Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 33

gæzlumann (verjanda) og tekur því ekki samkvæmt orðanna hljóðan
til talsmanns, er sökunautur ræður á sinn kostnað.6) Þótt ákvæði 14.
og 15. gr. 1. 107/1976 séu bundin við rannsókn máls hjá rannsóknar-
lögreglu, má vafalítið beita þeim (með lögjöfnun) um rannsókn hjá
almennu lögreglunni eða öðrum stjórnvöldum, ef þörf þykir. Um dóms-
rannsókn eiga síðastgreind ákvæði ekki við. Þeirra er þá síður þörf,
sbr. ákvæðin í 3. mgr. 80. gr. og 1. mgr. 86. gr. oml.
í reynd getur sakborningur haft nokkur áhrif á það, hvort skipaður
er réttargæzlumaður og að hvaða marki hann eða ráðinn talsmaður
fær að vera viðstaddur yfirheyrslur, með því að gera þessi atriði að
skilyrði fyrir skýrslugjöf sinni.
10) Sökunautur á rétt til ákveðins trúnaðar af verjanda sínum eða
réttargæzlumanni, m.a. til þess að geta rætt við hann í einrúmi, meðan
hann er í vörzlu lögreglunnar eða í gæzluvarðhaldi, nema dómari hafi
sérstakt tilefni til að telja hættu á, að rannsókn torveldist fyrir það,
sbr. 1. mgr. 86. gr., sbr. 2. gr. 1. 53/1979, og 94. gr. oml. Þótt 1. mgr. 86.
gr. oml. sé miðuð við dómsrannsókn, verður hún vafalaust talin eiga við,
þegar lögreglan annast frumrannsókn máls. Verður að ætla, að 1. 53/
1979 séu á þeirri forsendu byggð. Sennilega má fá úrskurð dómara, ef
ágreiningur verður um þetta atriði, meðan lögreglurannsókn stendur
yfir. Ætlazt er til, að sérstakt tilgreint tilefni sé til að banna sam-
ræður í einrúmi, sbr. greinargerð við 2. gr. 1. 53/1979. Orðalagsbreyt-
ing sú, sem gerð var með 2. gr. 1. 53/1979, felur tæpast í sér rýmri
rétt fyrir sökunaut en viðurkenndur hefur verið í réttarframkvæmd.7)
11) Sökunautur á ekki fortakslaust heimtingu á, að rannsókn bein-
ist að tilteknum sakaratriðum, er máli geta skipt, sbr. eldra ákvæði 2.
mgr. 73. gr. oml., sem fellt var niður með 1. 107/1976. Sjálfságt er þó
eftir sem áður rétt að fara eftir slíkum ábendingum sakbornings, enda
má segja, að það helgist af reglum 39. gr. og 75. gr. oml. um hlutlæga
rannsókn á öllum málsatvikum.
12) Sakborningi er óskylt að ljá rannsóknaraðilum atbeina sinn við
rannsókn máls gegn sér, nema bein lagaskylda sé til þess að hlíta rann-
sóknaraðgerðum, t.d. um sakbendingu (35. gr. oml.), líkamsrannsókn,
sem gerð verður á sökunaut heilsu hans að meinalausu (54., sbr. 56. gr.
6) Margt er óljóst um réttarstöðu ráðins talsmanns skv. 3. mgr. 81. gr. ortil. Þar sem dóm-
ari þarf að samþykkja ráðningu, er eðlilegt, að slikur talsmaður teljist liafa svipuð
réttindi og skyldur sem skipaður talsmaður, sbr. einnig Ragnar Aðalsteinsson, „Réttar-
staða sökunauts og réttindi og skyldur verjenda", Úlfljótur, 2. tbl. 1978, bls. 105.
7) Sjá JÓ7i A. Ólafsson, „Réttarstaða sakaðra manna", Tímarit lögfr. 2. hefti 1979, bls. 86.
207