Morgunblaðið - 08.11.2007, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EFTIR að hljóta dóm nýverið fyr-
ir meiðyrði hélt Eiríkur Jónsson
blaðamaður því fram í viðtali á Stöð
tvö, hinn 4. nóvember sl., að hann
virði sannleikann í starfi sínu. Því
sama héldu ritstjórarnir Jónas
Kristjánsson og Mikael Torfason
fram fyrir héraðsdómi og Hæsta-
rétti í meiðyrðamálum gegn mér, en
þar kom Eiríkur líka við sögu. Þeir
þrír hafa þó ítrekað afbakað sann-
leikann og misnotað tjáningar-
frelsið. Eftirfarandi saga er dæmi
um það.
Að kvöldi 14. mars 2005 hringdi
Eiríkur í mig á vegum DV og sagði
að á mér hvíldu 150 kærur og hvað
ég hefði að segja við því. Ég spurði
hvort hann hefði gögn um þetta en
svo var ekki. Ég sagði honum að
áburðurinn væri uppspuni og bað
hann um að kanna þetta áður en
hann birti frétt.
Daginn eftir birtist stór for-
síðumynd af mér, ásamt:
„Feður segja sálfræðing plata af
sér forræði. Formaður félagsins
Ábyrgir feður segir þá ósátta við
ráðgjöf sálfræðingsins dr. Gunnars
Hrafns Birgissonar, sem þiggur laun
frá hinu opinbera. Gunnar dragi
taum mæðra og hafi fengið á sig 150
klögumál. Doktor Gunnar segist
ekki andsnúinn ábyrgum feðrum.“
Næsta dag skrifar Eiríkur:
„Frétt DV frá í gær um 150 klögu-
mál sem borist hafa Ábyrgum feðr-
um vegna lögbundinnar sér-
fræðiþjónustu sálfræðings í
forræðismálum hlýtur að vekja
spurningar um framgöngu kerfisins.
Doktor Gunnar Hrafn Birgisson sál-
fræðingur er vafalaust hinn mætasti
maður. En 150 klögumál segja sína
sögu.“
Álíka óhróður um mig birtist svo í
DV 3. og 6. júní og 21. október 2005
með ásökunum um mannréttinda-
brot, hlutdrægni, svik og fleira í
starfi hjá sýslumönnum og dóm-
stólum við að leysa úr deilum for-
eldra um börn þeirra.
DV auglýsti og bauð borgun fyrir
sögur allt að 7.000 kr. Að setja fé til
höfuðs mér skilaði engu.
Öðrum miðlum 365 var beitt. Aug-
lýst var í Fréttablaðinu, skjáauglýs-
ingar birtust og á Bylgjunni hljóm-
aði: „Sálfræðingur með 150
klögumál á bakinu. Hefur þú lesið
DV í dag.“ Áberandi skilti blöstu við
í Bónus-verslunum.
DV-menn stóðu fyrir þessu, könn-
uðu ekki staðreyndir og birtu það
sem þá lysti. Allt fyrir sölu DV.
Úrræði mitt var að stefna rit-
stjórum DV og útgáf-
unni 365 miðlum ehf.
Fyrir mig flutti málið
Halldór H. Backman
hrl. en lögmannsstofa
Gests Jónssonar hrl.
varði gagnaðilana.
Hver ber ábyrgðina?
Þegar greinar eru
nafnlausar, eins og í
þessu tilviki, þá teljast
„útgefandi rits eða rit-
stjóri“ næstir í ábyrgð-
arröð. Lög leyfa ekki
að ritstjóri og útgef-
andi beri ábyrgðina
saman.
DV-menn gátu ekki
rökstutt ummæli sín
enda voru þau ómerkt
með dómi í héraði 16.
júní 2006. Ritstjórarnir
voru dæmdir til að
greiða 1.500.000 kr. í
miskabætur fyrir
meiðyrði og máls-
kostnað. Þetta ku vera
hæstu miskabætur
sem dæmdar hafa ver-
ið í meiðyrðamáli hér-
lendis.
