Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.2008, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2008 7
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Grace Jones er kúl. Það er eitt-hvað ósnertanlegt við hana,
eitthvað geimverulegt. Það nægir
að draga fram umslag þeirra platna
sem hún gerði er hún reis hvað
hæst sem popp-
díva í upphafi ní-
unda áratugarins
til að sannfærast
um þetta; augn-
tillitið er tómt,
kalt og fjarrænt
– nánast illúðlegt
enda eru „karl-
menn hræddir
við mig“ eins og
hún segir sjálf.
Tónlistarfréttaritari Lesbókar
fagnaði því gríðarlega er honum
barst til eyrna að von væri á nýrri
plötu frá gyðjunni. Platan, sem inni-
heldur spánýtt efni, kemur út í
október og mun kallast Hurricane.
Verður þetta fyrsta hljóðversplata
Jones síðan Bulletproof Heart kom
út árið 1989. Ekki var stætt á öðru
en að Jones, sem er annálaður
frekjuhundur (að eigin sögn) myndi
upptökustýra sjálf, en henni til
halds og trausts er Ivor Guest, upp-
tökustjóri sem gekk einhverju sinni
veg ástarinnar ásamt Jones. Gestir
eru m.a. Brian Eno og Sly og Rob-
bie. Spennandi!
  
Hin merka sveit Giant Sand ásér langa sögu, en rætur
hennar liggja í hinni upprunalegu
„Americana“-senu sem í gangi var
um miðbik níunda áratugarins en þá
fóru viðlíka sveit-
ir og American
Music Club, Thin
White Rope,
Green on Red,
Blue Rodeo og
The Long Ryd-
ers mikinn. Giant
Sand er í raun
réttri eins manns
sveit Howe nokk-
urs Gelb og hefur
ferill hennar verið afar tilkomumik-
ill. Sérstaklega hefur verið haldið
vel á spöðum undanfarin ár og
nefna má meistarastykki eins og
Chore of Enchantment (2000) og Is
All Over The Map (2004) því til
stuðnings. Gelb er þá ekki maður
einhamur og verður líka að nefna
gospelplötuna ’Sno Angel Like You
sem hann gerði árið 2006 undir eig-
in nafni ásamt kanadíska kórnum
Voices of Praise.
Alltént. Næsta plata Giant Sand
er í pípunum og kemur út í septem-
ber. Kallast hún Provisions og
skartar miklu stjörnustóði; en Neko
Case, M. Ward og Isobel Campbell
koma öll við sögu ásamt líka Henri-
ette Sennenvaldt, sem syngur með
gæðasveitini dönsku Under Byen.
  
Sebastian Bach, fyrrum söng-spíra Skid Row, segist ekki
ætla að taka við hljóðnemanum í
Velvet Revolver, en þessi súber-
grúppa sem er leidd af hinni vel
hærðu gítarhetju
Slash leitar nú
logandi ljósi að
arftaka Scott
Weiland sem
hætti í fússi á
dögunum og fór
aftur í faðm
gömlu félagana í
Stone Temple Pi-
lots. Bach, sem
var nefndur
snemma til sögunnar sem hugs-
anlegur söngvari, segir að náin vin-
átta hans við Axl Rose aftri honum
m.a. frá því að taka við kyndlinum
en auk þess vilji hann einbeita sér
að eigin tónlist. Hann staðfestir þó
að Slash hafi rætt við hann um ann-
ars konar samstarf en honum sé
uppálagt að vera þögull sem gröfin
um það verkefni eins og er. Bach
verður á túr með Poison og Dokken
í sumar og hefur í nógu að snúast,
m.a. er samstarf við Jamie Jasta úr
harðkjarnasveitinni Hatebreed í
farvatninu. Þeir fiska sem róa.
