Búnaðarrit - 01.01.1919, Síða 10

4
JBÚNAÐARRIT
ÍDg þesa o. s. frv., þá bendir það ótvírætt á, að áveitur
hafa verið stundaðar, og það jafnvel alment. Ef svo
hefði ekki verið, þá voru vitanlega slík lagafyrirmæli ger-
samlega óþörf. Lögin eru því að þessu leyti, að áliti
lögfræðinganna, sönnun þess, að menn hafa tíðkað áveit-
ur til forna.
En ástæðan til þess, að farið var að skipa fyrir um
vatnsveitingar fornmanna með lögum, hefir átt rót sina
að rekja til yflrgangs einstakra manna og ójafnaðar.
Með lögunum er rjettur almennings trygður, að svo
miklu leyti sem j^ægt er að gera það með lagaákvæð-
um, og honum gert hægra fyrir i þeim viðskiftum að
ná rjetti sínum. — En alt þetta bendir til þess, að vatns-
veitingar hafi átt sjer víða stað, og að menn hafi lagt
nokkra rækt við þær.
JónnbóJc hefir inni að halda svipuð ákvæði og „Grágás“
um vatnsveitingar:
„Maður má gera stíflur á engi því, er hann á, á ann-
ars jörðu, og grafa sitt engi til, og veita svo vatni á
engið; hann skal á sínu engi upphefja veituna, og skal
þaðan faila vatn í hinn forna farveg. En ef annars manna
jörð spillist af veitunni, bæti skaða sem metinn veiður
(„Jónsbók“, útgáfa O. H., 1904, bls. 149 — 150).
Um landamerkjavötn segir: „Nú eiga menn merkja-
vötn saman, og vill annar veita því á engi sitt eða ak-
ur, en hinum þykir mein að, þá skal skifta . . . nema
vatn sje svo litið, að eigi vinnist, þá skal sína vikuna
hvor hafa“. (Sama st., bls. 153).
Getið er um engjar og áveitur í skjölum og máldög-
um frá 13. og 14. öld. Meðal annars má nefna landa-
merkjabrjef, er gert var milli Garðs, Tjarnar og Hellna
í Aðalreykjadal í S.-Þing., árið 1263 eða 1270. Þar er
minst greinilega á vatnsveitu. Bréfið nefnir vatnagaið í
austur frá túngarði, „og gengur fram í Hafralæk, en
frá læknum stefna upp í Núp, og skulu Tjamarmenn
huiðir fá í utasta hliðið, jafn fram Garðsmönnum, því