Ritstjórarnir
áfrýjuðu og ég gagnáfrýjaði með
kröfu um að 365 miðlar yrðu gerðir
ábyrgir umfram ritstjórana. Hæsti-
réttur varð við því og dæmdi 365 til
að greiða 1.200.000 kr. í bætur og
málskostnað að auki. Þetta er í
fyrsta sinn sem útgáfa hlýtur dóm
vegna meiðyrða.
Í dómi Hæstaréttar frá 11. októ-
ber 2007 segir að almennt verði að
gera þá kröfu til fjölmiðla að þeir
byggi umfjöllun sína á vandaðri
könnun á staðreyndum:
„Slík vinnubrögð voru ekki við-
höfð, heldur látið við það sitja að
styðjast við einn heimildarmann,
einkum um fjölda klögumála. Sá
hafði að auki vegna félagsstarfa
sinna þá stöðu að hætta var á að um-
sögn hans drægi dám af óánægju
þeirra félagsmanna, sem áttu aðild
að ágreiningsmálum um forsjá
barna eða umgengnisrétt, þar sem
niðurstöður urðu þeim í óhag.“
Segir í dómnum að umfjöllun DV
hafi náð yfir langt tímabil og falið í
sér: „harðan og sérlega óvæginn
áfellisdóm yfir honum (GHB).
Margítrekað var staðhæft að 150
kvartanir hefðu beinst að honum eða
hann væri með „150 klögumál á bak-
inu“, en orðfærið var til þess fallið að
vekja þann skilning að gagnáfrýj-
andi (GHB) stæði frammi fyrir því
að verða látinn sæta ábyrgð vegna
margendurtekinna ávirðinga í starfi.
Inn í þessa umfjöllun
var jafnframt fléttað
fullyrðingum um alvar-
leg glöp og rangsleitni í
einstökum tilvikum.
Ummælin eiga það
sammerkt að fela í sér
fullyrðingar um stað-
reyndir og verða ekki
réttlætt með því að um
gildisdóma hafi verið að
ræða. Þau voru jafn-
framt dregin upp á
mjög áberandi hátt og
til þess fallin að varpa
rýrð á störf gagnáfrýj-
anda (GHB). Mátti rit-
stjórum og útgefanda
vera fullljóst að atlaga
blaðsins gegn gagn-
áfrýjanda hlyti að bitna
harkalega á honum
þegar höfð eru í huga
þau trúnaðarstörf, sem
hann gegndi í við-
kvæmum málum, og
því enn ríkari þörf á
vandaðri könnun stað-
reynda.“
Hvers vegna að gera
útgáfuna ábyrga? Af
því að útgefendur
stjórna þó þeir ritskoði yfirleitt ekki.
Þeir ráða og reka ritstjóra og
ákvarða með því á hvaða stigi sið-
ferðis blaðamennska skuli vera.
Því fleiri sem vinna meiðyrðamál,
því minni líkur á spilltri blaða-
mennsku. Frá 2005 hafa fallið 6
dómar vegna skrifa í DV með Jónas
og Mikael við ritstjórn og máls-
kostnaður talinn um 30 milljónir
króna. Vonandi fer þetta að vega svo
þungt að útgefendur kjósi að fjár-
magna aðeins vandaða blaða-
mennsku.
Vönduð eða spillt
blaðamennska
Gunnar Hrafn Birgisson skrifar
um siðferði í blaðamennsku
» Þó útgef-endur rit-
skoði yfirleitt
ekki, ráða þeir
og reka ritstjóra
og ákvarða með
því á hvaða stigi
siðferðis blaða-
mennska skuli
vera.
Gunnar Hrafn
Birgisson
Höfundur er sérfræðingur í klínískri
sálfræði.
