Morgunblaðið - 19.09.2005, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
egar þetta er ritað bendir flest til að
Helen Clark, forsætisráðherra Nýja-
Sjálands, hafi tekist að leiða Verka-
mannaflokkinn til sigurs þriðja kjör-
tímabilið í röð eftir einhverjar tvísýn-
ustu kosningar í sögu landsins.
Fyrir um þremur mánuðum gaf fátt til kynna
að svo jafnt yrði á mununum en vel heppnuð
kosningabarátta Þjóðarflokksins, undir forystu
hagfræðingsins Don Brash, hefur nær því tvö-
faldað fylgi flokksins frá síðustu kosningum.
Samkvæmt nýjustu tölum hlaut Verka-
mannaflokkurinn 40,7 prósent atkvæða eða 50 af
þeim 122 þingsætum sem í boði voru í 69 kjör-
dæmum, en Þjóðarflokkurinn 39,6 prósent at-
kvæða og 49 þingsæti.
Verkamannaflokkurinn og Grænir tapa tveim-
ur mönnum annars vegar og þremur mönnum
hins vegar, á meðan Þjóðarflokkurinn bætir við
sig 22 þingsætum eftir að hafa hlotið aðeins 20,9
prósent atkvæða í síðustu kosningum og 27 þing-
menn kjörna.
Enn á eftir að telja um 218.000 utankjörstað-
aratkvæði, eða um 9,6 prósent atkvæða, og munu
endanleg úrslit því ekki liggja fyrir fyrr en í byrj-
un næsta mánaðar, en vegna þess hve mjótt er á
mununum hefur verið ákveðið að öll atkvæði skuli
endurtalin.
Kosningarnar eru góð tíðindi fyrir hægri
menn, en til einföldunar má segja að frá því að
stöðug flokkaskipan komst á í Nýja-Sjálandi fyrir
um 70 árum hafi Þjóðarflokkurinn verið vígi
íhaldsmanna en Verkamannaflokkurinn flokkur
jafnaðarmanna.
Þrátt fyrir útkomu kosninganna hefur Clark
lýst yfir bjartsýni um að jafnaðarmönnum muni
takast að mynda stjórn, en hún hefur jafnframt
lýst yfir áhyggjum af því að pólitísk gjá hafi
myndast á milli ný-sjálenskra kjósenda.
Óljóst hver útkoma
stjórnarmyndunarviðræðna verður
Þessi úrslit þýða að Verkamannaflokkurinn þarf
að reiða sig á stuðning minni flokka til að tryggja
sér þau 61 þingsæti sem þarf til að mynda nýja
stjórn.
Fyrsta talning rúmlega tveggja milljóna at-
kvæða bendir til að flokkur Grænna hafi hlotið
sex þingsæti, flokkur Maóría fjögur, Framsækni
flokkurinn eitt, Nýja-Sjáland-fyrst flokkurinn
s
F
V
þ
s
a
t
G
b
f
e
a
Heldur vinstrist
Helen Clark, forsætisráðherra Nýja-Sjálands, veifar ti
Fréttaskýring | Verkamanna-
flokkurinn í Nýja-Sjálandi
þarf að reiða sig á stuðning
minni flokka til að geta mynd-
að nýja stjórn skrifar Baldur
Arnarson um einhverjar tví-
sýnustu kosningar sem fram
hafa farið í landinu.
ÓVISSA Í ÞÝSKALANDI
Úrslit þingkosninganna í Þýska-landi í gær voru óvænt.Stjórnarandstöðuflokkar
kristilegra demókrata og systurflokks
þeirra í Bæjaralandi (CDU/CSU) og
frjálsra demókrata (FDP) virtust
samkvæmt skoðanakönnunum eygja
möguleika á að mynda samsteypu-
stjórn, en þegar upp var staðið var það
víðs fjarri. Eins og við var búist náðu
stjórnarflokkar jafnaðarmanna (SPD)
og græningja ekki heldur meirihluta.
