Morgunblaðið - 25.08.2006, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
öld. Hann skrifaði smásögur og
lengri sögur, ferðaminningar, leik-
rit og þætti til flutnings í fjölmiðl-
um. Síðast en ekki síst má nefna
endurminningar hans í tveim bind-
um: Í vagni tímans og Í leiftri dag-
anna sem eru hin skemmtilegasta
lesning og lýsa kynnum hans af
ýmsum eftirminnilegum mönnum.
Agnars verður þó aðallega minnst
sem leikritaskálds, enda var höf-
undarmetnaður hans mestur á því
sviði. Hann lagði sig mjög fram um
að menntast í öllu sem laut að leik-
bókmenntum. Gamanleikurinn
Kjarnorka og kvenhylli og útvarps-
þættirnir Víxlar með afföllum urðu
afar vinsælir „slógu í gegn“ sem svo
er kallað en á ýmsu valt um við-
tökur hinna alvarlegri leikverka
hans. Á þeim árum sveif andi kalda
stríðsins yfir mestallri bókmennta-
umræðu, mörgum til tjóns en mest
sjálfum bókmenntunum. Er sú saga
varla fullskráð enn.
Þó að skáldframinn yrði Agnari
kannski svipulli en á horfðist fram-
an af lék lánið við hann í flestu öðru
sem máli skiptir. Hann var maður
afar vinsæll og átti auðvelt með að
umgangast fólk af öllu tagi. Heimili
þeirra Hildigunnar Hjálmarsdóttur
einkenndist af mikilli smekkvísi og
menningarblæ og bera hinir vel
menntu synir þeirra æskuheimili
sínu órækt vitni.
Ég votta þeim öllum samúð mína.
Halldór J. Jónsson.
Hinsta kveðja frá Frakklandi.
Ég geng í hring
í kringum allt sem er.
Og innan þessa hrings
er veröld þín.
Minn skuggi féll um stund
á gluggans gler.
Ég geng í hring
í kringum allt sem er.
Og utan þessa hrings
er veröld mín.
Meðþessu ljóði Steins Steinars vil
ég kveðja með virðingu mikinn bók-
menntamann, íslenska skáldið og
heimsmanninn Agnar Þórðarson,
með djúpu þakklæti fyrir bækur
hans, greinar og útvarpsleikrit, fyr-
ir ótal andrík samtöl í tvo áratugi og
fyrir rausn hans í garð fjölskyldu
minnar og mín, allt frá því ég kom
fyrst til Íslands sumarið 1984.
Við Claire og Mathilde vottum
Hildigunni Hjálmarsdóttur ásamt
Ugga, Úlfi, Sveini og fjölskyldum
þeirra innilega samúð.
François-Xavier Dillmann.
Þegar ég heimsótti Ísland í fyrsta
sinn árið 1961 og vann í nokkra
mánuði í Landsbókasafninu á
Hverfisgötu, var einn bókavörður
sérlega vingjarnlegur og bauð mér
meira að segja heim til sín á Suð-
urgötu 13. Þar kynntist ég Hildi-
gunni, konu hans, og ungu sonunum
þremur Ugga, Úlla og Sveini og líka
Ellen, hinni dönsku móður Agnars.
Það var ómetanleg ánægja fyrir
ungan útlending að sækja þessa
fjölskyldu heim og með þessari
heimsókn var lagður grunnur að
langri vináttu sem hefur haldið
áfram og þróast í 45 ár og verið
snar þáttur lífs míns, og okkar
Gerdu, hér á Íslandi.
Gestrisni Agnars var eðlileg af-
leiðing persónuleika hans, enda var
hann fyrst og fremst áhugasamur
maður og umburðarlyndur og hafði
gaman af að kynnast nýrri hugsun
og sjónarmiðum. Hann lagði sig sér-
staklega eftir því að kynnast mörg-
um útlendingum sem komu til Ís-
lands, hvort sem þeir voru
fræðimenn frá Vesturlöndum eða
innflytjendur frá Suður-Asíu; hann
var alltaf reiðubúinn að hjálpa þeim
með að útskýra venjur og stjórnmál
og orðatiltæki á Íslandi um leið og
hann forvitnaðist um erlend mál.
