Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Blaðsíða 55

var getið framangreindra aðstæðna og vottuðu notaríalvottar
þetta að lokum. Eftir lát lögmannsins nokkrum árum síðar reis
ágreiningur um hvort þetta hefði verið munnleg arfleiðsla eða
skrifleg, því lögmaðurinn hafði náð heilsu eftir gerð þessarar
erfðaskrár og látið hjá líða að „endurnýja" hana samkvæmt
fyrirmælum reglu, sem svarar til 2. mgr. 44. gr. EL. Niðurstaða
dómsmáls, sem rekið var um þetta, var á þann veg að hér hefði
verið um skriflega arfleiðslu að ræða.
Samkvæmt því, sem hér hefur verið lýst í stuttu máli, er ljóst að 1.
mgr. 44. gr. EL er undantekning frá meginreglu, sem áskilur að arf-
leiðsla skuli vera skrifleg, og hlýtur sú aðstaða að setja mark sitt á
skýringu reglunnar samkvæmt almennum viðhorfum í þeim efnum.
En í framangreindu felst þó meira, því skýring á reglu 40. gr. EL
heimilar sjúkum manni, sem er ófær um að undirrita erfðaskrá sína,
að mæla hana af munni fram að viðstöddum vottum, sem skrá hana
jafnharðan og afla síðan staðfestingar arfleiðandans á réttmæti text-
ans. Slík arfleiðsla telst skrifleg samkvæmt áðursögðu og hlýtur í öllu
tilliti að teljast betri kostur en munnleg arfleiðsla. Hér má spyrja,
fyrst þessi leið er viðurkennd, hvort ekki gildi í reynd enn þrengri
skilyrði fyrir neytingu heimildar 1. mgr. 44. gr. EL en þar eru bein-
línis tekin fram? Slík viðbótarskilyrði fyrir heimild til munnlegrar
arfleiðslu mætti orða á þann veg, að það eitt nægi ekki í þessum
efnum, að arfleiðandi geti ekki vegna heilsufars síns undirritað erfða-
skrá, heldur þurfi aðstæður að auki að vera með þeim hætti, að þess
sé ekki kostur að skrá arfleiðslu jafnharðan eftir fyrirsögn arfleið-
andans. Skilyrði þessa efnis kemur sem áður segir hvorki fram berum
orðum í núgildandi íslenskri reglu né í eldri reglum um sama efni.
Virðist heldur ekki hafa verið tekin afstaða til þessa atriðis beinlínis
í fræðiskrifum hér á landi, þótt það láti ef til vill nærri3.
Ef litið er til dansks réttar til samanburðar, kemur á daginn að skil-
yrði umrædds efnis er beinlínis sett í 1. mgr. 44. gr. danskra erfða-
laga nr. 215/1963, þar sem segir að þeim manni sé heimilt að arfleiða
munnlega, sem „pá grund af sygdom eller andet nodstilfælde er for-
hindret i at oprette testamente i overensstemmelse med foranstaende
regler ... “ 1 dönskum rétti hefur verið gengið út frá að þetta orða-
3 Sbr. Ármann Snævarr, Fyrirlcstrar í íslcnzkum erfðarétti, bls. 268, þar sem segir um
1. mgr. 44. gr. EL, að „reglan er við það miðuð, að óvænt atvik beri að höndum, er
valda því að venjulegu staðfestingarleiðina sé ekki unnt að velja."
253