Kristilegu flokkunum hafði verið spáð
rúmlega 40% fylgi í aðdraganda kosn-
inganna. Þegar talið var upp úr kjör-
kössunum kom annað á daginn. Sam-
kvæmt þeim tölum, sem birtar höfðu
verið í gærkvöldi var munurinn á
flokkunum aðeins tæplega eitt pró-
sentustig og munar aðeins tveimur
sætum á þingflokkum flokkanna
kristilegum demókrötum í vil.
Þessi úrslit eru vonbrigði fyrir Ang-
elu Merkel, kanslaraefni kristilegra
demókrata, sem fyrir nokkrum vikum
virtist hafa afgerandi forustu, og má
búast við að henni verði kennt um
hvernig fór. Foringjar kristilegra
demókrata í hinum ýmsu sam-
bandslöndum eiga þó margir ekki úr
háum söðli að detta því að flokkurinn
var aðeins með flest atkvæði í þremur
sambandslöndum af 16. Þá fékk CSU í
Bæjaralandi tæplega 50% undir for-
ustu Edmunds Stoibers, sem var
kanslaraefni kristilegu flokkanna
2002 og vantaði þá aðeins sex þúsund
atkvæði til að knýja fram sigur, en
jafnaðarmenn voru með flest atkvæði í
12 sambandslöndum.
Úrslitin eru einnig vonbrigði fyrir
frjálsa demókrata, sem stefndu á
stjórnarsamstarf við Merkel, ekki síst
vegna þess að flokkurinn bætti veru-
lega við sig frá síðustu kosningum,
fékk tæplega 10% atkvæða og er nú
þriðji stærsti flokkur landsins.
Angela Merkel lagði í gærkvöldi
áherslu á það að kjósendur hefðu tekið
völdin af samsteypustjórn Gerhards
Schröders og gerði um leið tilkall til
þess að mynda nýja stjórn. Schröder
var einnig fullur sjálfstrausts, kvaðst
enn vera kanslari og myndi aðeins
mynda stjórn með kristilegum demó-
krötum ef hann gegndi því embætti
áfram. Lýsti hann yfir því að Þýska-
landi yrði áfram stýrt undir styrkri
stjórn sinni næstu fjögur árin og er
erfitt að sjá hvaðan hann fær sjálfs-
traust til slíkra yfirlýsinga, nema eitt-
hvað hafi gerst bak við tjöldin, sem
enn er ekki komið fram.
Miðað við þær yfirlýsingar, sem
gefnar voru í kosningabaráttunni og
ítrekaðar í gærkvöldi þegar ljóst var
hvernig atkvæðin höfðu skipst, er
staðan nú sú að ógerningur er að
mynda stjórn. Mikið þarf að gerast til
þess að kristilegir demókratar myndi
stjórn með jafnaðarmönnum undir
forustu Schröders og hann útilokar
myndun stjórnar undir forustu
Merkel. Ljóst er að fyrir utan stóru
flokkana tvo geta engir tveir flokkar
myndað stjórn í Þýskalandi. En
hvernig gæti þriggja flokka stjórn lit-
ið út? Frjálsir demókratar hafa útilok-
að að mynda stjórn með jafnaðar-
mönnum og jafnaðarmenn hafa
útilokað að mynda stjórn með hinum
nýja vinstri flokki Gregors Gysis og
Oskars Lafontaines og þá er aðeins
núverandi samstarfsflokkur græn-
ingja eftir. Kristilegu flokkarnir hafa
ekki áhuga á samstarfi við vinstri
flokkinn og ansi langt er á milli þeirra
og græningja. Það er því erfitt að
segja fyrir um það hvernig stjórnar-
mynstur tekur nú við.
Í raun telst enginn sigurvegari eftir
kosningarnar í gær og það hlýtur að
vera umhugsunarefni fyrir þýska
stjórnmálamenn að þriðjungur kjós-
enda kvaðst ekki hafa veitt tilteknum
flokki atkvæði sitt vegna verðleika
hans heldur óánægju með keppinaut-
ana.
