Fréttablaðið - 04.01.2010, Blaðsíða 12

12 4. janúar 2010 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Nú er tæpt ár liðið frá því rík-isstjórn Sjálfstæðisflokks og
Samfylkingar fór frá völdum og
boðað var til kosninga. Þetta voru
söguleg tíðindi.
Á tímamótum setjumst við niður
og lítum yfir farinn veg en horf-
um líka fram á veginn. Og þegar
litið er yfir síðustu 11 mánuðina
sem ríkisstjórn Vinstri-grænna
og Samfylkingar hefur verið við
stjórnvölinn má sjá að margt gott
hefur áunnist en mikilvægt er að
hafa í huga að verkefnið er rétt að
hefjast.
Þegar réttlætið nær fram að ganga
Í því ástandi sem ríkt hefur á
Íslandi frá því að hrunið skall á
okkur af fullum krafti 6. októb-
er 2008 er mikilvægt að sjá stóru
myndina. Stærsta verkefni sam-
tímans á Íslandi er að tryggja það
að réttlætið nái fram að ganga.
Þess vegna var eitt af fyrstu
verkefnum ríkisstjórnar Vinstri-
grænna og Samfylkingar að fá til
liðs við Íslendinga Evu Joly með
alla sína reynslu og þekkingu og
af sömu sökum hafa embætti sak-
sóknara verið styrkt.
Hrunið leiddi í ljós að mikil gjá
hafði myndast milli stjórnvalda og
þjóðarinnar. Stjórnvöld voru engu
síður en bankarnir orðin firrt.
Forsvarsmenn þjóðarinnar litu svo
á að alvarleg vandræði bankanna
væri ekkert sem góð fréttatilkynn-
ing gæti ekki lagað, eða þá blaða-
mannafundur ef í hart færi. Það
sem er alvarlegast er sú vitneskja
sem stjórnvöld höfðu en héldu frá
almenningi og aðhöfðust ekkert
fyrr en allt var orðið um seinan.
Hvernig komust við af þessum
vonda stað í tilverunni þar sem
hver höndin er upp á móti annarri
og engin sátt né sáttarvilji virðist
vera? Svarið er að það gerist þegar
réttlætið nær fram að ganga. Og
það tekur tíma. Þjóðin verður að
vera þolinmóð en samt verður hún
að fylgjast vel með og veita nauð-
synlegt aðhald.
Ég lít svo á að lykilinn að fram-
tíðinni sé að finna í mennta- og
menningarmálaráðuneyti en þar
hefur staðið yfir mikil vinna sem
varðar mikilvæga þætti í menntun
íslensku þjóðarinnar. Frá því síð-
asta vor hefur verið unnið að því
að auka samstarf og gæði á sviði
háskóla og rannsókna. Í sambandi
við þá vinnu hefur verið skapaður
vettvangur fyrir faglega umræðu
um háskólastigið með sérstökum
málþingum.
Þá var nú í nóvember lagt fyrir
þingið nýtt frumvarp um fram-
haldsfræðslu sem verður vonandi
að lögum á næstu mánuðum. Þar
er sniðinn rammi um hvers kyns
fullorðinsfræðslu með áherslu á
að gefa sem flestum tækifæri til
að bæta menntun sína, öðlast nýja
hæfni á vinnumarkaði og verða
virkari þegnar í lýðræðissam-
félagi. Frumvarpið var unnið í
nánu og góðu samstarfi við aðila á
vinnumarkaði.
Mikilvægasta verkefnið er þó
án efa gerð nýrra námskráa fyrir
leikskóla, grunnskóla og fram-
haldsskóla. Fimm grunnþættir í
nýjum námskrám, sem allir tengj-
ast alþjóðlegum hugmyndastraum-
um um skipulag skólastarfs, eru
læsi í víðum skilningi, s.s. fjöl-
miðlalæsi og fjármálalæsi; lýð-
ræði; jafnrétti; menntun til sjálf-
bærni og skapandi skólastarf.
Þegar þing kemur saman að
nýju síðar í janúar mun ég mæla
fyrir nýju frumvarpi um fjölmiðla.
Í því eru kröfur loks samræmd-
ar fyrir alla fjölmiðla, þannig
að sömu reglur ná yfir hljóð- og
myndmiðla, prentmiðla og fjöl-
miðla á netinu. Í því er mælt fyrir
um að settar verði reglur um
gagnsæi eignarhalds á fjölmiðlum,
að settar verði reglur um ritstjórn-
arlegt sjálfstæði, vernd heimild-
armanna sem og blaða- og frétta-
manna verði aukin og að skipuð
verði nefnd til að kanna samþjöpp-
un á eignarhaldi á fjölmiðlamark-
aði.
Á síðasta ári voru einnig stigin
tvö mikilvæg skref, hvort á sínu
sviði. Grunnframfærsla Lánasjóðs
íslenskra námsmanna var hækk-
uð um 20% sem var tímabært
og nauðsynlegt í því ástandi sem
ríkir nú í samfélaginu. Hitt stóra
skrefið var það að starfslaunum
listamanna var fjölgað en listin
er nauðsynlegur hluti samfélags-
ins. Hún er ekki aðeins afþreying,
hún er spegill fyrir þjóðina og á
sviði listarinnar eru gerðar marg-
ar rannsóknir á samfélaginu sem
ekki verða gerðar á annan hátt.
Fyrir utan þetta samfélagslega
mikilvægi er líka ljóst að listirnar
leika mikilvægt hlutverk í kynn-
ingu þjóðarinnar á alþjóðlegum
vettvangi.
Réttlæti
Vonandi verður árið 2010 ár rétt-
lætis. Verkefnin eru óþrjótandi.
