Fálkinn - 14.11.1936, Blaðsíða 4

4
FÁLK4NN
HVAÐ ER GERT TIL AÐ
VERJAST SJÓSLYSUM.
Á ÁRUNUM 1880 TIL 1926 FÓRUST AÐ MEÐAL-
TALI 70 ÍSLENSKIR MENN ÁRLEGA í SJÓ OG
VÖTNUM. Á FYRSTU SEX ÁRUM SLYSAVARNA-
FJELAGS ÍSLANDS VAR TALA DRUKNADRA ÍS-
LENDINGA R1?MLEGA 40 Á ÁRI, AÐ MEÐAL-
TALI. EN ÞÓ VANTAR ENN MIKIÐ Á, AÐ
SLYSAVARNIRNAR SJEU KOMNAR I VIÐUN-
ANDI HORF. MARGRA ÁRATUGA VERK ER
FRAMUNDAN — HJER SKAL DREPIÐ Á STARF-
SEMI SLYSAVARNAFJELAGS ÍSLANDS OG
JAFNFRAMT LÝST EINNI BJÖRGUN FRÁ SlD-
ASTLIÐNU SUMRI. ÞAR SEM FULLYRÐA MÁ,
AD MANNTJÓN HEFÐI ORÐIÐ, EF FLUGLÍNU-
TÆKI HEFÐU EKKI VERIÐ TIL I LANDI.-
Myndirnar sem hjer tjjlgja eru allar frá björgun þeirri, sem sagt var
frá i skýrslunhi. Myndin sýnir skipið strandað í brimgarðinum. Engum
báti er fært frá þvi nje i það.
Það eru í ár liðnir þrír tugir ára
síðan því var fyrst hreyft lijer op-
inberlega, að komið yrði upp slysa-
vörnum við Faxaflóa. Tilefnið var
hið ægilega slys, er þrjú skip ís-
lensk fórust lijer á flóanum sama
sólarhringinn, eitt við Viðey og i\ó
vestur á Mýrum og um 70 manns
druknuðu. Þá var efnt til samskota
í björgunartæki, en svo fór, að þau
samskot voru látin renna til munað-
arlausra ættingja hinna druknuðu.
Slysið gleymdist um sinn og lijörg-
unaráhuginn líka.
Sex árum síðar hreyfði Guðm.
Björnson landlæknir slysavarna-
málinu í opinberum fyrirlestri er
hann hjelt í Reykjavík. Hann gaf
skýrslu um manntjón íslendinga af
druknun síðustu þrjátíu árin og
gerði tilraun til þess að meta það til
peninga. Það voru stórar tölur, scm
landlæknirinn færði rök að, að Ægir
kostaði þjóðina í krónutali á ári, og
varð sá árangur að erindinu, að
skoðun skipa var gerð strangari en
áður. En ekki kom slysavarnafjelag-
ið þrátt fyrir það, að erindið væri
prýðilega rökstutt. Svo var enn sofið
í tólf ár. En á vetrarvertiðinni 1925
varð enn nýtt stórslys, Halaslysið,
þar sem þrír botnvörpungar fórust
með allri áhöfn. Þá gengst Fiskifje-
lag íslands fyrir þvi að hefja rann-
sókn á möguleikum fyrir stofnun ís-
lensks slysavarnafjelags og veitir
styrk nokkurn til rannsóknanna. Var
Jóni Bergsveinssyni falin rannsókn
þessi og starfaði hann að henni næstu
árin, bæði með þvi að kynna sjer
björgunarstarf nágrannaþjóðanna og
þá sjerstöku staðhætti, sem gera ís-
landsstrendur svo hættulegar. Hefir
Jón Bergsveinsson síðan verið aðai-
starfsmaður fjelagsins og gegnt rit-
arastörfum þess og annast flestan er-
indrekstur.
í desember 1927 var haldinn al-
mennur fundur í Reykjavik til þess
að ræða um fjelagsstofnunina. Jón
Bergsveinsson flutti þar ítarlegt er-
indi og þeim sem fundinn sóttu er
enn minnisstæður íslandsuppdrátt-
ur sá sem hann sýndi á fundinum.
Á þennan uppdrátt voru markaðir
strandstaðir 377 skipa, sem strand
að höfðu við ísland á fyrstu 25 ár-
um þessarar aldar, en Í754 íslenskir
menn og 200 erlendir höfðu farist
við strönd þessi. Ilinn 29. janúar 1928
var Slysavarnarfjelag íslands svo
endanlega stofnað. Það er þannig
tæplega níu ára gamalt. En það er
gleðilegt til þess að vita, að enginn
starfandi fjelagsskapur í landinu hef-
ir hlotið jafnmikla útbreiðslu og
vinsældir. Bera eftirfarandi tölur
þessu órækt vitni. í árslok 1928 voru
8 deildir í fjelaginu með 1350 íje-
lagsmönnum. í árslok 1932 eða fimm
árum síðar eru þær orðnar 35 með
3895 meðlimum og í lok síðasta árs
voru deildirnar orðnar 61 og með-
limirnir 8637!
Þessi mikli meðlimafjöldi á vitan-
lega meðfram rót sína að rekja til
þess, að árgjald fjelagsmanna er
mjög lágt. Unglingar innan við tvít-
ugt greiða aðeins eina krónu í ár-
gjald en þeir tvær sem eldri eru.
