Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 13

Hér á eftir verður fjallað stuttlega um skilyrði þess, að skaðabóta-
réttur skerðist vegna þess að slasaði hefur ekki notað hjálm, hlífðar-
gleraugu eða sambærilegan öryggisbúnað. Umræðuefnið verður tak-
markað við tilvik, þar sem slasaði á enga aðra sök á tjóni en þá að
hafa ekki búnað þennan. Einnig verður rætt um lagarök fyrir slíkri
skerðingu og undantekningarreglu, sem felst í 2. málsl. 3. mgr. 67. gr.
umferðarlaga. Hins vegar verður ekki gerð sérstök grein fyrir bóta-
ábyrgð vinnuveitanda gagnvart starfsmönnum vegna tjóns, sem rekja
má til skorts á öryggisbúnaði af þessu tagi.
2. SKILYRÐI SKERÐINGAR BÖTARÉTTAR
Líta má á það sem áhættutöku að nota ekki hjálm, augnhlíf eða
öryggisbelti við hættulegar aðstæður, þar sem verulegar líkur eru
á að þessir hlutir geri gagn. Áhættutaka leiðir almennt til þess, að
skaðabótaréttur, sem ella væri fyrir hendi, glatast alveg. Dæmi eru
ekki til þess, að dómstólar hér á landi hafi fellt háttsemi þessa undir
áhættutöku. Hins vegar hafa þeir skipt sök, eins og áður segir. Verð-
ur hér lagt til grundvallar, að um vanrækslu í þessu efni fari eftir
réglum skaðabótaréttar um eigin sök tjónþola.
Bótaréttur tjónþola, sem ekki notar hjálm eða annan öryggisbúnað,
skerðist ekki nema að uppfylltum tveimur skilyrðum. I fyrsta lagi
verður að vera leitt í ljós, að búnaðurinn myndi hafa komið í veg fyrir
slysið eða dregið úr afleiðingum þess, sbr. Hrd. 1970, 97, héraðsd. 109,
en þar segir, að dómurinn álíti, að hlífðarhjálmur hefði dregið veru-
lega úr meiðslum stefnanda eða alveg komið í veg fyrir slys. Sbr. og
Hrd. 1976, 489, héraðsd. 500, en þar telur dómurinn að hlífðargleraugu
eða andlitshlíf hefði komið í veg fyrir slysið. Sönnunarbyrðin um
orsakatengsl að þessu leyti hvílir á hinum bótaskylda. Er stundum
álitamál hve ríkar kröfur beri að gera til sönnunar. 1 Hrd. 1978, 387
féllst nieiri hluti Hæstaréttar ekki á kröfu um sakarskiptingu vegna
dauðaslyss. Segir í dómi, að sá, sem bóta var krafist eftir, hafi látist
vegna áverka á höfði. Að öðru leyti sé ekki leitt í Ijós, hvar áverkinn
var eða hvernig honum var háttað. Verði því ekki fullyrt, að það
hefði nokkru breytt um afleiðingar af fallinu, þótt slasaði hefði borið
öryggishjálm. Minni hluti Hæstaréttar (einn dómenda) gekk ekki eins
langt í sönnunarkröfum. Segir í sératkvæði hans, að telja verði veru-
legar líkur á því, að drégið hefði úr afleiðingum falls slasaða, ef hann
hefði haft öryggishjálm á höfði.
I öðru lagi er það skilyrði skerðingar bótaréttar, að meta megi slas-
187