Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.2008, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Í Hotel Rwanda útskýrði Oliver of-ursti (Nick Nolte) skeytingar-
leysi Vesturlandabúa gagnvart
voðaverkum í Afríku á afdráttar-
lausan hátt: „Þú ert svartur, þú ert
ekki einu sinni
niggari, þú ert
Afríkubúi.“ Þessi
stigskipting kyn-
þáttafordóma er
eitt aðalþema
The Visitor, nýrr-
ar myndar Todd
McCarthy, sem
vakti þónokkra
athygli fyrir The
Station Agent.
Myndin fjallar um Walter, miðaldra
mann sem kemur heim í lítt notaða
aukaíbúð sína í New York og finnur
þar par sem bæði eru ólöglegir inn-
flytjendur, hann frá Sýrlandi og hún
frá Senegal. En í stað þess að henda
þeim út þá tekst með þremenning-
unum ólíkleg vinátta, sem reynir
sannarlega á þegar útlendingaeftir-
litið kemst á snoðir um parið, en sér-
staklega lendir hinn Sýrlenski Tarek
í hremmingum verandi dökkleitur
arabi. Í kjölfarið kemur móðir Ta-
reks í heimsókn og í á meðan þau
reyna að fá soninn lausan úr prís-
undinni blómstrar giska ólíkleg ást.
Með hlutverk Walters fer karakter-
leikarann Richard Jenkins, sem
margir þekkja eflaust best sem látna
föðurinn í Six Feet Under, en hann
var um síðustu helgi valinn besti
leikarinn á kvikmyndahátíðinni í
Moskvu fyrir hlutverk sitt í mynd-
inni. Þau Haaz Sleiman, Danai Ja-
kesai Gurira og Hiam Abbass fara
með önnur helstu hlutverk.
  
Nú þegar Bond er á leiðinni afturí bíó (fyrsta stiklan fyrir
Quantum of Solace fór í umferð á
netinu í vikunni) þá keppast menn
beggja vegna Atlantsála við að gera
grín af alþjóð-
legum ofurnjósn-
urum. Steve Car-
rell og Anne
Hathaway eru í
helstu hlut-
verkum í Get
Smart, endur-
gerð samnefndra
sjónvarpsþátta,
en í Frakklandi
hefur hins vegar
OSS 117 verið einhver stærsta mynd
ársins, en númer 117 er kynntur sem
hinn franski Bond og aðalleikarinn
Jean Dujardin sver sig meira í ætt
við útgáfu Sean Connery af njósn-
aranum frækna en nokkur arftaki
hans hefur gert í hinni eiginlegu
Bond-seríu. Hins vegar þykir ádeil-
an í þessari gamanmynd ansi beitt,
en nýlendustefna Frakka og afskipti
Vesturlanda í Mið-Austurlöndum fá
rækilega á baukinn.
  
Nú þegar EM er búið geta knatt-spyrnuáhugamenn glaðst yfir
því að það styttist í HM heimilis-
lausra, en ólíkt hinni heimsmeistara-
keppninni er þessi árlega. Hins veg-
ar breytast liðin
oftast mikið á
milli keppna þar
sem þátttak-
endum hefur oft
gengið nokkuð
vel að komast af
götunni í kjölfar
mótsins og eru
því ekki lengur
löglegir í næstu
keppni. Mótið er
hugarfóstur Skotans Mel Smith og
Austurríkismannsins Harald
Schmied. Það var fyrst haldið árið
2003 og verður haldið í Melbourne í
Ástralíu í vetur þar sem Skotar
munu reyna að verja titil sinn. Nú er
væntanleg heimildarmynd um mótið
2006 þar sem fylgt er eftir sjö
heimilislausum leikmönnum frá
jafnmörgum löndum. Í úrslitum
mættust Rússland og Kasakstan, en
eftir leikinn hófst svo baráttan fyrir
nýju lífi. Írski götustrákurinn Colin
Farrell er sögumaður myndarinnar.
