Morgunblaðið - 25.08.2006, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÓMAR Ragnarsson er án alls
efa sá Íslendingur sem mest og
best hefur kynnt okkur hversu
stórkostlegt land við eigum.
Hann hefur verið
óþreytandi við að
vekja athygli á nátt-
úruperlum, sem
vegna fjarlægðar
sinnar frá alfaraleið-
um, hafa ekki borið
fyrir augu margra.
Þetta starf hans og
myndir sem hann
hefur tekið hafa ýtt
við mörgum að fara
og sjá með eigin aug-
um landsvæði sem
mörg hver eru í stöð-
ugri umbreytingu,
sum vegna umbrota í
náttúrunni af völdum eldgosa,
skriðufalla og hlaupa, en önnur
vegna aðgerða okkar, fólksins í
þessu landi, sem höfum það í
vörslu okkar og til umráða í tak-
markaðan tíma.
Eitt af þessum svæðum er land-
ið norðan Brúarjökuls og vestan
Snæfells, sem er nú í daglegu tali
nefnt Kárahnjúkasvæðið, en eftir
mánaðartíma munu stór svæði þar
byrja að hverfa undir uppistöðulón
hinnar nýju virkjunar.
Ég hef fylgst nokkuð með um-
fjöllun um þessa mannvirkjagerð
og fannst óhugsandi annað en að
sjá sjálfur þetta land, sem svo
misvísandi upplýsingar hafa birst
um, allt frá því að um
sé að ræða örfoka
land sem aðallega sé
grjót og sandur til
þess sem Ómar hefur
haldið fram í sinni
umfjöllun.
Ég slóst í för með
Ferðafélagi Fljóts-
dalshéraðs, sem
skipulagði tveggja
daga göngu um þetta
svæði undir öruggri
fararstjórn Páls Páls-
sonar frá Aðalbóli í
Hrafnkelsdal, en hann
þekkir afar vel til á
þessum slóðum.
Tjaldað var sunnan undir
Sauðafelli og fyrri daginn gengið
um stóran hluta Kringilsárrana,
en hann er þríhyrningslaga svæði
sem takmarkast af Jökulsá á Dal
að austan, Kringilsá að vestan og
Brúarjökli að sunnan, en undan
þeim jökli koma báðar þessar jök-
ulár.
Síðari daginn var gengið frá
tjaldsvæðinu niður að Jökulsá og
henni fylgt allt þar til Sauðá fellur
í hana skammt fyrir ofan stífluna.
Allt það land sem við gengum
um, að frátöldu miðbiki Kringils-
árranans, mun fara undir vatn og
jökulleir, en þetta svæði er nánast
allt mjög vel gróið land með sér-
lega fallegum gróðri þar sem mik-
ið er af hvers konar lyngi, víði og
blómplöntum.
Á svæðinu eru mjög tilkomu-
mikil gljúfur með fossum, berg-
göngum, stuðlabergi og miklum
litbrigðum.
Auðvelt er að sjá hversu hátt
vatnsborðið verður í hæstu stöðu,
vegna þess að búið er að leggja
veg við væntanlegt vatnsborð, inn
Vesturöræfin austan Jökulsár, allt
inn að Brúarjökli.
Að vestanverðu hafa verið settir
niður hælar sem sýna væntanlegt
vatnsyfirborð í 625 metra hæð yfir
sjó.
Vegna þessa þarf sá sem geng-
ur um svæðið ekki að velkjast í
vafa um hvað fer undir vatn og
hvað ekki en stærð lónsins verður
57 ferkílómetrar.
Þar sem um jökulár er að ræða
er rennsli þeirra mjög mismun-
andi eftir árstímum, en notkun
vatnsins í virkjuninni jöfn sem
verður til þess að stór svæði lóns-
ins verða þurr hluta ársins.
Vegna framburðar þessarar au-
rugustu jökulár landsins verður
það land tæpast augnayndi á þeim
tímum, auk þess sem veruleg
hætta er á að jökulleirinn skafi yf-
ir nærliggjandi svæði í þurrkum
og roki.