Einu sinni sagði hann við mig, ekki
bara að gamni sínu, að hann kynni
vel við útlendinga vegna þess að
hann hefði alist upp á Kleppi og
lært þar að umgangast óvenjulegt
fólk. Hverju svo sem það má þakka
hafði hann sérlegan áhuga á
óvenjulegu fólki, þ.e.a.s. útlending-
um. Hann stundaði nám bæði í
Englandi og í Bandaríkjunum og
ferðaðist víða um lönd, m.a. til
Frakklands, Póllands og Rúss-
lands. Hann var heimsmaður í
orðsins besta skilningi.
Þrír fræðimenn sem hann kynnt-
ist sýndu þakklæti sitt með því að
þýða skáldsögur hans á ensku,
greiðslulaust, og allar þrjár voru
gefnar út. Einnig má nefna að Ein-
ar Haugen þýddi eitt kunnasta
leikrit Agnars, Kjarnorka og kven-
hylli, og var það gefið út í Banda-
ríkjunum undir þeim snjalla titli
Atoms and Madams.
Eiginleikar Agnars gerðu hann
að frábærum félaga til að spjalla
við, helst við kaffi- eða matarborð.
Hann naut þess í áratugi að hitta
nær daglega góðan hóp skemmti-
legra Íslendinga, fyrst á gamla
Hressó, síðast á Café París, en
vanrækti þó ekki útlendingana á
kaffihúsunum. Í nokkur ár var
hann vanur að drekka morgunkaffi
á laugardögum á París og þar á eft-
ir að hitta mig og aðra erlenda vini
sína, eins og Andrew Wawn og Ro-
bert Kellogg, í hádegismat, oft á
Jómfrúnni. Þar var hann í essinu
sínu, enda var hann vel lesinn mað-
ur og fylgdist vel með fréttum, for-
vitinn og skemmtilegur og þægi-
legur og opinn. Hann átti mörg
áhugamál, svo sem bókmenntir,
þjóðtrú, stjórnmál og sagnfræði.
Það var ætíð fengur að félagsskap
hans og sjálfur undi hann sér vel í
góðra vina hópi. Agnar hafði næmi
fyrir mannlegu eðli og hafði ein-
staklega skemmtilega kímnigáfu
eins og sést í ritverkum hans.
Hann var jafnfrábær sem gestur
og gestgjafi. Hann heimsótti mig
og seinna okkur Gerdu nokkrum
sinnum bæði í New Orleans og í
Kaupmannahöfn, einu sinni í heilan
mánuð. Tvisvar hélt hann
skemmtilegan fyrirlestur, og leik-
ritið Eineggja tvíburar var þýtt á
ensku og leikið í útvarpi University
of New Orleans. Hann var fyrir-
myndar heimilisgestur, kom sér
fljótlega upp sinni eigin „rútínu“
(eins og hann kallaði það), var
mjög sjálfstæður, og eyddi mestum
tíma í bókasafninu þar sem hann
las eða samdi. Hann varð vinsæll
meðal hóps góðra félaga minna
sem hann hitti iðulega við hádeg-
isverðarborð og eignaðist góða vini
í þeirra hópi. Einu vandræðin sem
fylgdu heimsóknum hans voru þau
að honum fannst gaman að fara
einn í göngutúr að kvöldlagi, sem
enginn þorir að gera í morðingja-
borginni New Orleans. Það var
ætíð mikil léttir þegar hann kom
aftur, heill á húfi; kannski það hafi
hjálpað honum hve hávaxinn hann
var.
Síðustu árin breyttist líf hans
mikið, enda gat Agnar þá hvorki
lengur gengið einn né lesið. Hugs-
unin var þó enn skýr og klár, en
hann var sviptur sjálfstæði sínu og
gat t.d. ekki lengur farið á kaffihús.