TÓNLIST
Grace Jones
Howe Gelb
Sebastian Bach
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
Norður-írski tónlistarmaðurinn VanMorrison hefur verið lengi að; á síð-asta ári fagnaði hann því að 40 árværu liðin frá því að fyrsta sólóskífa
hans kom út. Frá þeim tíma eru skífurnar orðnar
býsna margar og ærið misjafnar, en það má Morr-
ison þó eiga að hann hefur sent frá sér fleiri fram-
úrskarandi skífur en flestir tónlistarmenn, ekki
síst ef litið er til fyrstu fjögurra ára ferilsins þegar
hann sendi frá sér hvert meistaraverkið á fætur
öðru: Astral Weeks, Moondance, His Band and
the Street Choir, Tupelo Honey, Saint Dominic’s
Preview og Veedon Fleece – sex snilldarskífur á
fjórum árum og geri aðrir betur.
Van Morrison byrjaði söngferil sinn sem rytm-
ablússöngvari en á sama tíma var hann leitandi að
rétta tjáningarforminu. Segja má að hann hafi
ekki fundið fjölina sína fyrr en hann áttaði sig á að
á engan væri að treysta nema hann sjálfan, að
plötuútgefendur voru ekki með annað í huga en
eigin hagnað og kærðu sig lítt um listsköpun og
listrænan þroska.
Svo horfði það í það minnsta fyrir Morrison
þegar hann hélt til Bandaríkjanna í annað sinn, að
þessu sinni sjálfs síns herra með hagstæðan út-
gáfusamning í höndunum. Í New York fékk hann
síðan til liðs við sig djasstónlistarmenn og hljóð-
ritaði fyrsta meistaraverk sitt, Astral Weeks, á
tveimur dögum í september og október 1968.
Næstu skífur Morrisons voru ekki síðri, til að
mynda Moondance, His Band and the Street Cho-
ir og Tupelo Honey. Í þeim öllum var sungið um
æsku og ást, engin væmni en lögin voru gegnsýrð
rómantík. Á skífunni sem hér er gerð að umtals-
efni, Saint Dominic’s Preview, er þó minna um ást
en því meira af tregaskotnum vangaveltum um líf-
ið og tilveruna. Sjá til að mynda depurðina í þessu
erindi titillags skífunnar:
All the restaurant tables are completely covered
And the record company has paid out for the wine
You got ev’rything in the world you ever wanted
And right about now your face should wear a smile
...
And meanwhile we’re over on a 52nd Street apartment
Socializing’ with the winos too
Just to be here and get wet with the jet set
But they was flyin’ too high to see my point of view
Skýringin á treganum er nærtæk því sitthvað
bjátaði á í einkalífinu um líkt leyti og skífan varð
til. Morrison hélt þó sínu striki, stofnaði hljóm-
sveit, Caledonia Soul Orchestra, til að fylgja plöt-
unni eftir, en hálfu ári eftir að platan kom út leysti
hann sveitina upp, skildi við eiginkonu sína og
fluttist einn til Belfast.
Í millitíðinni hljóðritaði hann aðra skífu, Hard
Nose The Highway, sem kom út í ágúst 1973, en
eiginlegt uppgjör hans við þennan tíma, skiln-
aðinn og óvissuna, er á hinni frábæru plötu Vee-
don Fleece sem kom út í október 1974.
Saint Dominic’s Preview er hljóðrituð að mestu
með sama teymi og tók upp Tupelo Honey, enda
voru nokkur laganna tekin upp í sömu vinnulotu
en Morrison hafði það fyrir sið á þeim tíma að æfa
lögin nokkrum sinnum og láta fyrstu töku af
söngnum standa.
Til stendur að gefa skífuna út eftir nýju frum-
eintaki og með aukalögum síðar á árinu, en það
stendur til að endurgera allar plötur Morrisons
með þessu móti á næstu mánuðum og árum.
