Tíminn Sunnudagsblað - 02.05.1965, Blaðsíða 21

alls Grænlands, unz þa'ð var flutt til
Garða. Ástæðan til þess, að biskups-
setrið var upphaflega í Vestribyggð
getur verið sú, að þar hafi verið
eina kirkjan, sem þótti nógu vegleg
til þess að vera fyrsta dómkirkja
Grænlands — fyrsta dómkirkjan á
vestri helmingi jarðar."
Þetta hvort tveggja, þingstaðinn
og hina fyrstu dómkirkju, telur 3jörg
mose sig hafa fundið í fyrrasumar.
Og kirkju þessa ætlar hann hafa ver-
ið næststærstu kirkju Grænlands,
níu metra á breidd og nítján metra
á lengd. Garðakirkja er ein stærri,
sextán metrar á breidd og tuttugu
og sjö á lengd. Þó er þess að gæta.
að hún hefur ekki verið svo stór
upphaflega, heldur byggt við hana
síðar. En Hvalseyjarkirkja er sem
kunnugt er sú kirkja Grænlands, sem
bezt hefur varðveitzt, enda hefur
kalk verið notað í samskeyti öll. Hún
er og mun yngri.
Kirkjurúst sú, sem Björgmose tel-
ur sig hafa fundið, var öll vaxin
þéttu kjarri, þriggja til fjögurra
metra háu, og stóð lítið upp úr jarð
veginum. Um miðbik sumars, þegar
kjarrið er laufgað, mætti ganga þar
hjá, án þess að veita henni athygli,
segir hann. Þó var austurgaflinn,
sem hulinn var þéttu kjarri., Iítt
skaddaður i tveggja metra hæð.
Þykkt veggja mældust honum hundr
að og sjötíu sentimetrar. Kór hefur
verið að austan, höfuðdyr á vestur-
gafli og fram af tveir jafnhliða stein-
garðar.
Nokkurn spöl frá kirkjurústunum,
handan við dálitinn röðul. telur
Björgmose sig einnig hafa íundið
hinn forna þingstað Vestribyggðar,
þó ekki í meiri fjarlægð en svo, að
klukknahringingar í kirkjunni máttu
glöggt heyrst á þingstaðnum, líkt
og á Þingvöllum. Þar hefur verið
umgirt svæði, um seytján metrar á
hvorn veg, og út frá þvi er röð
vallgróinna rústa, þétt saman. Það
ætlar hann búðarústir, og virðast hon
um þær mjög áþekkar því, sem búð-
um á Þingvöllum er lýst. Þær hafa
verið frá þremur metrum á hvorn
veg að utanmáli upp í hálfan fimmta
metra á annan veginn og sex á hinn.
Á þessu er þó erfitt að henda reið-
ur, því að um tuttugu sentimetra
þykkt lag af mosa og skófum er ofan
á rústunum, Á hinn bóginn hafði
Björgmose ekki leyfi til þess að grafa
í slíkar rústir, og varð hann því að
láta sér nægja að mæla þær og
mynda, án þess að hreyfa við þéim.
Loks fann hann þarna gamla *tein-
byggingu, sem var rúmir fjórir metr-
ar á annan veginn, en rúmir sex á
hinn. Veggirnir stóðu enn hálfan
metra upp úr jörðu, metri á þykkt.
Til bráðabirgða nefnir hann þessa
byggingu birgðaskemmu þingstaðar-
ins.
Um hálfan kilómetra frá þingstaðn
um og kirkjunni fann Björgmose
loks þess merki, að bær hefði stað-
ið. Þar ætlar hann fornt höfðingja-
setur, enda eru þarna mikil land
flæmi, sem eru grjótlaus með öllu.
Hann segii sig glögglega hafa séð
merki fornra reiðgatna, er sýni að
þarna hefur verið mikil mannaferð.
og leifar gamals áveituskurðar, sem
vitnar um atorku þingbóndans.
Hann er ekki í vafa um, að þarna
hafi Steinsnes verið. Færir hann það
og til líkinda, að skammt frá geng
ur fram í sjóinn grýtt nes, sem set-
ur svip á landið, einkum af sjó, og ei
þetta eina nesið af því tagi á stóru
svæði. Þessar bæjarrústir eru merkt-
ar á landabréfi, en hafa aldrei verið
rannsakaðar. Ef til vill hafa forn
leifafræðingar aldrei komið á stað
inn sjálfir.
Eitt er þó, sem vantar til þess, aö
allt falli í ljúfa löð. Hópið, sem
hann ætlaði upphaflega að leita að,
fann hann ekki. Það er þó lykill
alls hins. Þegar hann sneri heimleið-
is, var lágsjávað. og reyndi hann
þá eftir föngum að- athuga botninn
við landið. Virtust honum malarrif.
sem grunnt var á, þarna fram undan
Hafi þetta við rök að styðjast, yrði
skýringin að vera sú, að landið hafi
sigið síðan á dögum Grænlendinga
hinna, fornu.