En þá hljóp hin ágæta fjölskylda
hans í skarðið á aðdáunarverðan
hátt, sérstaklega Hildigunnur og
synir hans þrír, sem í dag eru dug-
miklir menn á besta aldri. Það var
vart hægt að ímynda sér að nokkur
gæti fengið betri eða meiri stuðn-
ing: Hildigunnur sinnti honum af
kostgæfni og sleitulaust, eins og
hún hafði raunar alltaf gert, og
synirnir þrír og fjölskyldur þeirra
heimsóttu hann daglega, spjölluðu
við hann og sögðu honum frá
helstu tíðindum, lásu fyrir hann og
gengu með honum. Agnar var alla
tíð gæfumaður, ekki síst undir lok
ævinnar þegar fjölskyldan vafði
hann ást og umhyggju.
Það er sorglegt að missa góðan
vin, en tímaglas allra tæmist að
lokum. Við hjónin erum þakklát
fyrir skemmtilega og trausta vin-
áttu, og vottum Hildigunni og son-
unum og allri fjölskyldunni inni-
lega samúð.
Robert og Gerda Cook.
Agnar Þórðarson
✝ Sigurjóna Guð-ríður Gísladóttir
fæddist í Reykjavík
25. september 1912.
Hún lést á Landspít-
ala í Fossvogi 17.
ágúst síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Gísli
Guðmundsson, f. 29.
júlí 1873, d. 26. júní
1944 og Ástrós Jón-
asdóttir, f. 5. októ-
ber 1880, d. 16.
febrúar 1959. Sig-
urjóna var þriðja
elst af sjö systkinum, hin eru:
Viggó Einar, f. 14. júlí 1905, d. 21.
mars 1985, Jónmundur, f. 29. des-
ember 1907, d. 28. maí 1978, Sig-
rún Laufey, f. 9. febrúar 1916, d.
9. desember 1982, Ása Guðlaug, f.
11. des. 1917, d. 18.
des. 2005, Björg, f.
18. maí 1921, d. 3.
des. 1972 og Hólm-
fríður, f. 23. júlí
1923.
Sigurjóna giftist
31. desember 1948
Þórði Helga Hann-
essyni, f. 5. júlí
1904, d. 16. febrúar
1992. Dóttir þeirra
er Ása Sigríður, f. 6.
október 1951, gift
Eiríki Sigurgeirs-
syni, f. 28. júní 1954.
Dætur þeirra eru Helga Jóna, f.
14. september 1980 og Valgerður
Kristín, f. 22. september 1986.
Sigurjóna verður jarðsungin
frá Bústaðakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.
Nú hefur Jóna frænka kvatt á tí-
ræðisaldri, södd lífdaga en efalaust
sátt. Það væri ekki í anda frænku
minnar að viðhöfð væri um hana
skrúðmælgi að henni genginni. Lít-
illæti, geðprýði og hjartahlýja,
ásamt trygglyndi og ómældu jafn-
aðargeði gera frænku mína að
minnisstæðri konu sem er ánægju-
legt að hafa kynnst og átt að fjöl-
skylduvini um langa hríð.
Seinast hitti ég Jónu í byrjun júlí
á Vífilsstöðum. Þar bjó hún síðustu
mánuðina og naut góðrar umönn-
unar. Ég undraðist þá hve hress og
skýr hún var þrátt fyrir ýmis uppá-
fallandi veikindi og hrakandi heilsu
síðustu ár. Eitt virtist mér þó alveg
óbugað; jákvæðnin sem einkenndi
Jónu alla tíð. Ef eitthvað er til í
þeirri alþýðuspeki að jákvætt við-
horf til lífsins almennt hafi áhrif á
lífshlaup og heilsu einstaklingsins
þá á það sannarlega við um Jónu.
Ásu, Eiríki og dætrum sendi ég
og fjölskylda mín okkar innuleg-
ustu samúðarkveðjur.
Minningin um góða konu lifir.
Sæmundur.
Nú fækkar enn í systkinahópn-
um stóra sem ólst upp á Hverfis-
götu 96 á fyrri hluta síðustu aldar.
Jóna sem elst var af systrunum er
nú látin. Jóna var einn af stólpun-
um í þessari samhentu fjölskyldu.
Fyrstu minningar mínar eru
sterklega tengdar Hverfisgötu 96.
