ
þeim þáttum sem falla un
valdið. Þeirra á meðal eru
milli umdæma, gagna- og
ingaöflun um hættu, mæ
geislavirkni, viðvörun og v
arkerfi, leiðbeiningar og
ingsfræðsla, kennsla yfirm
leiðbeinenda, eftirlit og um
ráðstöfunum á sviði alma
vegna æðstu stjórnar lan
mikilvægra stofnana ríkis
un birgða og varsla þeirr
lagning og yfirstjórn á
fólks af hættusvæðum, yfi
aðstoð milli umdæma, aðs
stofnana og umsjón með
vörnum í héraði. Þá skal rá
ast með og stuðla að ath
vegna hættu af ísalögum, e
jarðskjálftum, flóðum, sn
skriðuföllum og annarri v
skal ráðið stuðla að, fylgjas
samræma ráðstafanir sem
því að draga úr líkum á lík
eignatjóni af völdum nát
fara eða af annarri vá.
Samkvæmt heimildum
blaðsins var talið eðlilegt
semi almannavarnaráðs fæ
undir ríkislögreglustjóra
mannavarnaráði eiga sæt
samkvæmt, forstjóri La
gæslunnar, landlæknir,
reglustjóri, póst- og símam
og vegamálstjóri. Þessi
þurfa að vinna saman þ
mannavarnaástand kem
Áfram verður gert ráð fyr
einhverskonar ráð af þe
starfi til að tryggja sams
þessara aðila. Ríkislögre
sjái um samhæfingarþáttin
reglustjóri í viðkomandi
stýri aðgerðum á vettvan
verði þá ráðgefandi og þjó
þeim tilgangi að upplýsa
beina til þeirra þeim atrið
þeim snúa. Þá er talið nau
að fleiri komi að samhæfin
inu sem almannavarnar
gegnt. Þannig þurfi s
fulltrúar björgunarsveita
krossins og jafnvel stj
Hugmyndir dómsmálaráðuneytis um flutni
almannavarna til ríkislögreglust
Ætlað að auka ö
stytta boðleið
spara fjárm
Talið er að hugmyndir
um flutning yfirstjórn-
ar almannavarna til
ríkislögreglustjóra,
sem nú eru til skoðunar
í dómsmálaráðuneyt-
inu, gætu sparað um 20
milljónir króna árlega,
sem er um helmingur
þeirrar upphæðar sem
Almannavarnir ríkisins
hafa fengið á fjár-
lögum. Nína Björk
Jónsdóttir komst að því
að starfsmönnum verð-
ur fækkað úr sex í þrjá.
Morgunblað
Eftir jarðskjálftana sumarið 2000 eyðilögðust mörg íbúðar
FRAMTÍÐ – FORTÍÐ
Það er ekki langt síðan talið varvíst að Netið myndi breytaheiminum. Landamæri myndu
hætta að skipta máli. Upplýsingar,
menningar- og skemmtiefni myndi
flæða um heiminn mótstöðulaust með
aðstoð hins nýja miðils.
Þessi framtíðarsýn hafði ekki síst
áhrif á ákvarðanir fjölmargra fyrir-
tækja sem töldu ljóst að framtíðin lægi
í hinni nýju upplýsingatækni. Síðan
hefur mikið vatn runnið til sjávar og
löngu orðið ljóst að þótt Netið sé stór-
kostlegt fyrirbæri eru grundvallarlög-
mál markaðarins enn í fullu gildi.
Þannig sjá nú margir hluthafar í
bandaríska fjölmiðlafyrirtækinu Time-
Warner eftir að hafa sameinast netfyr-
irtækinu AOL á jafnréttisgrundvelli á
sínum tíma, þrátt fyrir að Time-War-
ner væri mun stærra og öflugra fyr-
irtæki í hefðbundnum skilningi.
Evrópsk símafyrirtæki sem eyddu
stórkostlegum fjárhæðum í leyfi til að
reka farsímakerfi fyrir þriðju kynslóð
farsíma sitja eftir með sárt ennið. Ekki
er nóg með að þriðja kynslóðartæknin
sé enn í þróun heldur er talið óvíst
hversu mikill áhugi neytenda er á að
nýta sér hana á annað borð þegar upp á
hana verður boðið.
Þá virðist nokkuð ljóst að verðmætin
í upplýsingasamfélagi framtíðarinnar
munu ekki liggja í þeim tækjabúnaði
sem miðlar upplýsingum heldur því
efni sem neytendur sækjast eftir,
hvort sem um er að ræða tónlist, kvik-
myndir eða fréttir. Boðkerfin, hvort
sem það er ljósleiðari eða þriðjukyn-
slóðarkerfi, eru að flestu leyti sam-
bærileg við hitaveitustokka og raf-
magnslínur. Meginverðmætin liggja
ekki í þeim heldur heita vatninu og raf-
magninu.
Málaferli tónlistarfyrirtækja á
hendur hugbúnaðarfyrirtækinu Nap-
ster, er bauð upp á tækni er leyfði not-
endum að skiptast á lögum í gegnum
Netið, sýna hversu miklir hagsmunir
eru í húfi. Það er hins vegar ljóst að
tónlistarfyrirtækin geta ekki stöðvað
framrás tækninnar. Því hafa mörg
þeirra ákveðið að veita aðgang að tón-
list sinni gegnum Netið og leyfa net-
notendum að brenna hana á diska gegn
greiðslu.