AÐ UNDANFÖRNU hef ég und-
irritaður staðið fyrir undirskriftum
fyrir kjósendur á Reykjanesskaga
þar sem íbúar skora á sveitarstjórn-
armenn sína að leita allra leiða til að
tryggja að meirihlutinn í Hitaveitu
Suðurnesja haldist í eigu sveitarfé-
laganna. Nokkrir hafa haft við mig
samband og vænt mig um að engin al-
mennileg rök liggi að baki þessari
ákvörðun minni, önnur en að ég telji
að meirihlutinn eigi að liggja hjá
sveitarfélögunum og ég rugli saman
þeim átökum sem átt hafa sér stað
innan Orkuveitunnar og REI. Svo tel
ég ekki vera og langar til að beina hér
athyglinni að nokkrum þeim rökum
sem meðal annars leiddu til ákvörð-
unar minnar.
1. Með því að sveitarfélögin eigi
meirihlutann ráðum við ferðinni og
ákveðum hvað er gert auk þess sem
við sjálf stjórnum hversu mikil
áhætta er tekin varðandi nýtingu
jarðhitageymisins.
2. Við njótum verðmætaaukning-
arinnar sem fyrirsjáanlegt er að verði
á komandi árum. Á sl. 30 árum hafa
verðmæti HS aukist frá því að vera
ekkert í það að vera
u.þ.b. 60 milljarðar í
dag. Þessi verðmæti
eru til komin vegna
þess að íbúar á Suð-
urnesjum hafa borgað
orkureikningana sína
og góðir stjórnendur
stýrt fyrirtækinu vel.
Ríkið lagði aldrei neinn
pening inn í fyrirtækið
og segja má því að eðli-
legast hefði verið að
ríkið hefði afhent hann
íbúum á Suðurnesjum
eða sveitarfélögunum í
stað þess að selja hann.
Búast má við að verð-
mætaaukningin eigi
eftir að aukast veru-
lega og því gætu þessi
verðmæti sem verið er
að selja frá okkur e.t.v.
10-faldast á næstu 30
árum. Mun hagkvæm-
ara er því fyrir okkur
að eiga þetta áfram.
3. Við þurfum að
geta stjórnað hversu
nærri jarðhitageyminum er gengið,
þannig að tryggt sé að við fáum hita-
veituvatn um ókomna tíð. Vel er
hugsanlegt að einkaaðili sem færi
með meirihluta gæti tekið ákvörðun
um að taka óhóflega mik-
ið úr jarðhitageyminum
á stuttum tíma í ein-
hvern iðnað, sem gæfi
honum vel í aðra hönd og
eyðileggja þar með heita
vatnið fyrir okkur. Hann
gæti reiknað það út að
það væri peningalega
hagkvæmara fyrir hann.
4. Sagt er að verðlag á
heitu vatni muni ekki
hækka umfram verðlag.
Er það víst? Hvað ef ein-
hverjir stuttbuxna-
pólitíkusar væru sann-
færðir um að slaka á
þeim kröfum sem verð-
lagseftirlitið vinnur eftir,
hvað þá?
Hversvegna eigum við
hér á Suðurnesjum að
vera ofurseld undir slíkt?
Hvernig datt mönnum
hjá Orkuveitunni að í
lagi væri að leggja orku-
lindir okkar inn í REI, á
meðan ekki kom til
greina að nýta þeirra
eigin orkulindir í þessum sama til-
gangi?
5. Samstaða sveitarfélaganna á
Suðurnesjum hefur löngum verið til
fyrirmyndar og HS notið velvildar
þeirra sveitarfélaga sem fara með
skipulagsmál þar sem orkulindirnar
eru staðsettar. Það veit hver sem vill
vita að í þeim málum er nú þegar
byrjað að kveða við annan tón,
Ég er hræddur um að mun erfiðara
verði fyrir HS að fá leyfi fyrir rann-
sóknum, svo ég tali nú ekki um fram-
kvæmdaleyfi, ef einkaaðilar
ná meirihluta í fyrirtækinu.