KVIKMYNDIR
Richard Jenkins
Colin Farrell
Jean Dujardin
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Áöld aðgengisins og nálægðarinnar, átíma mettunardreifingar og hnatt-ræns markaðar, niðurhals og spila-stokka, eru menningarafurðir allt að
því organískur hluti af daglegu lífi. Við erum
með kvikmyndir í símanum okkar, útvarpsþætti
í iPoddinum, og sjónvarpsþætti í ferðaspil-
aranum. Breytt tækni– og viðtökuumhverfi
mótar hvernig maður nálgast kvikmyndir og
hvar þær eru fáanlegar. Það kann jafnvel að
móta framleiðslu og gerð kvikmyndanna sjálfra.
En tæknistuðullinn mótar líka hvaða hluti kvik-
myndalandslagsins er sýnilegur og hvaða minn-
isvarðar um fortíðina eru hafðir í hávegum.
Þannig eru valkostirnir stundum færri en mað-
ur skyldi í fyrstu ætla.
Lítum fyrst á augljósustu merkin um breyt-
inguna á kvikmyndaneyslu heimilanna. Færsl-
una frá vídeói til DVD.
Flestar betri „vídeóleigur“ hafa skipt út lager
sínum af myndböndum og tekið DVD-myndir
inn í staðinn. Þær myndbandaleigur sem enn
hafa vídeómyndir á boðstólnum leigja þær ekki
heldur selja á hundraðkall. Þetta er að sumu
leyti ágætt enda yfirburðir mynddiska augljósir
og áhuginn á myndbandsspólum hefur farið
mjög minnkandi. Sá galli er þó á fyrirkomulag-
inu að mikið efni var á árum áður gefið út á
myndbandi sem aldrei hefur skilað sér á DVD,
og með úreldingu spólunnar er hætt við að hluti
þessa efnis hverfi okkur sjónum, að minnsta
kosti tímabundið. Nú þegar betrumbætta Blue-
ray tæknin vísar veginn að næstu kynslóð
mynddiska má gera ráð fyrir að bæði hægist á
DVD útgáfu og kvikmyndafyrirtæki, í stað þess
að standa að útgáfu á sjaldséðari verkum, verji
orku sinni að mestu leyti í að fleyta meg-
instraumnum áfram inn á hærra tæknistig.
Þetta þýðir að í stað þess að unnið sé að því að
fylla í eyður verður enn róttækari munur á milli
þess sem er til (eða var einu sinni til) á mynd-
bandi og þess sem verður til á Blue-ray.
Nú bý ég í London og fáir myndu kvarta yfir
kvikmyndamenningunni þar á bæ. Þegar kemur
að heimilisneyslu er þó stundum sem maður
eigi í fá skjól að venda. Í stórum bæjarhlutum
er ekkert að finna nema ömurlegar Blockbuster
vídeóleigur þar sem skammtímaminnið ræður
ríkjum, sem og blinda fyrir kvikmyndafram-
leiðslu annarra landa en Bandaríkjanna. Nú
hafa vissulega sprottið upp fyrirtæki í Englandi
sem líkja eftir viðskiptamódeli hinnar amerísku
myndveitu Netflix, þ.e.a.s. hafa bækistöðvar á
netinu og dreifa sér með pósti, og hefur þar að
mörgu leyti átt sér stað gagnger bylting. Gall-
inn á þessu fyrirkomulagi er hins vegar sá að
úrvalið hjá myndveitum af þessu tagi er enn
takmarkað þegar komið er út fyrir strendur
Bandaríkjanna. Þá er stundum sem um aðeins
of mikla skuldbindingu sé að ræða af hálfu
neytenda þegar gengið er í viðskiptasamband
við þessi fyrirtæki. Ef maður vill nálgast eina
tiltekna mynd á tilteknu kvöldi án þess að
borga áskrift fyrir mánuðinn eru manni allar
bjargir bannaðar. Rafræn miðlun í gegnum
sjónvarp og tölvur er hins vegar spennandi
möguleiki, einkum þegar boðið er upp á gagna-
banka af vissri stærðargráðu. Þarna, og í int-
ernet-streymi á borð við það sem hið banda-
ríska Netflix býður áskrifendum þegar upp á,
liggur e.t.v. framtíðin. Þá er hægt að binda von-
ir við að veffyrirtæki á borð við Reframe (re-
framecollection.org), sem haldið er úti af Tri-
beca kvikmyndastofnuninni og hefur að
markmiði að koma áleiðis jaðar– og neðanjarð-
arefni, myndum sem jafnvel hafa aðeins verið
til á filmum í söfnum, og myndum sem hafa orð-
ið eftir í tæknibyltingunni og eru aðeins til á
myndbandi, muni vinna gegn þeirri hneigð að
fylgifiskur tækniframfara sé einsleitni og
miðjumoð.
