Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Page 47

úrskurðaraðili teljist gerðardómur. Svo er t.d. í 11. gr. laga 76/1982 um
lyfjadreifingu en ákvæðið kveður m.a. á um það að viðtakandi lyfsala og
fráfarandi lyfsala geti verið skylt við aðilaskipti að hlíta gerðardómsúrlausn um
ágreining sem rísa kann á milli þeirra um kaup vörubirgða lyfjabúðar eða
húseignar þeirrar sem lyfjabúð er í. Þá má hér og nefna 19. gr. laga 18/1976 um
bótaábyrgðarfélög en samkvæmt greininni úrskurðar gerðardómur um tiltekin
ágreiningsefni milli félags og skipseiganda, milli félaga sem endurtryggja hjá
Samábyrgðinni og milli félaganna og Samábyrgðarinnar. Loks má hér nefna 7.
gr. laga 11/1928 um varnir gegn því, að gin- og klaufaveiki og aðrir alidýrasjúk-
dómar berist til landsins, sbr. nánar hrd. 1970 908.
Gerðardómslögin gilda ekki um þessa úrskurðaraðila heldur viðkomandi
heimildarlög. Þess ber þó að gæta að oft hafa heimildarlög fábrotnar reglur að
geyma um skipan gerðarmanna, málsmeðferð og önnur atriði. Því má vera að
unnt sé að beita ýmsum meginsjónarmiðum gerðardómslaganna eftir því sem
við á.
Lögbundnir gerðardómar eru að jafnaði úrskurðaraðilar á sviði stjórnsýslu.
Þeir lúta því fyrst og fremst þeim reglum sem þar gilda. Þetta getur a.m.k.
stundum leitt til þess að aðrar reglur verði taldar gilda um þá, heldur en um
samningsbundna gerðardóma m.a. þegar reynir á ógildingu þeirra. T.d. má vera
að þessir úrskurðaraðilar hafi ekki jafn mikið svigrúm til þess að túlka og beita
lögum eins og þegar um samningsbundna gerðardóma er að ræða (sjá nánar m.a.
hrd. 1943 188 og hrd. 1952 596). Sömu sjónarmið kunna einnig að gilda um þá
aðferð sem beitt er við málsmeðferð.
2.5. Aðrir úrskurðaraðilar
Lög 53/1989 eiga því aðeins við að réttarágreiningur sé með aðilum.
Dómsvald gerðardóma er því háð sömu takmörkunum og dómsvald dómstóla
að þessu leyti. Þetta er eðlilegt þegar til þess er litið að gerðardómar eru
aðfararhæfir eins og dómar og úrskurðir hinna almennu dómstóla.
Sumir úrskurðaraðilar fjalla ekki um réttarágreining heldur um ýmiss konar
matsatriði eða ákvarðanatöku þar sem ekki reynir á túlkun og gildi réttarreglna.
.Þessir aðilar eru engu að síður stundum í daglegu tali nefndir gerðardómar.
Þannig er stundum talað um gerðardóma þó að deiluefnið sé aðeins það hvort
aðilar eigi að fá meira eða minna kaup í tiltekinni kjaradeilu.
Það leiðir ennfremur af 1. gr. gerðardómslaganna að gert er ráð fyrir því að
aðilar feli tilteknum úrskurðaraðila að skera endanlega úr deiluefni. Þess vegna
teldist það ekki gerðarmeðferð ef A og B fælu C að láta uppi sérfræðilega
skoðun á tilteknu atriði sem ágreiningur væri um ef þeir ætluðu ekki að vera
bundnir við slíka skoðun. Gerðardómslögin taka ekki til slíkra úrskurðaraðila.
Þó má vera að ýmsum meginsjónarmiðum laganna megi beita um þá, t.d.
41