Nú er það svo að upplýsingar
um kostnað við framkvæmdirnar
hafa ekki legið á lausu og ekki
heldur um tekjur af orkusölunni
en orkan er öll seld sama að-
ilanum. Þegar við bætist að stífl-
an, sem er sú stærsta sinnar gerð-
ar í Evrópu, er reist á
sprungusvæði, finnst mér að þessi
langstærsta framkvæmd Íslands-
sögunnar hljóti að vekja margar
spurningar.
Þeirra spurninga verða íbúar
landsins að fá að spyrja og fá svör
við án þess að kalla yfir sig háðs-
yrði um hvort við ætlum að lifa á
því að selja hvert öðru lopapeysur
og minjagripi, týna fjallagrös og
flokkast sem mótmælendur sem
séu andsnúnir öllum framförum.
Það er illa komið í okkar lýð-
ræðisríki ef manni eins og Ómari
Ragnarssyni er farið að líða eins
og holdsveikum manni eins og
hann hefur sagt, maður sem sífellt
er varaður við að hans málflutn-
ingur muni koma honum illa af því
að hann hefur leitast við að opna
augu fólks fyrir verðmætum í
náttúrunni sem fáir hafa séð og
það jafnvel verið notað sem rök-
semd fyrir því að allt sé í lagi að
fórna þeim.
Héðan af verður því ekki forðað
að þetta land fari undir vatn og
jökulleir, en það er búið að gefa
fyrirheit um ný álver og stækk-
anir annarra álvera sem munu
kalla á aukna orku.
Nefnd hafa verið og að hluta til
könnuð með tilliti til virkjunar,
svæði eins og Langisjór, Þjórs-
árver og háhitasvæðið umhverfis
Torfajökul sem mögulegir orku-
gjafar, en allt eru þetta nátt-
úruperlur sem þarf að umgangast
með mikilli varúð og virðingu.
Ábyrgð okkar er mikil að spilla
ekki umhverfi okkar og náttúru
landsins án þess að hægt sé að
leiða mjög sterk rök að nauðsyn
þess og jafnframt að þær aðgerðir
skili þjóðinni ótvíræðum ávinningi
til langrar framtíðar.
Það hefur ekki legið fyrir varð-
andi Kárahnjúkavirkjun.
Það minnsta sem við getum gert
er að fyrirbyggja að slík mistök
verði gerð aftur.
Landfórnir
Jón M. Benediktsson
skrifar um Kárahnjúka-
virkjun og umhverfismál
’Ábyrgð okkar ermikil að spilla ekki
umhverfi okkar og
náttúru landsins án
þess að hægt sé að
leiða mjög sterk
rök að nauðsyn
þess …‘
Jón M.
Benediktsson
Höfundur er framkvæmdastjóri.
ÞRIÐJUDAGINN 25. júlí birtist í
Morgunblaðinu grein eftir mig undir
nafninu Fjársjóðinn eigum við sam-
an, verðmætustu eignina á hann
einn. Í kjölfarið kom lítið viðtal í
svæðisútvarpi Norður-
lands og síðar í hádeg-
isfréttum RÚV. Nefnd
grein var áskorun til
Alþingis um að lögleiða
sameign hjóna á áunn-
um ellilífeyrisrétt-
indum, eins og um aðr-
ar aflatekjur heimilis
væri að ræða. Ég hef
fengið mikil og góð við-
brögð við greininni og
viðtalinu, mér bæði
verið þakkað fyrir að
vekja athygli á þessum
möguleika um samn-
inginn og svo ekki síst
áherslu mína á að það hjónanna, sem
tekur að sér heimilisstörfin og gætir
bús og barna, eigi sinn hluta í
tekjum heimilisins. Ég hef einungis
fengið ein neikvæð viðbrögð, en eins
og flestir vita er það oft svo að menn
kjósa að þegja ef þeir eru á annarri
skoðun en vita undir niðri að þeir
hafa vondan málstað að verja.
Þessi eina neikvæða rödd kaus að
senda mér tölvupóst undir dulnefni.
Í fyrstu var ég svolítið undrandi, því
næst fjúkandi vond, en ákvað svo að
bregðast við og birta sendinguna og
svar hér með:
„Ágæta Signý,
Er ekki allt í lagi hjá ykkur þarna
á Sigló? Jarðgöngin ekki nóg? Þjóð-
félagið pungar út milljörðum svo þið
eigið auðveldara með að flytja burt.
