Morgunblaðið - 03.02.2005, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2005 27
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
VIÐ hjónin fórum fyrir skömmu að
sjá jólaleikrit Þjóðleikleikhússins,
með forvitni í huga eftir að hafa lesið
harða dóma gagnrýnenda. En verkið
er að okkar mati stórmagnað lista-
verk, sem virkilega vekur til um-
hugsunar um sögu okkar Íslendinga.
Alls staðar, bæði í hléi og eftir sýn-
ingu, heyrðum við fólk segja; „frá-
bær sýning“eða „ég er feginn að ég
lét ekki gagnrýnina draga úr mér að
sjá verkið“. Upphafssenan boðar það
sem koma skal; glæsiklætt fólk líður
hnarrreist inn í sviðsmynd, sem gæti
bæði verið salir konunga sem íslensk
náttúra, en fólkið breytist á göngu
sinni í skuggaverur með beygð bök.
Það er táknrænt fyrir tímana á 16.
öld, umbrotin í kringum siðaskiptin,
þegar konungsvaldið sölsaði undir
sig hinar gífurlegu eignir kaþólsku
kirkjunnar, og kom í framhaldi á ein-
okunarverslun. Þjóðin missti sjálfs-
ákvörðunarrétt sinn og sjálfstraust,
varð kúguð og hnípin, vald Alþingis
á Þingvöllum þvarr og loks var þing-
ið lagt af á 18. öld.
Í minningu menntaskólalærdóms-
ins var Jón biskup Arason líflátinn
fórnarlamb trúarbragðadeilna en á
sviðinu skein allt önnur persóna.
Kjarkmikill veraldlegur leiðtogi
fremur en andlegur, sem neitaði að
beygja sig og þjóð sína undir of-
urvald danskra konunga. Stoltur að
fornmanna hætti og vildi berjast
fremur en beygja sig undir vöndinn.
Vitnaði oft í ríkisráð Noregs, þótt
það væri liðið undir lok; rétt Íslend-
inga samkvæmt Gamla sáttmála og
leitaði bréflega ásjár bæði páfans í
Róm sem Karls 5 keisara og vildi her
til að verjast Danaveldi.
En stórmennska Jóns jaðrar við
geðveiki og hann leiðir um síðir sjálf-
an sig og fjölskyldu til glötunar eftir
að hafa ráðist á bú manna, handtekið
hinn unga Skálholtsbiskup og farið
með lið gegn Skálholtsstað. Þegar
við lítum til baka til forfeðra okkar
er mynd okkar flestra nútímamanna
af hokinni og þjáðri þjóð, fólki í vað-
málsfötum, sem lifði af harðar aldir í
köldum híbýlum úr torfi og grjóti.
Hér birtast skrautbúnir stoltir höfð-
ingjar og glæsilegar hnarreistar
konur, sem ýmist eggja menn sína til
átaka eða ástarleikja. Þessi skraut-
klæðnaður truflaði í byrjun myndina
sem ég hafði gert mér af forfeðrum í
vaðmáli, peysufötum og sauðskinns-
skóm. En hví ekki, hér var um valda-
og auðmenn Íslands að ræða, sem
margsiglt höfðu utan og gist hallir
konunga. Því skyldu þeir ekki hafa
klæðst samkvæmt tísku heldri
manna þess tíma og fært konum sín-
um skarlat og skart? Þótt sýningin
sé um þrír tímar líður hún fram með
stigvaxandi spennu og eru margar
undurfagrar og stórbrotnar senur, í
sviðsmynd sem er í senn einföld og
margslungin. Umbreytist stöðugt úr
íslenskri náttúru í híbýli, mögnuð
upp af lýsingu og dramatískri tón-
list. Listafólkið stendur sig frábær-
lega, í burðarhlutverkum feðganna
eru stjörnur okkar; Arnar Jónsson,
Hilmir Snær og Ingvar Sigurðsson,
en allur hópurinn á stjörnuleik.
Minnisstæður er ungi litli böðullinn í
umkomuleysi sínu, sem var neyddur
til að höggva þá feðga og hlaut að
launum bráðið blý hellt í kok sem
dauðdaga, hefnd Þórunnar bisk-
upsdóttur.
Leikhús er oftast óviðjafnanleg
upplifun, ógleymanlegar eru hinar
ólíku sýningar „Edith Piaf“ og
„Svört mjólk“ og nú hlökkum við til
að nýta miða sem við fjölskyldan
fengum í dýrmæta jólagjöf; að sjá
„Híbýli vindanna“ í Borgarleikhús-
inu. Við erum rík þjóð að eiga svo
marga hæfileikaríka listamenn! Ég
vil óska listafólkinu og öllum í Þjóð-
leikhúsinu til hamingju með sýn-
inguna og þakka fyrir frábært kvöld.
