19. júní - 01.11.1927, Blaðsíða 5

137
19. J Ú N í
138
blik, munu áhrif hennar aldrei hverfa, og hið sanna
líf, það líf, er lætur eftir sig óafmáanleg merki starf-
ar að eins í þögn. Mudöu þetta og auðnist þér — í
þessari þögn sem vér oftsinnis verðum að leita til,
til þess að bún sjálf geti talað — auðnist þér þá
að stíga örlitla stund niður í það djúp sálar þinnar
þar sem englarnir búa, þá munt þú, framar öllu
öðru, sem þér er minnisstætt um þann, sem þú hefir
elskað heitast, muna, eigi orðin sem hann eða hún
sagði eða látbragðið, sem þeim fylgdi, heldur þær
stundir þagnarinnar, sem þið haflð átt saman. Því
það var eðli þagnarinnar, sem opinberaði ykkur djúp
sálna ykkar, djúp kærleika ykkar.
Eg tala hér að eins um hina starfandi þögn, því
til er dauðaþögn, sem er endurskin svefnsins, dauð-
ans og hins óverulega. Þögn sem sefur og er þessvegna
hættulausari en orðin. En óvænt atvik getur vakið
hana skyndilega, og þá er það systir hennar, hin
volduga, starfandi þögD, sem völdin tekur. Vertu á
verði 1 Tvær sálir munu mætast, tálmanir vikja úr
vegi, stýflur munu hrynja og hverdagslífið þoka fyrir
iífi, þar sem alt verður mikilvægt, þar sem alt verð-
ur varnarlaust, alvarlegt, óstjórnlegt og ekkert getur
gleymst.........
Og vegna þess að vér þekkjum öll þetta dularafl
og hve hæltuleg áhrif þess eru, flýjum vér þögnina
og óttumst hana. Vér getum, þegar nauðsyn krefur,
borið einstaklingsþögnina, vora eigin þögn. En þögn
fjöldans, er oss ofurefli, undir óskiljanlegum þunga
hennar fá, jatnvel hinar sterkustu sálir eigi risið.
Vér eyðum miklum hluta af lífi voru til þess að
flýja þögnina, leita uppi þá staði, er hún eigi ríkir.
Ef tveir eða þrír hittast hugsa þeir íyrst af öllu um
það að reka burtu þennan ósýnilega óvin. Hve
mörg venju'eg vináttubönd eiga eigi rót sína að
rekja til sameiginlegs haturs á þögninni. En geti
hún, þrátt fyrir allar varúðarreglur smeygt sér inn
þar sem menn eru samankomnir, verða þeir fyrst óró-
legir og búa sig svo í skyndi til brottferðar, og
munu æ síðan víkja úr vegi hver fyrir öðrum, því
þeir óttast að þúsund ára barátlan muni enn einu
sinni verða áraDgurslaus og að einhver í hópnum
hafi ef til vill í leyni opnað dyrnar fyrir óvininum..
Flestir munu að eins örsjaldan á æfinni skilja
þögnina og opna dyrnar fyrir henni. Að eins við há-
tíðleg tækifæri þora þeir að veita þessum dularfulla
gesti viðtökur, en því nær allir taka þá á móti hon-
um með lotningu, því jafnvel þeir sem lítilmótleg-
astir eru, eiga á æfinni þau augnablik, er þeir breyta
eins og þeir vissu það, sem guðirnir vita. Rifjaðu
upp fyrir þér daginn þann, sem þú í fyrsta sinni
mættir. þögninni, án ótta. Hin mikla örlagastund var
komin og þögnin kom á móti sálu þinni. Þú sást
hana stíga upp úr því djúpi örlaganna, er enginn
þorir að nefna, sást hana koma upp frá sjáfarbotni
fegurðarinnar eða andstygðarinnar, og þú flýðir ekki.
Það var einu sinni þegar þú komst heim, eða varst
ferðbúin að heiman, þegar þú varst aðnjótandi mik-
illar gleði, eða þegar dauðinn og óhamingjan gengu
nærri þér. Rifjaðu upp fyrir þér þessi augnablik,
þegar allir huldir gimsteinar glitra og sofandi
sannindi spretta upp, og segðu mér, hvort þögnin
var þá eigi fögur og nauðsynleg, hvort faðmlög ó-
vinarins, er þú ávalt rekur á burtu, voru eigi guð-
dómleg atlot. Hver gleymir kossum hinnar þögulu
sorgar, og í sorginni faðmar þögnin oss innilegast.
Þess vegna eru þeir, sem oftar en aðrir hafa fundið
þá, betri en aðrir. Að eins þeir vita ef til vill, á hve
þöglu og djúpu vatni lífsfleytan flýtur Þeir hafa
komist nær Guði, og spor þau, er þeir hafa stigið í
áttina til Ijóssins, hala eigi verið árangurslaus; því
mannssálin er sá hlutur, er að vísu getur vanrækt
að leita hærra, en sem aldrei getur sokkið dýpra . . .
»Þögn, mikla keisarariki þagnarinnar«, hrópar
Carlyle aftur — hann sem flestum betur þekti þessa
jörð, er vér byggjum — whærra en stjörnurnar, dýpra
en konungsríki dauðans! . . . . Ó, þögn og þér göf-
ugu, þögulu menn I Þeir eru dreifðir hér og þar,
hver á sínu starfsviði, þeir hugsa í þögn, vinna i
þögn, og dagblöðin geta þeirra að engu............
Þeir eru salt jarðarinnar, og illa er það land statt,
er á enga slíka menn, eða of fáa. Það er eins og
skógur, sem er eintóm blöð og greinar, en ræturnar
vantar — og sem bráölega munu visna og hælta að
vera skógur ......
Hin djúpa, andlega þögn, sem er enn þá meiri
og sem erfiðara er að lýsa en þögn efnisheimsins, er
Carlyle talar um, telst eigi til þeirra guða er yfir-
gefa mennina. Hún umkringir oss á alla vegu. Hún
er hið insta í lífi undirmeðvitundar vorrar, og hve
nær sem einhver af oss, með skjálfandi hendi drep-
ur að dyrum einhvers af hliðum örlagadjúpsins. er
það jafnan sama árvakra þögnin, er opnar hliðið.
Hér erum við öll jöfn, frammi fyrir hinu ómæl-
anlega, er þögn konungsins og þrælsins, er þeir horf-
ast í augu við dauðann, sorgina eða ástina, sama
eðlis og hylja hina sömu fjársjóði undir ógagnsærri
skikkju sinni. Leyndardómur þessarar þagnar, sem
er þögnin sjálf, friðheilagt svæði sálna vorra, mun
aldrei verða að eDgu, og jafnvel ef sá maður, er
fyrstur var borinn i þennan heim mætir síðasta íbúa
jarðarinnar, myDdi þögn þeirra, í öllu því, er skilj-
ast á án )ygi, verða hin sama. Og þrátt fyrir allar
þær aldir er á milli liggja, mundu þeir, í þjgninni,
skilja hvor annan jafnvel og þeir hefðu legið í sömu
vöggunni; skilja það, sem vörunum aldrei að eilífu
lærist að segja ....
Þegar varirnar sofa vakna sálirnar og taka til
starfa. Því þögnin er veldi hins óvænta, bættanna
og hamingjunnar, þar eiga sálirnar hvor aðra án
hindrunar. Viljir þú, í raun og veru, gefa þig öðr-
um á vald, þá ver þú þögull, og óttist þú að vera
þögull í návist hans — það er að segja, ef ótti þinn
er eigi ótti hins bíðanda kærleika — þá flý þú hann,