Amma mín bjó þar og dætur henn-
ar, Fríða og Jóna bjuggu þar líka
þá. Ég leit upp til þeirra systra,
fannst þær bestu frænkur í heimi.
Fyrsta og eina dúkkan sem ég átti
bar líka nafn Jónu frænku minnar.
Þegar ég var fimm ára eignaðist
Jóna dóttur sína Ásu. Ég gladdist
ósegjanlega mikið því að ég sá fram
á að nú yrði alltaf leikfélagi til stað-
ar þegar ég kæmi í heimsókn. Önn-
ur minning leitar á. Það var jafnan
mikið spilað á Hverfisgötunni, um
hátíðir og helgar. Þórður og Jóna
voru þar framarlega í flokki. Við
krakkarnir snigluðumst í kringum
spilafólkið og lærðum að spila með
því að horfa á og fylgjast með. Þá
var oft mikið fjör og mikið hlegið.
Svo kom að því að okkur var leyft
að setjast í sæti einhvers sem þurfti
að standa upp. Þá var mikilvægt að
standa sig og sýna fram á að maður
kynni að spila. Þetta var nokkurs
konar manndómsvígsla að geta og
fá að spila við fullorðna fólkið.
Jóna og Þórður voru áhugasöm
um ferðalög. Á hverju sumri ferð-
uðust þau um landið í gamla Mosk-
vitsnum með tjaldið sitt og komu
víða við. Í upphafi ferðar voru þau
ekkert endilega búin að ákveða
hvert halda skyldi en haft var á orði
að þegar þau voru komin upp Ár-
túnsbrekkuna hefðu þau litast um
og haldið þangað sem bjartast var
yfir og svo keyrðu þau bara þangað
sem sólin skein.
Jóna var hæglát kona. Hún bar
með sér hlýju og góðvild hvar sem
hún kom og hafði góða nærveru. Í
öllum boðum stórfjölskyldunnar
var hún ásamt systrum sínum heið-
ursgestur. Hún var glæsileg þegar
hún klæddi sig upp á í peysufötin
sem hún bar með miklum þokka.
Það var alltaf gaman að hitta
Jónu og hún var vel ern til hins síð-
asta og fylgdist vel með á líðandi
stundu. Ég finn til saknaðar nú
þegar hún er farin en einnig þakk-
lætis fyrir að hafa þekkt og átt
Jónu að öll mín ár.
Ég sendi Ásu, Eiríki, Helgu Jónu
og Völu innilegar samúðarkveðjur.
Sigrún Sighvatsdóttir.
Mig langar að minnast móður-
systur minnar, Sigurjónu Gísla-
dóttur eða Jónu eins og hún var
ávallt kölluð, í örfáum orðum. Mín-
ar fyrstu minningar tengdar Jónu
eru þegar hún kom í heimsókn til
móður minnar í Lækjarkinnina í
Hafnarfirði og ég var sendur yfir
Reykjanesbrautina til hans Manga,
sem lengi var öskukarl í Hafnar-
firði, að kaupa fyrir Jónu kíló af
eggjum sem afgreidd voru í bréf-
poka. Það var ábyrgðarhluti fyrir
ungan dreng að koma eggjunum
öllum heilum og óskemmdum heim
en þá beið þeirra ferðalag með
Jónu til Reykjavíkur með Land-
leiðastrætó. Úr eggjum þessum
urðu til hinar bestu kökur og annað
góðgæti sem ávallt var á borðum
þegar Jóna og Þórður maður henn-
ar voru sótt heim í Háagerðið. Eitt
var það þó sem Jóna bakaði öllum
öðrum betur og varð eftirsóttur
veislukostur í öllum stærri veislum
sem haldnar voru í ættinni og það
voru flatkökurnar hennar þykku.
Ómótstæðilega góðar með hangi-
kjöti og voru ávallt settar fyrstar á
kökudiskana til að tryggja að mað-
ur fengi nú örugglega nóg.
