Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 16

kveðið svo á í lögum, að bótaréttur tjónþola, sem ekki notaði slíkan
búnað, skertist ekki vegna þeirrar vanrækslu. Islenska ákvæðið um
þetta er í 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga, sbr. 1. kafla hér að framan.
Áðurgreind rök, er notuð voru til stuðnings hinum nýju sérákvæð-
um um óskertan bótarétt, þótt tjónþoli noti ekki öryggisbúnað, eru mót-
uð af viðhorfum, sem í seinni tíð hafa komið fram um almennu regluna
um eigin sök. Bent hefur verið á, að í reynd sé verulegur munur á,
hvernig sakarreglan og almenna reglan um eigin sök tjónþola gegni
hlutverkum þeim, sem skaðabótareglur eru almennt taldar gegna.
Reglan um eigin sök gegni ekki bótahlutverki skaðabótaréttar, þar
sem hún valdi því, að bætur verði minni en ella eða jafnvel engar. Að
því er varðar það hlutverk að dreifa fjárhagslegri byrði af tjónsatburð-
um á margar herðar, dreifingarhlutverkið, er það að segja, að reglur
um ábyrgð á sakargrundvelli hafa þau áhrif að létta tjónsbyrðinni af
tjónþola. Sá, sem bótaskyldur er, hefur venjulega færi á að jafna tjón-
inu niður, annaðhvort vegna þess að hann hefur ábyrgðartryggingu
eða með öðrum aðferðum. Reglan um eigin sök hefur alveg gagnstæð
áhrif. Ef sök er skipt, ber tjónþoli hluta tjónsins sjálfur og á þess yfir-
leitt ekki kost að dreifa kostnaðinum af því á aðra. Samkvæmt því
vinnur reglan um eigin sök tjónþola gegn dreifingarhlutverkinu, þégar
sá bótaskyldi getur dreift tjóninu með ábyrgðartryggingu eða á annan
hátt, en tjónþoli er óvátryggður. Um varnaðarhlutverkið er sagt, að
vafasamt sé, að skerðing vegna eigin sakar tj ónþola hafi varnaðaráhrif,
a.m.k. þegar um er að ræða slys á mönnum. Eigi sé sennilegt, að til-
hugsunin um sakarskiptingu hafi áhrif á gerðir manna, sem ekki
sýna aðgæslu þrátt fyrir hættuna á líkamsmeiðslum og þeim hræði-
legu afleiðingum, sem þau geta haft í för með sér. Loks er það hlut-
verk skaðabótaréttar að flytja tjón frá einum aðila til annars. Það
telja ýmsir eina hlutverkið, sem réttlæti regluna um eigin sök tjón-
þola. 1 lækkun bóta vegna sakar tjónþola felst, að einungis hluti tjóns-
ins flyst yfir á þann, sem bótaskyldur er. Hinn hlutann ber tjónþoli
sjálfur. Með þessu móti er talið, að eðlilegt jafnvægi náist milli sakar
og tjóns, enda eigi sekur tjónþoli ekki kröfu til að njóta sömu réttar-
verndar og saklaus, sbr. upphaf 3. kafla hér á undan. Starfshópur
Norræna umferðaröryggisráðsins var, svo sem fyrr segir, á annarri
skoðun, en hann taldi skiptingu eftir sök ekki réttláta, þegar tjón-
valdur væri vátryggður en tjónþoli ekki (Um það, sem hér greinir
um hlutverk skaðabótareglna, sjá nánar Jan Hellner. Skadestándsrátt.
3. útg. Stockholm 1976, bls. 171-2 og P.S. Atiyah. Accidents, Compensa-
tion and the Law. 2. útg. London 1975, bls. 135).
190