GUÐMUNDUR
GUNNLAUGSSON,
arkitekt.
„Öxin og jörðin“ –
Til hamingju listafólk
Þjóðleikhússins
Frá Guðmundi Gunnlaugssyni:
Í UMRÆÐUÞÁTTUM á Útvarpi
Sögu undanfarna daga hafa komið
fram fullyrðingar um fyrirhugaða
hækkun á leigu íbúða í eigu Fé-
lagsbústaða hf. Þar er því haldið
fram að hækkun fast-
eignamats um síðustu
áramót leiði til allt að
20% hækkunar á húsa-
leigu um þessi mán-
aðamót.
Innan Félagsbú-
staða hafa engar slíkar
umræður átt sér stað
og hefði þeim sem
setti fram þessar full-
yrðingar í umræðu-
þætti á Útvarpi Sögu
fyrir síðustu helgi ver-
ið nær að kanna það
hjá fyrirtækinu hvort
slík hækkun stæði til í
stað þess að fullyrða það á öldum
ljósvakans. Það er mikill ábyrgð-
arhluti að koma með fullyrðingar
um verulega hækkun á leigu í fé-
lagslegu húsnæði án þess að hafa
fyrir því staðfestar upplýsingar frá
fyrstu hendi. Enda voru viðbrögð
leigjenda Félagsbústaða afar mikil
á mánudagsmorgun áður en
greiðsluseðlar vegna leigunnar bár-
ust þeim í pósti síðar þann sama
dag sem staðfestu óbreytta leigu.
Ég gef mér ekki að slíkar fullyrð-
ingar séu settar fram til þess að
vekja ótta meðal leigjenda Fé-
lagsbústaða sem eru lágtekjufólk
upp til hópa, öryrkjar og eldra fólk,
sem berst í bökkum og munar um
hverja krónu til þess að ná endum
saman um hver mánaðamót, heldur
sé hér um að ræða fljótræði og mis-
skilning.
Sá misskilningur
getur átt rætur sínar
að rekja til þess að
fyrir tveimur árum var
útreikningi leigunnar
breytt til þess að jafna
leigu milli þeirra sem
höfðu leigt hjá Fé-
lagsbústöðum um ára-
bil og þeirra sem
höfðu verið leigjendur
um skamman tíma.
Leiga þeirra síð-
arnefndu hafði hækkað
samfara verulegri
hækkun fast-
eignaverðs umfram almennt verð-
lag allt frá árinu 1999 en frá því ári
hefur íbúðaeign Félagsbústaða tvö-
faldast með kaupum íbúða á al-
mennum markaði. Þessi þróun fast-
eignaverðs orsakaði umtalsvert
misræmi á leiguverði sambærilegra
íbúða í eigu fyrirtækisins, allt eftir
því á hvaða tíma þær voru keyptar.
Til þess að leigjendur Fé-
lagsbústaða byggju við sambærileg
og sanngjörn leigukjör var ákveðið
að miða útreikning leigunnar við
fasteignamat en matið hafði verið
endurskoðað fyrir landið allt og tók
gildi í september 2001 með árlegu
endurmati . Þessi breyting jók ekki
leigutekjur Félagsbústaða heldur
jafnaði einungis leiguna innbyrðis
milli leigjenda.
Frá ársbyrjun 2004 hefur út-
reikningur leigu við upphaf leigu-
tíma miðast við fasteignamat í árs-
lok 2003 og tekur leigan síðan
hækkunum ársfjórðungslega í sam-
ræmi við neysluvísitölu og verður
svo framvegis.
Leiga hjá Félagsbústöðum kem-
ur því ekki til með að hækka sam-
fara síðustu hækkun fasteignamats-
ins um 20% eins og ranglega hefur
verið fullyrt á Útvarpi Sögu.
Að gefnu tilefni
Sigurður Kr. Friðriksson
fjallar um fréttaflutning
á Útvarpi Sögu ’Það er mikill ábyrgð-arhluti að koma með
fullyrðingar um veru-
lega hækkun á leigu í fé-
lagslegu húsnæði án
þess að hafa fyrir því
staðfestar upplýsingar
frá fyrstu hendi. ‘
Sigurður Kr.
Friðriksson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Félagsbústaða hf.
SÚ HUGMYND að friða land í
þágu þjóðar varð til í Bandaríkjunum
á 19. öld. Elsti þjóðgarður heims,
Yellowstone, var stofn-
aður 1872. Stórfengleg
náttúra n-amerísku
þjóðgarðanna átti rík-
an þátt í að móta þjóð-
arvitund Bandaríkja-
manna. Þjóðgarðarnir
urðu þeim það sem
menningararfurinn var
Evrópubúum.