Jóna vann lengi á saumastofunni
hjá Henson og oftar en ekki hafði
hún hönd í bagga með að útvega
íþróttabúninga á ungmenni ættar-
innar á hagstæðum kjörum auk
þess sem hún var eftirsótt ef bjarga
þurfti við rifnum buxum eða koma
olnbogabótum á peysur eða jakka.
Einstök ljúfmennska Jónu og
góð nærvera hennar einkenndi
hana alla tíð og settu hana á sér-
stakan stall meðal fjölskyldunnar
enda var hennar sárt saknað síð-
ustu misserin á mannamótum í ætt-
inni ef hún treysti sér ekki til að
mæta.
Jóna fluttist úr Háagerðinu yfir í
Furugerði 1 þar sem hún bjó síð-
ustu æviárin að undanskildum síð-
ustu mánuðum sem hún dvaldi að
Vífilsstöðum. Þó líkaminn bognaði
meira og meira seinni árin og yrði
fyrir ýmsum áföllum var hugurinn
þó alltaf skýr og hún fylgdist vel
með fréttum og því sem var að ger-
ast í þjóðfélaginu. Aldrei heyrði ég
hana kvarta þó heilsan gæfi sig
smátt og smátt og oft sagði hún
þegar hún var innt eftir því hvernig
hún hefði það; „Hvað get ég svo
sem verið að kvarta, komin á þenn-
an aldur.“
Ég vil að lokum senda Ásu
frænku minni og fjölskyldu hennar
mínar innilegustu samúðarkveðjur
og bið Guð að styrkja þau í sorg
sinni.
Árni.
Sigurjóna Guðríður
Gísladóttir
✝ Guðlaug Guð-mundsdóttir
fæddist á Litla-
Saurbæ í Ölf-
ushreppi í Árnes-
sýslu 7. nóvember
1919. Hún lést á
LSH – Landakoti
18. ágúst síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Guðmundur Gísla-
son, f. í Reykjakoti í
Ölfushreppi 22.
október 1878, d. 5.
október 1956 og
Guðrún Sigurðardóttir, f. á Strýtu
í Ölfushreppi 21. september 1892,
d. 1. febrúar 1974. Guðlaug var
fjórða í röð sjö systkina og lifði
þau öll. Hin voru Gísli, f. 1916,
Ingigerður, f. 1917, Sigurður, f.
1918, Guðmundur, f. 1922, Stef-
anía, f. 1927 og Jón, f. 1933.
Guðlaug giftist í
mars 1949 Eiríki
Ágústssyni frá Eski-
firði, f. 19. júní
1921, d. 6. desember
1999. Dóttir þeirra
er Steinunn, f. 28.
nóvember 1948, gift
Kristjáni Róberts-
syni, f. 26. júlí 1943.
Börn þeirra eru: 1)
Edda, f. 1971, maki
W. Duco DeBoer,
synir þeirra eru
Steinn Willem og
Thor Kornelis, 2)
Guðlaug, f. 1972, maki Kristinn
Magnússon, synir þeirra eru
Baldur og Sindri, 3) Eiríkur
Gauti, f. 1981, unnusta Þórdís
Helgadóttir.
Útför Guðlaugar verður gerð
frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði í
dag og hefst athöfnin klukkan 15.
Af fjallgarði bernskunnar
stóð lengi einn tindur.
Hnarreistur, sterkur,
óhagganlegur.
Nálægur, fjarrænn,
ungur og forn.
Hraustur og hrumur,
keikur þótt kominn væri
að fótum fram.
Í bergið voru meitluð
einkunnarorð:
Sterk kona,
mild móðir,
mjúk amma.
Fjallið var kona
með hrjúfar hendur
sem beitt var af mýkt.
Verkvit og reynsla,
alúð og dugnaður,
einkenndu hana.
Í tímans rás lærum
við að meta
lífsins gæði:
Tignarlegt örlæti
þess sem þekkti skort.
Nýtni og hollustu,
samviskusemi.
Að endingu ljóma
útlínur fjallsins
fyrir hugskotsjónum.
Óblandin virðing,
þakklæti og stolt
er arfleifð
hvunndagshetjunnar
ömmu minnar.
Guðlaug Kristjánsdóttir.
Guðlaug
Guðmundsdóttir