Fjelagsgjöldin mundu þvi sjá skamt,
ef fjelaginu áskotnuðust ekki gjafir
og styrkir. En það hefir sýnt sig,
að fólk hefir haft Slysavarnafjelagið
í liuga fremur en nokkra stofnun
aðra, er það hefir viljað minnast
ættmenna sinna eða gefa fje til þarf-
legra fyrirtækja. Svo er þessum gjöf-
um fyrir að þakka, að sjóðir Slysa-
varnafjelagsins hafa aukist enn hrað-
ar að tiltölu en meðlimafjöldinn.
Fyrsta stórgjöfin sem fjelagið fjekk
var frá þeim hjónum Guðrúnu Brynj-
ólfsdóttur og Þorsteini Þorsteinssyni
í Þórshamri, forseta fjelagsins. Þau
gáfu fjelaginu andvirði fyrsta björg-
unarbátsins sem fjelagið eignaðist,
„Þorsteins‘“, sem síðan hefir verið
í Sandgerði. Kostaði hann um 12.000
krónur. Átján þúsund króna gjöf
fjekk fjelagið úr öðrum stað, en
stærsta gjöfin var sú, er Landsbanki
íslands gaf á 50 ára afmæli sínu i
fyrra, 50.000 kr. er myndi sjerstakan
sjóð til eflingar slysavarna. Um síð-
ustu áramót voru eignir fjelagsins
orðnar 234.850 kr. Þar af eru um
150.000 i peningum, hitt eru björgun-
artæki víðsvegar um land og ber þar
fyrst að nefna björgunarstöðina í
Sandgerði, sem hefir kostað fjelagið
rúm 30 þús. krónur.
Þess má sjerstaklega minnast hve
kvenfólkið víðsvegar um land liefir
tekið öflugan þátt í starfsemi fje-
lagsins. Fyrslu kvendeildirnar voru
stofnaðar 1930 en 1934 var stofnuð
fyrsta barnadeildin. Þessar deildir
hafa verið ótrauðar í því að safna fje
til Slýsavarnafjelagsins, með sam-
skotum, skemtanahöldum og þvíum-
líku og leggja árlega fram góðan
skerf til starfseminnar. Gjafirnar til
fjelagsins renna ýmist beint i fje-
lagssjóð eða eru gefnar til ákveðins
fyrirtækis innan starfseminnar, svo
sem björgunarskútu við Faxaflóa eða
við Vestfirði. Björgunarskúta við
Faxaflóa, sem geti farið lengri ferðir
til aðstoðar skipum í sjávarháska er
nú eitt aðal framkvæmdamál fjelags-
ins og hefir verið leitað tilboða í
hana erlendis og innanlands. Nú er
verið að gera endanlega teikningu að
þessari skútu og væntanlega líður
ekki langt um, þangað til hún er
orðin að veruleika.
Árið sem nú er að líða hefir verið
óvenjulegt slysaár. Bæði hafa slysin
orðið mörg, 105 manns hafa druknað
alls, en það sem merkilegra er má
þó hitt heita, að þau hafa nær öll
gerst að 'sumrinu. Á hinni eiginlegu
vetrarvertíð l^essa árs urðu aðeins 1
eða 5 druknanir. En um hundrað
druknanir hafa orðið á þeim tíma
ársins, sem kallaður er bliðastur.
Er þetta órækt vitni þess, hve hætt-
urnar eru miklar og hve stórkost-
lega mikið verkefni Slysavarnafje-
lagið hefir að berjast við. Hið stærsta
af þessum slysum var vitanlega
„Pourquoi Pas“-slysið, en hið stærsta
sem íslenskir menn urðu fyrir var
hvarf síldveiðaskipsins „Örninn“ fyr-
ir' norðan land i sumar, þar sem fór-
ust 19 manns. Milli 2o og 30 manns
fórust alls í óveðrunum um miðjan
september. af ýmsum smærri bátum.
Slysasumarið mikla mætti liið ný-
liðna sumar því nteð rjettu heita.
Hvað gerir nú Slysavarnafelagið til
þess, að afstýra slysum og reyna að
draga úr þeim? munu einhverjir
spyrja.
Eitt af þvi fyrsta, sem fjelagið
gerði var að fá landstjórnina til
þess að sinna 'slysavörnum og björg-
un meira en verið hefir áður og
fá hana til að liafa ýmiskonar björg-
unartæki í varðskipunum. Vest-
manneyingar höfðu gefið göfugl
fordæmi í þessu efni, er þeir rjeð-
nst í það mörgum árum áður en
fjelagið var stofnað, að kaupa skip
til þess að liðsinna fiskiflota sínum
á vetrarvertíðinni, skipið „Þór“, er
þeir gerðu út um liríð og ríkið tók
við að endingu. Sú framsýni mun
lengi verða í minnum höfð, Vest-
manneyjingum til verðugs heiðurs og
þeim einstaklingum, sem best börð-
ust fyrir þvi máli.
En fjelagið hafði úr litlu að spila
framan af og enn skortir það fje.
Þessvegna varð fyrsta verkið að
safna meðlimum og safna fje, en gjöf
sú er fjelagið fjekk þegar á fyrsta
ári, björgunarbáturinn „Þorsteinn"
liefir tvímælalaust ýtt mjög undir
byrjunarstarfsemi fjelagsins og hrund
ið hag þess á leið með öflugu taki.
„Þorsteinn“ er enn eini fullkomni
björgunarbáturinn lijer við land; að
visu liefir fjelagið eignast annan,
sem gefinn var af danska sjómála-
ráðuneytinu; var hann sendur t.il
Frh. á bls. 11.
Myndin sýnir víðbúnað björgunarsveitarinnar i landi. Það er búið að
setja upp trönurnar og nú skipa björgunarmennirnir sjer í röð — eins
og l reiptogi — til þess að strengja Hfllnuna.