Friðlýstur
helgistaður
Friðun Þingvalla
1930 er merkur áfangi í
sögu náttúruverndar
og þjóðernisvitundar
okkar Íslendinga. Hug-
myndin um þjóðgarð
var fengin frá Banda-
ríkjamönnum og það
efldi þjóðarvitundina
að gera þennan stað að
tákni menningar okkar
og sögu. Orðalagið frið-
lýstur helgistaður allra
Íslendinga sem skuli ævinlega vera
eign íslensku þjóðarinnar end-
urspeglar ljóslega þennan anda. Frá
fyrstu þjóðhátíðinni 1874 hafa tug-
þúsundir Íslendinga mætt á fjölda
hátíða á Þingvöllum.
Náttúruvernd, heimsminjar
Aldarfjórðungur leið þar til næsta
kafla lauk í sögu náttúruverndar hér-
lendis. Fyrir mikinn þrýsting áhuga-
manna voru fyrstu náttúruvernd-
arlögin samþykkt 1956. Viðræður
voru hafnar skömmu síðar um kaup á
Skaftafelli undir þjóðgarð og þjóð-
garðurinn þar var stofnaður 1967.
Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum
varð svo til 1973 og Þjóðgarðurinn
Snæfellsjökull 2001. Þingvellir voru
teknir á heimsminjalista UNESCO
2004 og hafin er vinna við umsókn
vegna Skaftafellsþjóðgarðs.
Sjálfbær þróun,
umhverfisvernd
Þar til fyrir skömmu var náttúran
ætíð manninum yfirsterkari og eng-
inn sá það fyrir að við gætum valdið
henni varanlegum skaða. Nú, þegar
við vitum betur, lítum við á náttúruna
sem eina órjúfanlega auðlind. Við
ætlum að nýta hana á sjálfbæran
hátt, okkur öllum til hagsældar um
ókomin ár. Með sjálfbæra nýtingu að
leiðarljósi stefnum við að því að skapa
sem mest verðmæti, fyrir sem flesta,
til sem lengsts tíma, án þess að ganga
á höfuðstól náttúrunnar eða valda
henni skaða. Þjóð-
arhagur verður að hald-
ast í hendur við um-
hverfisvernd
Gildi friðunar
og hlutverk
Þjóðhagsleg áhrif
þjóðgarða eru ótvíræð
og sjást gleggst í þeim
straumi ferðamanna
sem leggur leið sína
þangað. Þangað sækja
gestir til að njóta nátt-
úrufegurðar, upplifa og
fræðast. Nær allir er-
lendir gestir okkar
koma í einn eða fleiri af
þjóðgörðunum. Þjóð-
garðar vitna um virð-
ingu okkar fyrir nátt-
úrunni og þær
tilfinningar sem hún
vekur með mönnum.
Starfsmenn þjóðgarða
hafa það hlutverk að
fræða gesti. Með því til dæmis að
kenna börnum að virða náttúruna og
umhverfið leggjum við einnig grunn
að því að þau læri að virða hvert ann-
að, ólíkar skoðanir og tilfinningar.
Þjóðgarðar og menning
Nú er einn þjóðgarður í hverjum
landsfjórðungi og hver þeirra hefur
sérstöðu. Þingvellir, helgistaður þjóð-
arinnar, eru í sigdæld á skilum Am-
eríku- og Evrasíu-flekans og í Þing-
vallavatni eru einstæðar fisktegundir.
Þjóðgarðurinn Snæfellsjökull er við
rætur fagurs eldfjalls og jökuls sem
sveipaður er sögnum og dulúð og eini
þjóðgarður okkar sem nær milli fjalls
og fjöru. Jökulsárgljúfur eru mótuð
af miklum hamfarahlaupum úr
Vatnajökli og þar er að finna stærsta
foss á Íslandi. Skaftafellsþjóðgarður
er einnig mótaður af hamfarahlaup-
um úr Vatnajökli en þar hefur gróð-
ursældin mitt í auðnum jökla og
sanda mest áhrif á gesti. Markmiðið
með rekstri þessara staða er að eng-
um dyljist mikilvægi þeirra fyrir
menningu okkar nú og um alla fram-
tíð.
Þjóðgarðar
Stefán Benediktsson
fjallar um þjóðgarða
Stefán Benediktsson
’Nú er einnþjóðgarður í
hverjum lands-
fjórðungi og
hver þeirra hef-
ur sérstöðu.‘
Höfundur er sérfræðingur á Náttúru-
verndarsviði Umhverfisstofnunar.