IV.
Rasmus Björgmose hefur fleira i
pokahorninu. Hann vitnar til þess,
að hinn íslenzki bóndi Björn á
Skarðsá, segi svo frá, að um r.íutíu
bæir hafi verið í Vestribyggð. Sjötíu
og ein bæjarrúst er kunn. og ef til
Framhald af 375. si8u.
svo mjög sem magaþrautir höfðu
þjakað hana, Pétri Karli Kristjáns-
syni, söðlasmið í Osted, sem kvald
ist í meira en fimm ár af „ógur-
legum taugaverkjum, höfuðpínu og
alls konar magaveiki" og sá framtíð-
ina í svartnættisþoku, fékk bata a
fjórtim dögum og fulla heilsu af
fjórum glösum. 'Og svo var það síð
ast en ekki sízt Níels Nielsen i Loft
húsi, sem gekk milli vanmáltugra
lækna, sleginn blóðþrota í fótunum
í átta ár: Einnig hann fékk bata,
þegar hann mundaði bramaglasið og
dreypti á lífsveigum hins indverska
guðs. Ekki skorti lækna, sem vottuðu
að þetta væri satt: dr. med. Zils
í Berlín. H.J. Sannes í Kristjáníu,
dr. Winslöv í Nakskov, dr. Bohlen,
héraðslæknir í Gotha, dr. Hess, lyf-
sölumaður og eiðsvarinn efnafræðing
ur.
vill má bæta við þá tölu þremur,
sem Helgi Ingstad telur sig hafa
fundið. Þegar Björgmose fór að leita
hópsins í Agnafirði, álítur hann sig
hafa fundið þrjá nýja staði, þar
sem vera má. að bæjarrústir leynist.
Hann hefur og spurnir af rúst í
Qúgssúk, þar sem hann ætlar helzt,
að Loðinsfjörður hafi verið, og leiðir
í getur, að rústir muni vera í Fiski-
firði (Straumsfirði) og inni í landi á
leið þaðan úr Qúgssúk. Leggur hann
mikla áherzlu á fornleifarannsóknir
í Fiskifirði og í hreindýraiöndunum
milli Fiskifjarðar og Góðvonarfjarð-
ar og lengra norður, ef það kynni
að varpa Ijósi á ferðir hinna fornu
Grænlendinga í Norðursetu og leiða
til niðurstöðu um það, hvar
vai Króksfjarðarheiði og Greip-
ar, er leita ber einhvers
staðar í grennd við Egedes-
minni eða Holsteinsborg. Hréindýva-
veiðimenn fara enn sumar hvert á
hin miklu. auðu landflæmi norðan
við Góðvonarfjörð, og þeii segja þá
sögu, að þar séu á stöku stað græn-
ir blettir. sem bent gætu til manna-
vistar fyrr á öldum, til dæmis við
vatnið Taserssúk. sem þeir segja
stórt sem haf. Þai eru líka langar
raðir af vörðum, sem einhverjir veiði
menn hafa hlaðið til þess að auð-
velda sér að reka hreindýrin í kvíar
eða á sund í ár og vötn, þar sem
auðvelt var að fella þau „Geta -verk-
færi. einhverjar smávægilegar leifar
á þessum stöðum, bent til þess. hvaða
fólk hefur verið þarna að verki?“
spyr Björgmose. „Það er kunnugt, að
norrænir menn notuðu slíkar veiði-
aðferðir “
ísienzkt vottorð kom þó ekki fram
á sjónarsviðið fyrr en árið 1888. Það
hljóðaði á þessa leið:
„Ég net i mörg ár vérið þjáður af
magaveiki og brjóstþyngslum, > ing-
andi hósta og uppgangi frá brjóstinu,
án þess að mér gæti batnað við lækn-
ingatilraunir ýmissa lækna En þegar
brama-lífs-elixír Mansfelds-Biillners
& Lassens fói að flytjast hingað til
lands, fór ég að reyna bitter þenn-
an, og eftir að ég hafði brúkað hann
í eitt og hálft ár, var mér mikið
farið að skána. Síðan hætti éf. að
brúka hann og brúkaði hann ekki
í tvö ár. En þá fór ég að kenna
sama sjúkleika aftur, svo ég tók að
nýju að brúka brama-lífs-elixírinn og
brúka nú bitter þennan stöðugt og
er nú aftur á góðum batavegi. Þetta
vil ég tilkynna almenningi, svo að
aðrir, sem líkt stendur á fyrir, geti
leitað sér heilsubótar með áðurnefnd
KYNJALYF NÍTJÁNDU ALDAR -
rÍMINN - sunnudagsblab
381