Tregi og depurð
POPPKLASSÍK
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
M
egnið af vínylplötunum mínum
er enn þá í geymslu í Kópa-
voginum eftir búferlaflutn-
inga. Á dögunum þurfti að
sækja nokkra kassa af bókum
og þá – algerlega óvart –
slæddist einn kassi af svarta gullinu með, merktur
„B“. Fremst var forlátasafnplata með hinni stór-
kostlegu B-52’s og ég væri vel til í að færa rök fyr-
ir því að þar fari ein skrítnasta hljómsveit rokk-
sögunnar. Hún fór óðar á fóninn. Þarna voru líka
allar Bahaus-plöturnar mínar og Beach Boys og
Bítlaplötur einnig. Ekki slæmt að einmitt þessi
kassi rataði í skottið. Þarna voru líka nokkrar
plötur með The Band; samnefnda brúna platan
frá 1969, Stage Fright, Moondog Matinee, Islands
og The Last Waltz. Eftir að B-52’s höfðu rúllað
einu sinni eða tvisvar fór samnefnda Band-platan
á fóninn og festist hún þar í nokkra daga. Fyrr en
varði var ég djúpt sokkin í tónlist The Band og
samfara því, í miklar pælingar um þessa merku
sveit. Og þá einkanlega hvað varðaði píanóleik-
arann Richard Manuel; virtúós sveitarinnar og
þann meðlim sem var óneitanlega mesta náttúru-
barnið í tónlist. Öll hljóðfæri léku í höndum hans
en annað var með lífið sjálft en Manuel hengdi sig
árið 1986, fjörutíu og tveggja ára að aldri.
Bræðralag
Meðlimir The Band voru undirleikarar hjá Bob
Dylan á árunum 1965 og 1966, þá sem The Hawks
og tóku þátt í því að gera allt vitlaust með raf-
mögnuðum settum Dylans en þessi vonarstjarna
amerískrar alþýðutónlistar var þá úthrópaður
sem Júdas fyrir það að stinga gítarnum sínum í
samband. Hljómsveitin tók einnig þátt í að taka
upp lögin sem áttu síðar eftir að prýða hina merku
plötu The Basement Tapes, en hinn virti rokk-
fræðingur Greil Marcus skrifaði heila bók um þær
upptökur (Invisible Republic). Þetta tvennt hefði
tryggt The Band stóran skerf í annálum rokk-
fræðanna en sveitin átti eftir að stíga fram sjálf að
endingu og gera plötur sem teljast með því merk-
asta í sögu rokksins. Fyrsta afurðin, Music from
Big Pink (1968) vísar í hús það sem meðlimir
leigðu sér nálægt Woodstock í New York-fylki.
Þar bjuggu þeir saman, æfðu sig og æfðu og
mynduðu með sér telepatískt samband sem á sér
ekki hliðstæðu í rokksögunni. Það er einmitt þessi
eiginleiki, frekar en sjálfar lagasmíðarnar, sem
gera The Band svona merkilega. Að heyra hvern-
ig sveitin spilar saman sem einn maður, í full-
komnum samhljóm og einhverju sem best væri
lýst sem innilegu bræðralagi.
Trans
Nú var samnefnda platan búin að rúlla út í það
óendanlega og ég teygði mig því í Stage Fright,
hina erfiðu „þriðju“ plötu sveitarinnar. Önnur hlið
plötunnar opnar með laginu „The Shape I’m In“
búggískotnum rokkara sem sungin er af Richard
Manuel – og það frábærlega. Þetta eina lag fór nú
að rúlla stanslaust – aftur og aftur og aftur. Ég
gat bara ekki fengið leið á því (og enn hlusta ég á
það á fullu). Ég fór líka að hugsa meira um Manu-
el, stöðu hans í sveitinni og sorgleg örlög hans.
Fáir trúðu því þegar þeir heyrðu „Tears of
Rage“, opnunarlag Music from Big Pink, að mjós-
leginn kornungur Kanadabúi væri að syngja. Lag-
ið er eftir Manuel sjálfan og Bob Dylan og inn-
blásinn, voldug og sálarrík rödd Manuel, sem
minnir óneitanlega á Ray Charles, er gjörsamlega
óviðjafnanleg. Manuel var á margan hátt sál The
Band. Þó að Robbie Robertsson sæi að mestu um
lagasmíðarnar og hlutverk hinna, þeirra Levon
Helm, Rick Danko og Garth Hudson væri að
sönnu mikilvægt flæddi tónlistin einhvern veginn
óheft úr Manuel og á sviði var hann í eins konar
trans, einn og óskiptur í taumlausri innlifun og
ástríðu.