Öld aðgengisins?
SJÓNARHORN » Veffyrirtækið Reframe hefur að markmiði að koma áleiðis jaðar–
og neðanjarðarefni, myndum sem jafnvel hafa aðeins verið til á
filmum í söfnum
Eftir Sæbjörn Valdimarsson
saebjorn@heimsnet.is
O
liver Stone verður seint sakaður
um að ráðast á garðinn þar sem
hann er lægstur. Eftir að hinn
liðlega sextugi leikstjóri var bú-
inn að vinna sig upp úr hvers-
dagslegum B-myndum við upp-
haf ferilsins, fór hann að láta að sér kveða og
beitti sér óspart í umdeildum málaflokkum í
þjóðfélagsumræðunni. Hann barðist í Víetnam-
stríðinu og gerði athyglisverðan myndbálk um
reynslu sína í þeim umdeildu átökum. Stone
hafði reyndar fyrst vakið athygli fyrir Salvador
(’86), sem er í hópi minnisstæðustu stríðs-
ádeilna. Hann er kjarkmikill en mistækur og
viðfangsefnin eru úr öllum áttum, ein besta
myndin hans fjallar t.d. um goðsögnina Jim
Morrison og hljómsveitina The Doors (’91).
Óþarft er að kynna Stone fyrir lesendum,
það er jafnan mikið umtal, spenna og ólík
skoðanaskipti kringum öll hans verk. Nokkrar
af áhrifaríkustu myndum hans hafa fjallað um
æðstu ráðamenn í heimalandinu: John F. Ken-
nedy í JFK (’91) og Richard M. Nixon í Nixon
(’95), og nú er röðin komin að sitjandi forseta,
og einum þeim umdeildasta, George W. Bush.
Kjörið verkefni fyrir leikstjórann, sem kallar
verkið einfaldlega W.
Um þessar mundir er Stone að leggja síð-
ustu hönd á kvikmyndatökurnar, sem hafa far-
ið að miklu leyti fram í suðurríkinu Louisiana.
W spannar nokkra áratugi og hefst fyrir for-
setatíð föður hans, George Bush. Myndin er
sögð margslungið drama um persónulega,
stjórnmálalega og sálfræðilega þróunarsögu
forsetans frá því hann var ungur námsmaður
fram til nútímans. Kvisast hefur út innihald at-
riðis þar sem feðgarnir eru að rabba saman
rétt fyrir Flóastríðið svokallaða og er það talið
gefa hugmynd um innihaldið. James Cromwell
leikur Bush eldri, en Josh Brolin mannar hlut-
verk sonarins George W.
Atriðið sem um ræðir á sér stað um 1990 og
þeir Stone og handritshöfundurinn Stanley Wi-
ser (Wall Stret) leggja þeim orð í munn en um-
ræðuefnið er Saddam Hussein (sem Bush eldri
var að fara að berja á í Kúveit).
„Þú verður að standa við bakið á honum eða
koma honum á kné, eins og þú afgreiddir No-
riega“, segir sá yngri. Gamli Bush er ekki jafn
ákveðinn; „Þú veist að ég hef alltaf viljað halda
aðskildum persónulegum tilfinningum og
stjórnmálum. En hvað Saddam varðar er ekki
hægt að þola árásarhneigð hans. Við getum
ekki leyft þessum dverg-einræðisherra að
stjórna fjórðungi af olíuframleiðslunni í heim-
inum.“
Hér er faðir að útskýra á einfaldan hátt
gang mála fyrir syni sínum, en margbrotið og
náið samband feðganna telur Stone undir-
stöðuatriði í pólitískri stefnumörkun þess
yngri.