Þú talar um „mikið hagsmunamál
kvenna“. Eru það hagsmunir kvenna
að hirða peninga sem þær hafa ekki
unnið fyrir? Er það kvennabarátta
að vera „þiggjandi“ með þessum
hætti? Er það framtíðarímyndin fyr-
ir konur að þær þurfi ekkert endi-
lega að hafa eigin tekjur og lífeyr-
issjóð, þær hirði bara sjálfkrafa
helminginn af körlunum?
Tekjumunur kynjanna er til
skammar og þarf að jafna. En hann
þarf að skoðast og jafna á sömu for-
sendum fyrir bæði kyn. En að ætla
að fara svona að hlutunum er nið-
urlægjandi fyrir konur og gerir þær
að þiggjendum (tökufólki) sem lætur
ekkert í staðinn.
Flakkari.“
Kæri Flakkari!
Fyrst þetta: Siglfirðingum fækk-
aði gríðarlega á árunum frá 1950 og
þar til Strákagögnin voru opnuð
1968. Eftir það hægði verulega á
fólksflótta. Við höfum
ekki þurft jarðgöng til
að flytja í burtu. Héð-
insfjarðargöngin munu
gera staðinn betri til
búsetu og ekki síst
auka líkur á því að alls
lags flækingar komi við
hjá okkur og kynnist
því góða mannlífi sem
hér blómstrar inni milli
fjallanna, í Fjalla-
byggð.
Heimilisstörf lítt
metinn fjársjóður
Síðan þetta:
Eigir þú móður á lífi sendi ég
henni samúðarkveðjur. Hafi einhver
kona orðið svo ógæfusöm að giftast
þér, þá skora ég á hana að skilja við
þig á stundinni (og muna eftir því að
krefjast hlutdeildar í lífeyrisrétt-
inum þínum, þá sérstaklega hafir þú
fætt hana og klætt og veitt henni
ókeypis húsaskjól meðan hún gekk
með og annaðist börnin þín, eldaði
fyrir þig matinn, bakaði uppáhalds-
kökuna þína og þvoði og straujaði
skyrturnar þínar, skúraði og bónaði
gólfin þín, hjálpaði börnunum þínum
að læra, annaðist þau og þig í veik-
indum, saumaði jólafötin á börnin og
prjónaði hvítu kaðlapeysuna, sem þú
notar í veiðitúrunum. Hafi konan
líka t.d. gert við sprungnar reið-
hjólaslöngur, lagfært biluð heim-
ilistæki, hannað og saumað fatnað á
fjölskylduna, tyrft lóðina, plantað
trjám og síðan slegið garðinn, þá
sting ég upp á því við hana að hún
hirði líka húsið, bílinn og bankabók-
ina þína. Því hafi þú og þínir búið við
atlæti og þjónustu af þessu tagi,
„þegið“ slíka umönnun á þínu heimili
þá duga engir smáaurar til að greiða
fyrir slíkt.
Kona góð. „Taktu þetta vanþakk-
láta flækingsfress og settu það út
fyrir dyrnar, það á ekki betra skilið.“
(Upptalningin á heimilisstörfunum
er engan veginn tæmandi, í raun fátt
eitt talið en haft innan sviga, því
ólaunuð uppeldis- og heimilisstörf
eru ekki talin með í þjóðarfram-
leiðslu og verðmætum, þrátt fyrir að
vera það sem mestu skiptir og í raun
fjársjóður hverrar þjóðar)).
Konur og karlar njóti
sömu virðingar
Ágæti flakkari, ef þú skilur ennþá
ekki hvað ég er að fara, þá er mín
krafa sú að sviginn verði felldur út.
Það verði í raun viðurkennt að
eignamyndun og ábyrgð á rekstri
heimilis sé sameiginleg og það eigi
hvorki að undanskilja eignasöfnun í
lífeyrissjóðum né setja sviga utan
um þau ómetanlegu störf sem unnin
eru kauplaust innan veggja heimilis-
ins. Allar eignir hjóna verði sameig-
inlegar, nema þau semji sérstaklega
um annað. Ég tek hins vegar heils-
hugar undir að launamunur milli
kynja er til skammar og það vanmat
sem tíðkast hefur ekki síst á „hefð-
bundnum“ störfum kvenna er allri
þjóðinni til skammar, konum líka.