Eins og nærri má geta fór hér viðkvæm sál og
brothætt. Það er merkilegt að sjá innslög Manuel
í kvikmynd Scorsese, The Last Waltz, sem fjallar
um kveðjutónleika The Band árið 1976 (myndin
kom þó ekki út fyrr en 1978). Manuel lætur eigin-
lega eins og fífl, slær öllu upp í léttúð en virðist
um leið feiminn og óöruggur. Manuel stríddi (eðli-
lega) við áfengis- og eiturlyfjafíkn og eftir að The
Band lagði upp laupanna kom berlega í ljós að
hann gat ekki fótað sig einn. Hann samdi ekki
lengur tónlist og hann hafði ekki ráð eða rænu á
að koma sólóferli í gang. Enginn virtist heldur
kveikja á því að Manuel væri efni í slíkt en hér fór
klárlega maður sem þurfti styrka handleiðslu um
öngstræti bransans, eins og svo oft vill verða um
viðlíka efnismenn.
The Band kom saman aftur árið 1983 án
Robertson en þá var Manuel þurr. Í janúar 1986
dó umboðsmaður sveitarinnar, Albert Grossman,
en hann hafði verið Manuel sérstaklega kær.
Manuel tók upp gamla siði í kjölfarið og eftir tón-
leika í Flórída fór hann upp á hótelherbergi og
kláraði síðustu Grand Marnier-flöskuna áður en
hann brá snöru um hálsinn.
Eina sólóplata Manuel, ef slíkt skyldi kalla, er
þá ekki beint glæsilegur minnisvarði. Whispering
Pines: Live at the Getaway inniheldur tvenna tón-
leika sem voru teknir upp árið 1985 í litlum klúbbi
í smábænum Saugerties í New York. Rödd Manu-
el er ekki upp á marga fiska en verst er þó fárán-
legt rafmagnspíanóið, sem gefur lögunum einkar
sjoppulegan og óviðeigandi brag.
Auðheyranlega
Saga Manuel er að sönnu ekki einsdæmi og nöfn
eins og Harry Nilsson, Steve Marriott og Frankie
Lymon koma upp í hugann. Þeir eru miklu fleiri
sem runnu til en þeir sem nú standa uppréttir.
Það er hægt að vera kaldur og skoða þetta ein-
faldlega sem lífsins gang en um leið er það svo
sterkt í mönnum að hugsa: „Hvað ef?“. Það er
ekki laust við að maður verði sorgmæddur þegar
maður heyrir Richard Manuel syngja, hugsandi á
þessum nótum, þegar hans ríku hæfileikar blasa
svo augljóslega – og svo auðheyranlega – við.
Manuel, ó Manuel … af hverju varð þetta að
fara svona?
Manuel, ó Manuel …
Á þessu ári hafa óvenjumargir tónlistarmenn
sem telja má undir lifandi goðsagnir sótt landann
heim. Í nærfellt öllum tilvikum skópu þeir sér
fyrst nafn á sjöunda áratugnum en hafa keyrt
sinn feril síðan með misjöfnum árangri. Þeir
John Fogerty, Bob Dylan, Paul Simon og Eric
Clapton, sem er væntanlegur hingað til lands í
ágúst, eiga það þó sameiginlegt að þeir hafa
haldið velli. Og allir hafa þeir reynt sig við ný-
sköpun, í mismiklum mæli, samfara því að dæla
út slögurum yfir aðdáendur sem virðast stöðugt
vera til staðar. Ellibelgjatal á vissulega rétt á sér
upp að vissu marki en þessir menn eru a.m.k
virkir, burtséð frá gæðum þess sem þeir hafa
fram að færa. En margir samtíðarmenn þeirra
eiga það ekki eins gott, eru annaðhvort dauðir,
öllum gleymdir eða í sumum tilfellum, lifandi
dauðir. Þeir eru margir sem einfaldlega meikuðu
það ekki, klúðruðu öllu sem þeir áttu, skoluðu
hæfileikum og gullslegnum tækifærum niður
með áfengisslarki; óöruggir, óvissir og með svart
ský yfir höfði. En hvar skilur á milli? Er þetta
hending ein eða var þetta bundið í örlagaþræði
þessara vesalings manna frá fyrsta degi?
Meistarinn og Manuel Richard Manuel fylgist óræðum augum með Dylan tækla blaðamennina.