Efnahagsástandið í Þýskalandi var
helsta málefni kosninganna. Tæplega
fimm milljónir manna eru atvinnu-
lausar og ósveigjanleiki einkennir
efnahagslífið. Ljóst er að aðgerða er
þörf eigi Þjóðverjar að rífa atvinnu-
lífið úr spennitreyjunni. Vandinn sem
blasir við er margháttaður. Þjóðverj-
um fækkar jafnt og þétt og það er
áhyggjuefni í Þýskalandi hversu fá
börn fæðast og ungt fólk bíður lengi
með að eignast börn. Hefur mikið ver-
ið skrifað um það hvernig fara eigi að
því að halda uppi velferðarkerfinu í
landinu þegar mannfáar kynslóðir
þurfa að bera uppi mannmargar eldri
kynslóðir. Skólakerfið í landinu hefur
verið gagnrýnt harkalega og þá sér-
staklega háskólarnir. Þjóðverjar hafa
á tilfinningunni að nýjum kynslóðum
vegni verr en kynslóðunum á undan og
svartsýni einkennir viðhorfið til fram-
tíðarinnar. Þó er ýmsar vísbendingar
að finna um að þýskt efnahagslíf sé að
taka við sér, en þessi litli efnahags-
bati, sem kemur meðal annars fram í
batnandi gengi fyrirtækja, er ekki far-
inn að skila sér til neytenda.
Schröder boðaði til kosninga til þess
að fá afgerandi umboð frá kjósendum
til þess að halda áfram þeim umbótum,
sem hann hófst handa við þegar annað
kjörtímabil hans hófst eftir að hann
sigraði með naumindum í kosningun-
um 2002. Þýskir kjósendur eru hins
vegar greinilega hræddir við að afleið-
ingar umbóta muni bitna á velferð
þeirra þótt þeir viti að hjá þeim verði
ekki komist. Það er skiljanlegt að
kjósendur vilji fara sér hægt, en nið-
urstaða kosninganna er þó sennilega
það versta, sem komið gat fyrir því að
búast má við að stjórnarmyndun kalli
á slíkar málamiðlanir að lítið svigrúm
verði eftir til afgerandi aðgerða.
Þýskaland er þriðja stærsta efna-
hagskerfi heims á eftir Japan og
Bandaríkjunum. Efnahagslegt heil-
brigði Evrópu veltur á efnahagslífinu í
Þýskalandi. Um þessar mundir er
mestur uppgangur í Austur-Evrópu,
þar á meðal hinum nýju aðildarlöndum
Evrópusambandsins. Þar eru gerðar
tilraunir á borð við það að taka upp
flatan skatt til þess að skapa gagnsæi
og ýta undir grósku. Vissulega eiga
þessi lönd langt í land með að ná Þjóð-
verjum í lífsgæðum, en það segir sína
sögu að á meðan atvinnuleysi er í
kringum 20% í sambandslöndunum,
sem áður mynduðu Austur-Þýskaland
leita þýsk fyrirtæki til Póllands til að
láta vinna verkefni. Úrslit kosning-
anna í Þýskalandi gefa ástæðu til að
ætla að nú verði því enn slegið á frest
að taka á þeim flókna vanda, sem Þjóð-
verjar eiga við að etja. Það er ekki að-
eins slæmt fyrir Þýskaland, sem ávallt
hefur treyst á efnahagsmátt sinn til að
tryggja pólitískan slagkraft, heldur
veikir stöðu þess í Evrópusambandinu
og sambandið sjálft um leið.
„litlu“ flokkarnir hafi farið með sigur af
hólmi í þessum kosningum.
