Vikan - 31.03.1977, Blaðsíða 51

barnshafandi af þínum völdum, þá grópaðu
staf þennan í ost og gefðu henni hann að
borða." Allt önnur mynd af feng er í
Þjóðsögum J.Á.
XLV. Lásabrjótur; „Leggðu staf þennan við
lásinn og andaðu frá þér á hann." Rúnirnar
undir myndinni þýða: „Tröll öll taki I mellu,
taki í djöfull svo braki." Þessu fylgja
galdraþulur, kallaðar lyklavísur þjófsins svo-
hljóðandi:
Blæs ég svo bylur í lási
og blístra mannsístru frá,
þríf í með þessari hendi
þokast mella úr skrá.
(Mella er járn í lásnum; sumir telja mellulás
vera sama og hengilás).
Kominn er lykill í lásinn
lásinn snýst á ási,
fjandinn með fúlan anda
fast (lásinn blási.
Vlsur þessar munu vera til með öðru oröalagi
þótt meining sé svipuö. Skal nú farið nokkrum
orðum um mannsístru og mannsskinn og
stuðst viö Þjóðsögur Jóns Árnasonar, en þar
segir m.a.,,í mæli er haft, að galdramenn hafi
nýtt sér til þarfa á margan hátt mannslstruna
og skinnið til skæða.... og var það haft I
Papeyjarbuxur og gandreiðarbeisli... istruna
höfðu þeir þá fyrst og fremst til lásagaldurs,
þ.e. til þess að komast I hverja læsingu sem
vildi og getur Gröndal þess yfirdómari, að helst
hafi þjófar neytt þeirrar kunnáttu þar sem hann
kveöur:
„Fjandann báöu með fúlum anda
fast I alla lása blása
og tröllakyn að taka á mellum
tíða fyrir grófustu þjófar."
En bæði var það, að þessu bragöalagi var
ekki einungis beitt til að losa sjálfan sig úr
læstum járnum, og eins þurfti meira til þess en
bænina eina, því hvort heldur sem vera skyldi,
átti sá sem Ijúka vildi upp lásnum aö hafa uppi I
sér mannsístru, sem hann haföi stolið úr
kirkjugarði, falla svo fram fyrir læsinguna á
hirslu þeirri eða húsi, sem hann vildi komast I,
blása I skráargatið og hafa yfir þennan formála:
,,Blæs ég svo bylur I lási
og blístra af mannsístru;
fjandinn með fúlan anda
fast I lásinn blási;
tröll upp togi mellur,
taki á púkar allir,
fetti (eða: fitli) við fótarjárni
fjandans ósjúkir púkar,
Lyftið upp lásnum allir
lifandi fjandans andar."
Um lásagras verður getið síöar en stuttlega
greint frá nokkrum galdratáknum til viðbótar.
XLVI. Þórshamar: „Tákn þetta notuðu
galdramenn til að vísa sér á þjófa og sjá viö
göldrum." i Þjóösögum J.Á. er önnur mynd af
Þórshamri, en hún er einnig með mennsku
andliti og brodd gegnum augað.
XLVII. Þjófastafur: „Troddu staf þessum
undir þröskuld óvinar þins, og er hann stígur
yfir hann hnígur hann niður, detti hann á þig
hefur þjófnaður veriö framinn."
XLVIII. Þjófastafur: „Viljir þú að einhver
steli, þá ristu staf þennan á born skerdisksins,
sem hann borðar af." (Skerdiskur, ein
höldzernes Gefass, dass man frucher statt der
irdenen Teller brauchte die jetzt sind. Ól.
Davíösson. Orðið þekki ég ekki en hér er
sýnilega átt við ask. H.S.)
XLIX. Þjófastafir: „Ristu staf þennan á
svokallaöa manndrápseik og hafðu hann undir
hendinni til þess að þjófurinn verði þér
sýnilegur."
L. Ristu staf þennan á valþjörk (Acer
Pseudoplatanus) og hafðu hann undir höfðinu
og mun þér þá I svefni vitrast þjófurinn."
Ll. Þjófastafur: „Sé tákn þetta rist utan og
innan á botn vatnsíláts við fullu tungli og
háflóði...." Hér vantar sýnilega niðurlag
setningarinnar en sennilega á ásýnd þjófsins
að birtast I vatnsfletinum. H.S.
Lll. „Hvernig þekkja skal þjóf: Grafðu stafi
þessa á messingplötu og hafðu undir hár af
kolsvörtum og hreinllfum fressketti og legöu
plötuna undir höfuö þér við þriggja nátta
gömlu tungli, uns þjófurinn mun birtast þér I ’
draumi."
Llll. „í sama tilgangi: Sprettu þér blóð ofan I
við nögl löngutangar vinstri handar og dragðu
upp staf þennan með því á pappír. Hafðu (
kattarhár á bak viö. Troddu honum undir húfu
13. TBL. VIKAN51