19. júní - 01.11.1927, Blaðsíða 7

141
19. JÚNÍ
142
Eg veit að eg hef ei að bandsama þig,
hve hýrt sem að vonir svo benda,
mín elskaða fjarlægð, þótt flýirðu mig,
eg fylgi þér heiminn á enda.
I. E. Th.
Hvers vegna er það nauð-
synjamál kveuna að Hall-
veigarstaðir homist upp ?
Erindi flutt á fundi hluthafa í hlutafélaginu »Hallveigar-
staðir« 8. þ. m.
Háttvirtu áheyrendur:
Við eigum til gott og gamalt spakmæli, er hljóðar
svo: Vel skal það vanda, sem lengi á að standa. —
Þetta máltæki felur í sér lífspeki, sem allir ættu að
athuga, er þeir ráðast í eitthvert fyrirtæki, sem ætl-
að er til langframa. Og ádar en ráðist er í slík fyr-
irtæki, ber bæði nauðsyn og skylda til þess að
gera sér fyllilega Ijóst, hvort fyriitækið sé gagnlegt
og nothæft — hvort það sé þannig hugsað og þann-
ig áformað, að það geti, bæði í bráð og lengd, svar-
að tilgangi sínum.
Kvennabygging sú — Hallveigarstaðir — sem hér
er áformað að koma upp fyrir 1930 er nú eitt af
þeim fyrirtækjum, sem hugir manna hér i Reykja-
vík — og ef til vill líka út um sveitir — skiftast
allmjög um. — Sumir álíta að vér eigum að koma
þes^ari byggingu upp vegna þess helst, að slíkar
kvennabyggingar séu nú reistar víða í stórborgum
ytra, hafi bætt þar úr brýnni þörf og þvi orðið bæði
heiltadrjúgar og vinsælar. — Aðrir álíla, að hér hotfi
svo mjög á annan hátt við en i stórborgum ytra,
að slík kvennabygging mundi vart svara kostnaði
hjá okkur, enda litil eða engin nauðsyn á henni að
svo stöddu Aðrar byggingar skorti hér mjög til-
finnanlegar, til dæmis landsepítala, hjúkrunarheimili
— barnaheimili — háskóla — dómkirkju — ogjafn-
vel fangelsi.
Ýmislegt er athugavert við ástæður þessar, sem
venjulegast eru á takteinum með og mót byggingu
hússins. En það er fljótgeiðara að svara þeim, sem
telja öll tormerki á henni og sný eg mér því fyrst að
þeim, og þá einkum og sér i lagi að þeim hluta
mótbárunnar, er telur konum skyldara að verja fé
sinu og kröftum til stuðnings húsum, er brýnni
nauðsyn sé á að koma upp heldur en hinum fyrir-
huguðu Hallveigarstöðum. — Hinn hluta mólbár-
unnar mun eg grandskoða, þar sem eg reyni að
sýna fram á, hvort slíkt hús sé oss nauðsynlegt
eða eigi.
Það var þá spítalinn. — Engum virðist mér bland-
ast hugur um það, að fylsta nauðsyn beri til þess,
að ráða sem fyrst bót á þeim vandkvæðum, sem
eru á spítalavistum þeim, sem höfuðstaður landsins
á völ á handa sjúklingum sínum. Hafa konur og
endur fyrir löngu séð nauðsyn þessa. Og senni-
lega er það konunum einum að þakka að ráðist var
i að byrja á hinum svonefnda landsspítala. Læknar
hafa furðu-lítið látið sig þetta mál skifta — og ein-
kennilegt er það að sjá, að vart getur nú þann smá-
kaupstað, að eigi hafi hann komið upp sæmilegu
sjúkraskýli — en sjálfur höfuðstaðurinn á ekki rúm
fyrir einn einasta sjúkling, og engum læknir hefir
hugkvæmst að koma hér upp einka-spítala þó ekki
væri nema fyrir 8 — 10 sjúklinga. Og eru þó dæmin
nóg frá Kaupmannahöfn, að slíkir smáspitalar eru
mjög vel sóttir og bera sig fjárhagslega þrátt fyrir
gnægð góðra spítala þar.
Eg geri því ráð fyrir, að bæði læknum og ef til
vill fleiri karlmönnnum hafi fundist sp talamálið í
heild sinni vera orðið einskonar einkamál kvenna,
vegna þess, að konur hófu fyrst máls á nauðsyn
spítala og tóku að 'ér að safna fé til hans. Væri
því ef til vill nú ekki úr vegi, að konurnar beindu
hug sínum lika að öðrum viðfangsefnum, enda þótt
eigi megi skilja orð mín svo, að eg ætlist til þess
að þær sleppi alveg hendinni af spítalamálinu.
Rá eru hinar stórbyggingarnar, sem allmargir telja
að brýnni nauðsyn beri til að koma upp heldur en
kvennabyggingunni fyrirhuguðu. Um þær er það að
segja, að víst er um það, að hjúkrunarheimili og
barnahæli eru byggingar, sem konur munu telja sér
bæði ljúft og skylt að styðja bæði í orði og á borði.
Þó má eigi gleyma því, að eigi þurfa sjúkir karlar
síður hjúkrun en sjúkar konur, hvort heldur er
innan spítala eða utan — á hjúkrunar- eða hress-
ingarhæli. Og eigi mun barnahæli frekar eiga að
vera fyrir stúlkubörn en piltbörn. Rað væri því ein-
feldni af þeim konurn, sem hafa gert slíkar bygg-
ingar að áhugamálum sinum að leita frekar fjár-
styrks til þeirra hjá konuui en körlum. Bygging og
rekstur slíkra hæla er almenningsmál, og varðar jafnt
karla sem konur. Og að réttu lagi ættu karlar og
konur að beita sér í sameiningu fyrir framgangi
þessara fyrirtækja og leggja fé til þeirra í réttu hlut-
falli við laun og tekjur hvors um sig, karla og
kvenna. Sama á auðvitað líka við um spítalann. —
Og enn verður hið sama ofan á teningnum, er tíl
dómkirkju og háskólabyggingar kemur. Því neitar
enginn, að mikil þörf er á báðum þeim byggingum,
og þar sem konur í rauninni eiga upptökin að há-
skólahugmynd hér á landi og hafa þar full borg-
araréttindi, þá er eigi nema sanngjarnt, að þær styðji
slika byggingu eftir megni. En konur mega ekki
ætla sér þá dul að gera hana á nokkurn hátt að
sérmáli sinu eða einkamáli. Og sama má segja um
dómkirkju-byggin^u. Trúarlíf kvenna er eigi siður
vakandi en karla, og er þeim þvi eigi síður en körl-
um Ijúft og skylt að taka þátt i öllum kirkjumálum
og kostnaði þeim, er þau kunna að hafa í för með sér.