EINS OG flestum Hafnfirð-
ingum er kunnugt hefur Verka-
lýðsfélagið Hlíf stefnt ræstingafyr-
irtækinu Sólar ehf. og
Hafnarfjarðarbæ fyr-
ir Félagsdóm fyrir
brot á lögum og
kjarasamningi, en
Sólar tók við ræst-
ingum í stofnunum
Hafnarfjarðarbæjar á
síðastliðnu hausti.
Málið var þingfest
fyrir dómnum í jan-
úar sl. og fá máls-
aðilar frest til 8. febr-
úar til að leggja fram
gögn í málinu.
Bærinn ábyrgur
Ég hef nokkrum sinnum áður
skrifað um ræstingamálið og þá
ætlan bæjaryfirvalda að lækka
ræstingakostnaðinn hjá bænum
um a.m.k. 50% til 60% á kostnað
ræstingafólks að langmestu leyti.
Nýleg orð bæjarstjóra urðu til
þess nú að ég get ekki á mér setið.
Öllu blaðri um það að Hafn-
arfjarðarbær sé ekki aðili að mál-
inu vísa ég til föðurhúsanna. Bæj-
arfulltrúar geta að vísu bent eins
og krakkar á ræstingafyrirtækið
og sagt að það sé því að kenna en
þeir geta ekki svarið það af sér að
þeir sömdu við Sólar um ræst-
inguna og framkvæmd hennar.
Það er staðreynd málsins.
Þeim öllum hlýtur að hafa verið
ljóst að tilboð fyrirtækisins í ræst-
ingarnar var langt undir lægsta
kostnaðarverði ef miða ætti við
gildandi kjarasamning bæjarins
við Verkalýðsfélagið Hlíf. Það var
því deginum ljósara að ekki væri
hægt að standa við þann samning
á annan hátt en að ganga í ber-
högg við ræstingafólkið, kjara-
samning þess og félagið sjálft.
Ódýr fullyrðing
Lúðvík Geirsson bæjarstjóri
fullyrðir í Víkurfréttum „að reynt
hafi verið að leita sátta um þau at-
riði sem deilt hefur verið um“.
Þetta er ódýr fullyrðing, því það
sem um er deilt eru atriði sem
bundin eru gildandi kjarasamningi
aðila og hrein samningsbrot ef frá
er brugðið. Af hálfu bæjaryf-
irvalda hefur mér vitanlega ekki
verið leitað neinna sátta enda ekk-
ert til að semja um. Hér er um
sjálfan samningsréttinn að ræða
og um þau grundvall-
arréttindi semur fé-
lagið ekki.
Bæjaryfirvöld í
Hafnarfirði drógu
Hlíf á upplýsingum
varðandi verktökuna
og framkvæmd henn-
ar. Félagið kvartaði
ítrekað vegna þessa
og eftirfarandi máls-
grein í bréfi dags. 26.
ágúst segir sína sögu:
„Hlíf vill taka það
sérstaklega fram að
allir fundir sem
fulltrúar félagsins hafa setið
vegna málsins voru haldnir að
frumkvæði Hlífar. Upplýsingar
sem félagið hefur fengið frá bæj-
aryfirvöldum um málið og vænt-
anlegar skipulagsbreytingar hafa
verið mjög takmarkaðar og jafnvel
villandi. Snemma í vor var talað
um litlar sem engar breytingar en
nú er talað um víðtækar skipu-
lagsbreytingar og fækkun ræst-
ingastunda.“
Ég hef áður sagt það og end-
urtek að niðurstaða Félagsdóms
getur ekki orðið önnur en sú að
Hlíf vinni málið og kaup og kjör
ræstingafólks verði leiðrétt í sam-
ræmi við það. En eftir situr að
reynt var að lækka umsamin laun
ræstingafólks, þess fólks sem
lægst hefur launin og býr við
mesta vinnuálagið. Hafnarfjarð-
arbær á að spara og hagræða eins
og hægt er en þeir sem valdir eru
til að stjórna bænum hverju sinni
verða að kunna skil á réttu og
röngu. Þeir verða að virða gerða
kjarasamninga. Þeir verða einnig
að virða rétt þeirra sem lægstu
launin hafa og koma fram við þá
með ekki minni virðingu en öðrum
er veitt. Ég vona að ræstinga-
málið verði okkur minnisstætt.
Um skerðingu kaups og
kjara verður ekki samið
Sigurður T. Sigurðsson fjallar
um kjaramál ræstingafólks ’Af hálfu bæjar-yfirvalda hefur mér
vitanlega ekki verið
leitað neinna sátta
enda ekkert til að
semja um.‘
Sigurður T. Sigurðsson
Höfundur er starfsmaður
Verkalýðsfélagsins Hlífar.