Eftir opinská, dramatísk verk á borð við
Salvador, Born on the 4th of July. Platoon o.fl.
hefur Stone verið áberandi sem einn pólitísk-
asti kvikmyndagerðarmaður samtímans. Sem
langvarandi stuðningsmaður Demókrata (hann
studdi Barack Obama gegn Hillary Clinton í
forkosningunum sem var að ljúka) hefur Stone
ýmist verið leikstjóra kyndugastur eða sá inn-
blásnasti við að skrásetja lífshlaup fyrrverandi
Bandaríkjaforseta.
Hver sem útkoman verður hefur róður Sto-
nes fyrir myndinni verið þungur og iðnaðurinn
ýmist með henni eða á móti. Sem fyrr er Stone
umdeildastur manna, aukinheldur hafa ævi-
sögulegar kvikmyndir ekki átt upp á pallborðið
að undanförnu. Viðkvæmt efnið fældi frá eina
þrjá dreifingaraðila og nokkra leikara frá aðal-
hlutverkum feðganna. Samt sem áður er inni-
haldið flokkað sem skáldverk um raunveruleg-
ar persónur frekar en sögulegar staðreyndir.
„Við erum að leika með eigin skoðanir og
fyrirfram mótuðu hugmyndir okkar um mann-
inn“, hefur Stone látið hafa eftir sér .
W er ekki myndin sem Stone hugðist vinna
að í ár heldur Pinkville, enn eitt afturhvarf
leikstjórans til Víetnam. Þar ætlar hann sér að
svipta dulunni af einu ljótasta hneykslismáli
stríðsins, fjöldamorðunum sem kennd eru við
bæinn My Lai, og áttu sér stað árið 1968. Ör-
fáum dögum áður en tökurnar áttu að hefjast
og hluti leiktjaldanna var tilbúinn dró aðalleik-
arinn, Bruce Willis, sig í hlé. Hann var ósáttur
við mörg atriði í handritinu og þar sem verk-
fall handritshöfunda var yfirvofandi á þeim
tímapunkti, varð ekkert úr framkvæmdum að
sinni. Stone velti talsvert fyrir sér að fá Nicol-
as Cage til að fara með aðalhlutverkið, en
áhugi dreifingaraðilans, United Artists, var
þrotinn. Kvikmyndaverið var nýbúið að tapa
stórfé á annarri stríðsmynd, Lions for Lambs,
og hélt að sér höndum, ekki síst vegna hrika-
legs ofbeldis í Pinkville.
Stone situr aldrei auðum höndum og eftir
miklar bollaleggingar ákváðu þeir Stone, Wei-
ser og framleiðandinn, Moritz Borman (World
Trade Center), að nú væri rétti tíminn til að
gera mynd um forsetann, en myndin verður
frumsýnd um það leyti sem forsetakosning-
arnar ríða yfir þjóðina. Þá kom babb í bátinn,
komið var fram á árið 2008, og enginn fannst
framleiðandinn.
Ef þessi tvö nöfn, Stone og Bush, eru tengd
saman er ekki hjá því komist að menn geri sér
fyrirfram ákveðnar hugmyndir um innihaldið
og sitt sýnist hverjum. En mönnum var einnig
hugsað til World Trade Center, næstu myndar
leikstjórans á undan. Þegar Stone tilkynnti að
árásin á Tvíburaturnana yrði hans næsta verk-
efni fór hávær mótmælaalda um Bandaríkin.
Stone og 11. september! Kom ekki til greina. Í
stuttu máli varð raunin allt önnur, gagnrýnis-
raddirnar þögnuðu á frumsýningardegi og
myndin varð stærsta kassastykki leikstjórans í
áraraðir
Menn bíða því spenntir eftir W; verður hún
góð eða vond, það kemur í ljós í októberlok.
Eitt er víst, hún verður umdeild.
Stone glímir við George W.
Kvikmyndaleikstjórinn Oliver Stone er þekktur
fyrir beinskeyttar ádeilur, George W. Bush er
næsta skotmark.
Reuters
Oliver Stone gerir mynd um Bush Ef þessi tvö nöfn, Stone og Bush, eru tengd saman, er ekki hjá því
komist að menn geri sér fyrirfram ákveðnar hugmyndir um innihaldið og sitt sýnist hverjum.