Eimreiðin - 01.01.1950, Blaðsíða 17

eimreiðin
ÞRJÚ ATRIÐI
5
Hvernig hafa svo vonirnar frá aldamótaárinu rætzt, þessa hálfu
öld, sem senn er liðin hjá?
Þeirri spurningu verður ekki svarað hér til neinnar lilítar,
enda er það fjölþættara viðfangsefni en svo, að því verði gerð
fullnægjandi skil í stuttri tímaritsgrein. En það eru þrju atriði
úr þróun liðinna áratuga, sein fyrst koma manni í hug, þegar
ræða á spurningu sem þessa, í fyrsta lagi liin síaukna fólksfjölg-
un í landinu síðan um aldamót, í öðru lagi óslitin för til fulls
sjálfstæðis og í þriðja lagi liinar nýju og auknu samgöngubætur
á landi, sjó og í lofti og máttur vor yfir tíma og rúmi. ^
Þó að fjölmenni sé ekki einhlítur mælikvarði á getu og giftu
þjóðar, þá er það þó veigamikið atriði, að þjóðin sé í vexti, bæði
bvað snertir fólksfjölgun, almenna lieilbrigði og lireysti. Bætt
lífsskilyrði og lieilbrigðiseftirlit liefur hvorttveggja aukið á hreysti
fólksins og lengt meðalaldur manna. Og fólkinu í landinu hefur
sífellt fjölgað síðan um aldamót.
Árið 1801 voru landsbúar 47000, en um aldamótin síðustu voru
þeir orðnir um 76000. Fjölgun sú, sem átti sér stað á 19. öld,
var aðallega á fyrra helmingi liennar, því um 1850 voru lands-
tnenn orðnir 59000. Fólksflutningarnir til Ameríku á árunum
1880—1900, ennfremur landfarsóttir og harðindi, drógu mikið
úr aukningu landsbúa á síðari hluta aldarinnar. En í Ameríku
munu í lok aldarinnar hafa verið rúml. 20.000 Islendingar. Nú
eru landsbúar orðnir rúml. 140.000, og liafa því nálega tvöfald-
ast á hálfri öld. Með svipaðri aukningu ættu þeir að vera orðnir
tun 300 þúsundir um næstu aldamót og talsvert á aðra milljón
um þau næst næstu. Því enda þótt Julian Huxley hafi látið
hafa það eftir sér, að ísland sé á yztu mörkum liins bvggilega
beims, þá sannar sífelld fólksfjölgun hér á landi í hálfa aðra
öld hið gagnstæða. Landrými er hér nóg, og með nýrri tækni og
margfaldaðri ræktun mega liér vel lifa milljónir manna.
1 byrjun 19. aldar var enginn kaupstaður eða bær í landinu,
sem það heiti gæti borið með réttu, þar sem einar 307 liræður
áttu lieima í sjálfum höfuðstaðnum, Revkjavík. Um aldamótin
síðustu voru bæirnir orðnir fjórir, auk kauptúna: Revkjavík
nieð um 5500 íbúa, Isafjörður með um 1000, Akureyri með um
900 og Seyðisfjörður með um 700 ibúa. Nú eru þeir þrettán, auk
bauptúna, og íbtiatalan hefur tífaldast í liöfuðstaðnum á þessari