Fá fyrirtæki lögðu eins mikið undir í
kapphlaupinu um að verða fyrstur inn í
upplýsingaframtíðina og franska fyr-
irtækið Vivendi. Lengi vel virtist sem
Vivendi, rétt eins og AOL-Time War-
ner, hefði fundið einhvers konar töfra-
lausn sem tryggði endalausan uppgang
hlutabréfa. Innan eins og sama fyrir-
tækis var að finna kvikmyndaver, sjón-
varpsstöðvar, netfyrirtæki, bókaút-
gáfu, farsímakerfi og ýmislegt annað.
Hlutabréf í Vivendi hafa hins vegar
lækkað um 80% að verðgildi á skömm-
um tíma og fyrr í vikunni hrökklaðist
Jean-Marie Messier, aðalstjórnandi
fyrirtækisins, úr starfi.
Þótt hrakfarir Vivendi séu um margt
táknrænar um þau breyttu viðhorf sem
nú eru uppi í alþjóðlegu viðskiptalífi er
ekki einungis hægt að skrifa þær á
reikning rangrar framtíðarsýnar.
Þrátt fyrir allt eru flestir sammála um
að þau svið sem Vivendi einbeitti sér að
eigi mikla framtíð fyrir sér. Þegar upp
er staðið er skýringin líklega að miklu
leyti gamalkunn. Vivendi færðist
meira í fang á skömmum tíma en það
réð við og þar að auki fyrir lánsfé. Fall
Vivendi er því líklega fremur til tákns
um að rekstrarlögmál fortíðarinnar
eru enn í fullu gildi en að framtíðarsýn-
in hafi verið með öllu röng.
VAXTARVERKIR HÁSKÓLA ÍSLANDS
Samkvæmt dómi sem kveðinn varupp í Héraðsdómi Reykjavíkur í
fyrradag er kennsla við MBA-nám hjá
viðskipta- og hagfræðideild Háskóla
Íslands ekki hluti af aðalstarfi háskóla-
kennara og ber því að greiða sérstak-
lega fyrir hana. Málið höfðaði Háskóli
Íslands og fjórir prófessorar deildar-
innar til að hnekkja úrskurðum kjara-
dóms um að ekki bæri að launa sér-
staklega fyrir þessi störf þar sem þau
væru hluti af aðalstarfi þessara starfs-
manna HÍ. Dómur héraðsdóms virðist
á góðum rökum reistur, enda óumdeilt
að MBA-námið er fyrir utan hefðbund-
ið námsframboð viðskipta- og hag-
fræðideildar og að engu leyti fjármagn-
að með framlögum úr ríkissjóði.
Málið í heild vekur þó óneitanlega
upp ýmsar spurningar um fjármögnun
HÍ og framkvæmd þeirrar miklu aukn-
ingar í námsframboði sem þar hefur átt
sér stað á undanförnum misserum. Svo
virðist sem ekki sé ætíð til að dreifa
nauðsynlegu fjármagni til að bjóða upp
á nægilega fjölbreytni í námskeiðum til
framhaldsnáms, svo sem til MA-prófs í
heimspekideild. Fjölbreytni er þó að
sjálfsögðu afar brýn til þess að tryggja
að hver og einn námsmaður geti mótað
sitt rannsóknar- eða sérsvið með mark-
vissum hætti eftir að grunnnámi lýkur.
Til að auka valmöguleika MA-nemenda
með litlum tilkostnaði hefur því iðulega
verið brugðið á það ráð að samtvinna
BA- og MA-námskeið þannig að MA-
nemendur fá færri einingar metnar og/
eða leysa aukaverkefni af hendi til að
„hysja“ námið upp á MA-stig.
Það má velta því fyrir sér hvort þessi
leið sé viðunandi kostur fyrir nemend-
ur og kennara Háskóla Íslands. Nám-
skeið sem kennarar vinna fyrir BA-stig
eru annars eðlis en námskeið fyrir æðri
námsstig, enda er þar verið að vinna
með grunnhugtök, aðferðafræði og
námsefni sem nemendur í framhalds-
námi eiga þegar að hafa á valdi sínu.
Það er því vandséð hvernig kennarar
eiga að geta sniðið sama námsefni að
sértækari þörfum MA-nemenda, án
þess að það bitni á öðrum hvorum
hópnum – en oft á tíðum er t.d. engin
leið fyrir kennarann að vita hversu
margir MA-nemendur eru í nemenda-
hópnum fyrr en í fyrstu kennslustund,
auk þess sem lítið mið hefur verið tekið
af þessu stóraukna álagi á kennara við
launagreiðslur fram að þessu.
Það hlýtur að vera skýlaus krafa
nemenda sem lokið hafa BA-námi og
hyggjast leggja í framhaldsnám við HÍ
að skólinn sníði námið að þörfum þeirra
án málamiðlana, svo prófgráður þeirra
standist samanburð við samsvarandi
gráður úr góðum skólum erlendis.
Sömuleiðis hlýtur að vera sjálfsagt að
kennurum sé gert fært að miða kennslu
sína við ítrustu kröfur á hverju náms-
stigi fyrir sig. Það er því vissulega
fagnaðarefni að HÍ hafi tekist að verja
hagsmuni sína með þeim hætti sem
greint var frá hér að ofan, en í kjölfarið
er ef til vill tímabært að huga nánar að
fleiri vaxtarverkjum sem fylgja kröfum
um aukið námsframboð á æðri stigum
svo tryggt sé að allt nám standi undir
réttmætum kröfum nemenda og sé
framkvæmanlegt með sómasamlegum
hætti fyrir kennara.