6. Útrás, hversvegna skyldu einka-
aðilar sem vilja vera í útrás, vera að
gera innrás og vilja eignast meirihlut-
ann í HS? Sjálfsagt er að hinir frá-
bæru starfsmenn HS aðstoði þessa
menn og ráðleggi gegn hóflegu gjaldi,
eins og ósk þeirra var í upphafi, en
ekki taka frá okkur Suðurnesja-
mönnum orkulindirnar og fyrirtæki
sem við höfum byggt upp á 30
árum.
7. Hingað til hafa bæði virkjanirnar
við Svartsengi og á Reykjanesi verið
fjármagnaðar fyrir eigið fé HS, auk
lána sem tekin hafa verið fyrir upp-
byggingu orkuveranna þar sem orku-
salan hefur verið tryggð fyrirfram.
Ég fæ ekki séð að það hafi breyst og
ekki ástæða til að halda því fram að
sveitarfélögin þyrftu að fara að leggja
fram aukið fé vegna fyrirhugaðra
framkvæmda.
Almenningur á Suðurnesjum á að eiga
meirihluta í Hitaveitu Suðurnesja
Hannes Friðriksson færir rök
fyrir því að almenningur á Suð-
urnesjum eigi meirihluta í Hita-
veitu Suðurnesja
»…og langartil að beina
hér athyglinni
að nokkrum
þeim rökum
sem meðal ann-
ars leiddu til
ákvörðunar
minnar.
Hannes Friðriksson
Höfundur er íbúi í Reykjanesbæ.
SEM fæddur og uppalinn Ak-
ureyringur – og einnig brott-
fluttur – þá fylgist ég ávallt náið
með fregnum af hinum dönsku-
skotna, gróðurríka og friðsæla
höfuðstað Norður-
lands.
Á undanförnum
mánuðum hafa borist
fregnir af ein-
staklingum og hópum
sem hafa agnúast út í
núverandi stjórn-
endur bæjarins. Hafa
fjölmiðlar etið þetta
garg upp og birt ófá-
ar fregnir af yfirlýs-
ingum manna sem
segjast vera óánægð-
ir, hundfúlir eða sár-
svekktir með þá er
stýra bænum. Má
gagnrýna þennan
fréttaflutning því þar
hefur verið slegið
upp fregnum af
óánægju fárra og lát-
ið líta svo út að um
sé að ræða óánægju
margra. Nú síðast
birtist klausa í hinu
annars ágæta dag-
blaði 24 stundum þar
sem taldir voru upp
nokkrar ákvarðanir stjórnenda
bæjarins sem eiga að hafa vakið
upp óánægju hjá hópum sem
reynast vera laglega fámennir ef
vel er að gáð. Almenn óánægja í
bænum? Nei.
Í blaðinu 24 stundum er í þætt-
inum „Klippt og skorið“ (30. okt.,
bls. 13) nefnt að mörgum hafi
þótt það „ansi dapurt framtak“
hjá bæjarstjóranum að grípa til
aðgerða þannig að hátíðin Ein
með öllu endaði ekki sem vígvöll-
ur unglingadrykkju. Hve mörgum
þótti það „ansi dapurt framtak“?
Var það 75% bæjarbúa? Nei,
miklum minnihluta þótti það vera
„ansi dapurt framtak“. Stór
meirihluti bæjarbúa var af-
skaplega ánægður með að bæj-
arstjórnin hafði dug og þor til að
taka hagsmuni fjölskyldufólks
fram yfir hagsmuni sjoppu-, fata-
verslana- og veitingahúsaeigenda
sem vildu selja bæjarbúum og
gestum (oft drukknum unglingum)
meira og enn meira af mishollum
mat og spjörum. Það er nefnilega
allt of sjaldan sem stjórnendur
bæja og borga taka hagsmuni
fólks fram yfir gróða-
sjónarmið sölukarla.