Flokkur frjálsra demókrata (FDP),
sem má kalla frjálslyndan hægriflokk,
bætti við sig umtalsverðu fylgi. Það
dugði þó ekki til að þeir geti myndað
samsteypustjórn með Angelu Merkel
og flokki hennar, eins og þeir höfðu
ætlað sér. Þess vegna má telja víst að
sigurgleði formannsins, Guidos
Westerwelles, hafi verið nokkuð blend-
in, þegar hann tók við heillaóskum fé-
laga sinna eftir að það varð ljóst að
hverju stefndi.
Nýi vinstriflokkurinn (Die Linke)
undir forystu Gregors Gysis og Oskars
Lafontaines, sem á árum áður var sam-
herji Schröders og formaður jafn-
aðarmanna, bætti líka við sig miklu
fylgi. Eftir að flokkur Gysis hafði í síð-
ustu kosningum ekki náð þeim 5 pró-
sentum atkvæða sem eru nauðsynleg til
að koma mönnum á þing, fékk vinstri-
flokkurinn nú rúmlega 8 prósenta fylgi.
Og ef horft er til austurhéraða Þýska-
lands kemur í ljós að þar hefur nýi
vinstriflokkurinn að jafnaði um 25 pró-
senta fylgi.
Það er því óhætt að segja að pólitísk
sáning þeirra Gysis og Lafontaines á
undanförnum vikum og mánuðum hafi
skilað ríflegri uppskeru.
Strax og mönnum varð ljóst hver úr-
slitin yrðu fóru bæði pólitískir „spá-
menn“ og fylgjendur flokkanna að velta
því fyrir sér, hvers konar ríkisstjórn
Ú
rslitin í þingkosningunum
hér í Þýskalandi komu
þjóðinni vægast sagt í
opna skjöldu. Því hafði
verið spáð að kristilegir
demókratar (CDU), flokkur Angelu
Merkel, myndi beinlínis „bursta“ höf-
uðandstæðing sinn, jafnaðarmannaflokk
Gerhards Schröders kanslara (SPD).
Það fór hins vegar á annan veg. Um
leið og fyrstu kosningaspár birtust á
sjónvarpsskjám landsins, fáeinum mín-
útum eftir að kjörstöðum hafði verið
lokað, var einsýnt að kjósendur höfðu
kveðið upp allt annan dóm en skoð-
anakannanir höfðu gefið til kynna. Öll-
um að óvörum kom í ljós að það var
ekki nema rúmlega eitt prósentustig
sem skildi á milli stóru flokkanna
tveggja.
Kristilegum demókrötum var
verulega brugðið við fyrstu tölur
Þetta var niðurstaða sem enginn hafði
búist við, hvorki fréttaskýrendur,
stjórnmálamenn né kjósendur sjálfir.
Enda sýndu fyrstu viðbrögð kristilegra
demókrata að þeim var meira en lítið
brugðið.
Það mun vera einsdæmi í þýskri
sögu að jafn mikið bil hafi verið á milli
niðurstaðna skoðanakannana sem gerð-
ar eru skömmu áður en þjóðin gengur
að kjörborðinu og úrslita í kosning-
unum sjálfum.
Þegar upp er staðið má segja að
væri hægt að m
utan þann mög
arnir tveir, SPD
kraftana í voldu
eru nokkur önn
möguleg – frá „
armiði. Þannig
jafnaðarmanna
demókrata mei
Þessi kostur
ur, ekki síst í lj
frjálsra demókr
andi að klifa á
jafnaðarmönnu
stjórn. Westerw
ins, endurtók þ
ystunnar strax
kunnar og lýsti
demókratar my
anda halda áfra
arandstöðu.
Væringar Sch
es gerir sams
Það væri líka „
fyrir Schröder
Fischer utanrík
græningja að m
þeirra Gregors
Lafontaines.
Sá kostur er
ólíklegur vegna
hafa verið á mi
aines, allt frá þ
sagði af sér ráð
Söguleg úrsli
Óvænt úrslit urðu í þingkosningunum í Þýskalandi í gær
nú óvissa um framhaldið. Arthúr Björgvin Bollason fjall
hið pólitíska landslag eftir hinar sögulegu kosningar.