Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Side 31

sviptingu lýkur. Erfitt er þó að ákveða mörkin í þessu efni. Lögmanna-
félag Islands hefur látið útbúa eyðublað fyrir lögmenn til notkunar
vegna réttargæzlu. Skal þar gera grein fyrir vinnuframlagi og þóknun
réttargæzlumanna. Dóms- og kirkjumálaráðuneytið hefur með bréfi
frá 11. janúar 1984 óskað eftir því, að löggæzluyfirvöld staðfesti þann
tíma, sem lögmaður „er til staðar vegna réttargæzlu“. Lögmaður þarf
sjálfur að fá ákvörðun dómara um þóknun, sbr. 3. mgr. 86. gr. oml.,
en embætti því, sem mál hefur til meðferðar og kallar til lögmann,
ber að sjá um greiðslu. Til þess getur komið, að réttargæzlu sé lokið,
áður en skipun réttargæzlumanns fer fram. Óhætt er að segja, að
framkvæmd þessa ákvæðis hefur reynzt miklum vandkvæðum bundin,
og er enn óvíst, hvernig til tekst með hið nýja fyrirkomulag. Nokkur
bréfaskipti hafa átt sér stað síðan í janúar 1984 milli dómsmálaráðu-
neytisins og embættismanna, sem hlut eiga að máli. Engin viðunandi
lausn hefur fundizt enn sem komið er. Ágreiningur virðist bæði vera
um það, á hvaða tímamarki fá megi skipaðan réttargæzlumann og þar
með ákvörðun dómara um þóknun og hvernig standa beri að ákvörðun
um þóknun fyrir réttargæzlu í þeim tilvikum, þegar ekki kemur til
skipunar réttargæzlumanns.
Eftir ósk sakbornings skal skipa honum verjanda, meðan hann sætir
gæzluvarðhaldi, sbr. 1. tl. 2. mgr. 80. gr. oml. og Hrd. XLVII, bls. 482.
Eftir setningu 1. 53/1979 hefur ákvæði þetta því aðeins sjálfstætt gildi
að sökunautur sé úrskurðaður í gæzluvarðhald án þess að handtaka
hafi á undan farið. Það er ekki fyrr en við uppkvaðningu úrskurðar,
sem sökunautur öðlast þennan rétt. Verjandi getur þannig aðstoðað
sökunaut við að kæra úrskurðinn til Hæstaréttar.
Ákvæði 3. mgr. 80. gr. oml. um skipun réttargæzlumanns án beiðni
sakbornings eiga beinlínis við dómsrannsókn (fyrir málshöfðun), og
er óljóst, hvort 2. tl. ákvæðisins verður beitt, meðan mál er í lögreglu-
rannsókn, sbr. athugasemdir Einars Arnórssonar við 80. gr. Ákvæði
þetta hefur nú takmarkað gildi vegna breyttra laga.
Sakborningi er ætíð heimilt að ráða sér talsmann á sinn kostnað, sbr.
3. mgr. 81. gr. oml. Þótt ákvæði þetta sé miðað við meðferð máls fyrir
dómi, gildir sama regla við lögreglurannsókn samkvæmt grundvallar-
sjónarmiðum andmælareglunnar, sbr. einnig athugasemdir Einars Arn-
órssonar við 80. gr.
Eftir 5. mgr. 80. gr. oml., sbr. 14. gr. 1. 107/1976, er dómara heimilt
að skipa sakborningi réttargæzlumann við rannsókn máls hjá rann-
sóknarlögreglu, þegar svo stendur á sem segir í 2. og 3. mgr. 80. gr.,
eftir því sem þær eiga við. Ákvörðun um skipun byggist því á mati
205