Mín framtíðarímynd er að konur
jafnt og karlar njóti virðingar fyrir
störf sín, bæði til fjár og frama.
Að lokum ítreka ég fyrri áskorun
mína á Alþingi, varðandi lög um líf-
eyrissjóði.
Ég tel að það þurfi lagasetningu
til að verja hlut þeirra sem gæta að
fjársjóðum hvers heimilis, því miður
er Flakkarinn ekki sá eini í íslensku
samfélagi sem ekki skilur hversu
heimilisstörf eru mikils virði.
Heimavinnandi fólk á sér fáa mál-
svara.
Síðast en ekki síst þetta:
Þér, Flakkari, og fleiri þínum lík-
um bendi ég á að það er ekki stór-
mannlegt að deila í skjóli nafn-
leyndar á skoðanir annarra.
Hverjir gefa og hverjir
þiggja á heimilunum?
Signý Jóhannesdóttir skrifar
opið bréf til „Flakkara“ ’Mín framtíðarímynd erað konur jafnt og karlar
njóti virðingar fyrir störf
sín, bæði til fjár og
frama.‘
Signý
Jóhannesdóttir
Greinarhöfundur hefur verið hús-
móðir og sjómannskona í rúm 30 ár, á
fjögur börn og kom frekar seint út á
hinn almenna vinnumarkað.
MIKIÐ hefur verið
rætt um Íbúðalána-
sjóð undanfarin miss-
eri og virðast við-
skiptabankarnir helst
vilja losna við hann
eða eignast. Fast-
eignasalar og þing-
menn af landsbyggð-
inni hafa ekki verið
hrifnir af þessum
hugmyndum og má
það vitanlega einnig
rekja til þeirra hags-
muna sem þeir gæta.
Mér varð hins vegar
hugsað til Íbúðalána-
sjóðs við lestur lít-
illar greinar í tímarit-
inu Der Spiegel frá
31. júlí sl. (s. 58–60).
Greinin fjallar um
fjárfesta sem kaupa
„vond lán“ með fast-
eignaveði í íbúðar-
húsnæði. „Vond lán“
eru fyrst og fremst lán á svæðum
þar sem verð fasteigna hefur rýrn-
að og lánin standa ekki undir veð-
setningunni lengur eins og dæmi
eru um á svæðum í Austur-
Þýskalandi þar sem mikið framboð
á íbúðarhúsnæði hefur haldið verði
niðri og valdið lækkunum. Bank-
arnir, sem veittu lánin, vilja gjarn-
an losna við þau þar sem þá vant-
ar lausafé og þau líta heldur ekki
vel út í ársreikningnum, jafnvel
þótt flestir lántakendur standi í
skilum. Lausnin er að „selja“
skuldina með afföllum til fjárfesta
sem eru tilbúnir að innheimta
hana með þeirri
áhættu sem því fylgir.
Í Spiegel-greininni er
tekið dæmi af Lone
Star fyrirtækinu í
Texas. Þar á bæ
þekkja menn ekkert
„elsku mamma“ og
hika ekki við að selja
eignir á nauðung-
aruppboði um leið og
þeim hentar. Meira að
segja þeir sem alltaf
hafa staðið í skilum
eru ekki óhultir, því
við reglulega vaxta-
endurskoðun eru vext-
irnir hækkaðir veru-
lega til að pína fólk til
að greiða lánið upp og
vilji það ekki taka því
er eignin einfaldlega
seld á uppboði. Það
eru aðeins þeir sem
eiga möguleika að
leita annað til að fjármagna upp-
greiðslu lánsins sem sleppa og það
var einmitt á slíku augnabliki sem
mér datt í hug að Íbúðalánasjóður
gæti líka verið til góðs ef svo illa
færi að íslensku viðskiptabank-
arnir „seldu“ kröfur sínar til sið-
lausra fjárfesta.
Vangaveltur um
Íbúðalánasjóð
Gauti Kristmannsson
skrifar um Íbúðalánasjóð
Gauti Kristmannsson
’… virðast við-skiptabankarnir
helst vilja losna
við hann eða
eignast.‘
Höfundur er lektor.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050