Því ber að hrósa og
þakka fyrir þessa ein-
urð sem bæjarstjórnin
á Akureyri hefur sýnt
í mörgum málum síð-
ustu missera. Það er
ákaflega mikils virði
fyrir Akureyringa að
hafa stjórnendur sem
eru tilbúnir í orrahríð
við verslunarglópa
fyrir það eitt að
tryggja hæfilega ró-
semd og ásættanlega
hegðan og umgengni
í hinum fagra bæ.
Þegar „allir“ þessir
kjökrandi fýlupokar
afhentu undir-
skriftalista þar sem
krafist var afsagnar
bæjarstjórans þá
náðu hinir rauna-
mæddu glópar ekki
einu sinni að fá 5%
bæjarbúa til að skrifa
undir þann lista!
Þetta var hlægilegasta uppákoma
ársins hjá sjálfhverfum búðareig-
endum sem einblíndu meira á
veltu einnar helgar en vellíðan
unglinga og barna þessa lands.
Þeir vildu hömlulausa Sódómu-
helgi en fengu ekki, um það sá
röggsamur bæjarstjórinn.
Einnig var nefnt á sama stað að
gríðarlegur styr standi um bæj-
arstjórann af því hann þorir að
standa til móts við annars ágætan
verslunarmann sem vill reisa stór-
verslun á hinum iðagræna Ak-
ureyrarvelli. Bæjarstjórinn segir
að það sé skynsamlegt að íhuga
að nota svæðið sem útivistarsvæði
fyrir bæjarbúa. Auðvitað! Frábær
tillaga! Og hvar er þessi ógurlegi
„styr“ sem er sagður láta allt
bæjarfélagið vaða á súðum? Þetta
er jú óánægja hjá þessum eina
verslunarmanni en gríðarleg
ánægja hjá ríflega flestum öðrum
bæjarbúum sem sjá fram á ljúfar
útivistarstundir í hjarta bæjarins.
Svona mætti lengi halda áfram;
nú síðast ómuðu fréttir af meintri
óánægju í garð bæjarstjórnar
vegna húss sem þurfti að færa.
Jú, einn húseigandi var eðlilega
óánægður, en voru bæjarbúar það
almennt líka? Nei.
Þannig hefur bæjarstjórnin á
Akureyri einmitt haldið á lofti
gildum lífsgæða og friðsæls lífs
með einurð sinni á meðan galgop-
arnir með undirskriftalistann
tengdu neikvæð gildi við ímynd
bæjarins.
Þetta vekur mann í aðra rönd-
ina til umhugsunar um tilurð
fréttaflutnings: Er það frétt ef
mjög lítill hluti af heild sé
óánægður? Jú, kannski að það sé
árennilegt fréttaefni fyrir þann
penna er vill ólmur slá sér upp í
athyglissýktan dans með prent-
svertunni. En þeir er rita slíkar
fréttir mættu gera meira af því að
vega og meta hlutfall og heild og
spyrja sig að því hvort meint
óánægja sé almenn eða ekki. Væl
og kjökur virðist eiga greiða leið í
fjölmiðla þessi dægrin og er það
leiðigjörn þróun.
Nei, Akureyri er einstakur bær
og á aðeins skilið hæfa stjórn-
endur sem láta ekki sjónarmið
fárra slá sig út af laginu. Bæj-
arbúar eru heppnir að slíkt fólk
sé nú við stjórnvölinn á Akureyri.
Röggsöm bæjar-
stjórn á Akureyri
Hallgrímur Óskarsson
skrifar um Akureyri og
bæjarstjórnina þar
Hallgrímur Óskarsson
» Slegið hefurverið upp
fregnum af
óánægju fárra
og látið líta svo
út að um sé að
ræða óánægju
margra.
Höfundur er verkfræðingur og
fæddur og uppalinn á Akureyri.