Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Blaðsíða 30

14. Lög um vörugjald nr. 97/1987, 10. gr. (almenn tilvísun til 1. 10/
1960), sbr. 3. gr. 1. 95/1988.
15. Lög um ráðstafanir í ríkisfjármálum og lánsfjármálum 1988 nr.
10/1988, 21., sbr. 22. gr. (tilvísun til XII. kafla 1. 75/1981).
16. Lög um sérstakan skatt á verslunar- og skrifstofuhúsnæði nr.
100/1988, 7. gr. (almenn tilvísun til viðurlagakafla 1. 75/1981).
Þegar ofangreind ákvæði eru athuguð nánar, kemur í ljós, að engin
heildarstefna hefur verið mörkuð hér á landi.27 Greinileg tilhneiging
er til að efla þetta ábyrgðarform, en litlar refsipólitískar umræður
hafa farið fram um hlutverk, notagildi og útfærslu þess. Umræður um
efnahagsbrot og hin nýju ábyrgðarform fara gjarna saman, þar sem
nauðsynlegt hefur þótt að leita nýrra leiða til að stemma stigu við
efnahagsbrotum. Vissulega kemur til athugunar, þegar ákvæði þessi
eru orðin svo mörg og sundurleit, að setja almenn lagaákvæði um skil-
yrði slíkrar ábyrgðar og aðild, svo og tilhögun viðurlaga. Norræna
refsilaganefndin hefur mælt með almennum ákvæðum, annaðhvort í
hegningarlögum eða sérlögum.28 Væntanlega fer best á því að lögfesta
ákvæði um ýmis almenn atriði, en áskilja eftir sem áður sérstakar
lagaheimildir fyrir þessu ábyrgðarformi, í líkingu við tilhögun ítrek-
unarákvæðanna.
Ákvæði þau, sem áður voru rakin, eru talsvert sundurleit og ýmis
atriði óljós. Hin yngri ákvæði eru yfirleitt heldur skýrari en hin eldri.
Skal nú vikið að nánari flokkun ákvæðanna og ýmsum einkennum
þeiira.
2) Hugtakið lögaðili. Þótt hugtakið lögaðili sé lagt til grundvallar
í þessum kafla og ritgerðinni almennt, er það þó einungis notað í sjö
af ofangreindum refsiheimildum. Enga skilgreiningu er að finna á
því í lögum. Verður að öllum líkindum að skilja hugtakið svo rúmt,
að það taki til allra ópersónulegra aðila, jafnt einkaaðila (félaga, sam-
taka, fyrirtækja, stofnana, sjóða) sem opinberra aðila (ríkis, sveitar-
félaga, stofnana, sjóða), jafnt atvinnufyrirtækja sem almennra félaga,
nema annað sé tekið fram.29 Það fer að vísu eftir efni hverra laga,
hverjir og hversu margir lögaðilar geta orðið refsiábyrgir, sbr. mun-
inn á 2. gr. og 4. gr. 1. 75/1981 og á ákvæðum söluskattslaga, þegar
þau eru borin saman við lög um tekjuskatt og eignarskatt. Því er lítt
skiljanleg sú athugasemd með 6. mgr. 30. gr. nýju staðgreiðslulaganna
27 Företagsböter. NU 1986:2, bls. 20—21.
28 Företagsböter. NU 1986:2, bls. 47—50.
29 Þórður Eyjólfsson: Persónuréttur. 2. útg. 1967, bls. 15—16.
228