Mikið uppbyggingarstarf er enn
fyrir höndum og mikilvægt er að
vanda til verka. Nauðsynlegur
hluti þess er að við horfum, hvert
fyrir sig, inn á við, og gerum upp
við sjálf okkur. Þegar því ferli
lýkur getur sáttaferlið hafist.
Höfundur er menntamálaráðherra.
Ár réttlætis
UMRÆÐAN
Oddný Sturludóttir skrifar um
atvinnu
Atvinnuleysi er staðreynd á Íslandi. Stjórnvöld leggja
nú allt undir í uppbyggingar-
starfinu svo hér megi reka fyr-
irtæki og heimili við skaplegar
aðstæður. Sveitarstjórnarstigið
er ekki síður mikilvægt og sér-
staða Reykjavíkur er tvíþætt: Atvinnuleysi er meira
í Reykjavík en annars staðar, utan Reykjaness, og
Reykjavíkurborg er einn stærsti vinnustaður lands-
ins. Ábyrgð borgarinnar er því mikil.
En umræða um atvinnuleysi og atvinnusköpun
má ekki einkennast af stórkarlalegum yfirboðum
um risavaxnar töfralausnir og áherslu á ósveigjan-
legar skilyrðingar sem þjóna ekki tilgangi sínum til
langtíma litið. Aldrei má gleymast að huga að vel-
ferð þeirra sem eru í atvinnuleit, ólíkra þarfa þeirra
og aðstæðna. Langtímaatvinnuleysi er t.a.m. ákaf-
lega villandi hugtak. Fyrir ungt fólk sem er að stíga
sín fyrstu skref á vinnumarkaði getur einn mán-
uður í atvinnuleysi haft mjög alvarlegar afleiðing-
ar, hvað þá sex mánuðir. Þegar kemur að ráðgjöf og
úrræðum hentar eitt atvinnuleitanda á sextugsaldri
og annað ungmennum á þrítugsaldri. Nýverið sam-
þykkti borgarstjórn að verja 150 milljónum króna
á árinu 2010 til atvinnuskapandi verkefna á vegum
borgarinnar, og því fé verður útdeilt á grundvelli
leiðarljósa úr skýrslu atvinnumálahóps sem var
samþykkt í borgarstjórn nýverið. Lögð verður meiri
áhersla á starfsþjálfun, sértæk atvinnuátaksverk-
efni til nokkurra mánaða og samfélagslega ábyrgð
borgarinnar gagnvart ungu fólki og starfsmönnum
með fötlun, auk annarra aðgerða sem eru í útfærslu
hjá Atvinnumálahópi þessa dagana.
Ég vil skoða ábyrgð hins opinbera í víðara sam-
hengi, kvaðir um ráðningu fólks af atvinnuleysis-
skrá í starfsþjálfun eða sérstök verkefni eru nauð-
synlegar á meðan atvinnuleysi er jafn mikið og raun
ber vitni. Virkni atvinnuleitanda er gríðarlega mik-
ilvæg, aðgerðarleysi hefur lamandi áhrif á tilveru
fólks, fjölskyldur þeirra og börn. Enn og aftur kveð
ég þá góðu vísu að samstarf ríkis og borgar hefur
aldrei verið meira aðkallandi. Atvinnuleysi er risa-
vaxið sameiginlegt verkefni sem mun hafa hræði-
legar afleiðingar til langframa fyrir hinn atvinnu-
lausa og samfélagið allt ef strengirnir eru ekki
stilltir saman.
Höfundur er borgarfulltrúi og formaður
atvinnumálahóps borgarstjórnar.
Velferð og atvinna
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR
Í DAG | Lýðræði, menntun,
réttlæti
ODDNÝ
STURLUDÓTTIR
Réttar og rangar kennitölur
Fulltrúar InDefence afhentu undir-
skriftir og ræddu við forsetann á
Bessastöðum á laugardag. Þar var
hópurinn líka með blys til sölu.
„Í stað þess að taka einungis við
peningum, afhentum við miða með
reikningsnúmeri. Nú hefur komið
í ljós að prentvilla var á
miðanum sem fylgdi
blysunum og kennitala
mín sem fylgir reikn-
ingnum rangt skráð.
Þar sem ég lagði
sjálfur
út fyrir
stórum
hluta
blys-
anna vona ég að einhverjir sem
fengu blys hjá okkur sjái þessa
færslu,“ skrifar Ólafur Elíasson á
Facebook-síðu hópsins. Svo er bara
að vona að þar á bæ sé betur haldið
utan um kennitölurnar í áskorun
þeirra til forsetans um þjóðarat-
kvæðagreiðslu vegna nýju Icesave-
laganna.
Tveir skýrir kostir
Einar Kristinn Guðfinns-
son, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins, skrifar á
heimasíðu sína að Ólafur
Ragnar Grímsson forseti
standi frammi fyrir
tveimur skýrum
og afdráttarlaus-
um kostum í
Icesave-málinu. Sá fyrri sé að að
forsetinn fylgi eigin stefnumótun frá
árinu 2004 og synji lagasetningunni
frá 30. desember staðfestingar. Hinn
síðari sé að forsetinn éti ofan í sig
fyrri skoðanir og staðfesti lögin með
undirskrift sinni. Sem sagt Ólafur
Ragnar hefur tvo kosti; að synja lög-
unum eða staðfesta. Eitthvað virðist
hafa skolast til hjá Einari Kristni
því hann gleymir því að forsetinn
stendur alltaf frammi fyrir þessum
tveimur kostum þegar ný samþykkt
lög frá Alþingi koma á hans borð
– það er jú hans hlutverk
samkvæmt stjórnar-
skrá að synja þeim
eða staðfesta.
olikr@frettabladid.is,
kristjan@frettabladid.isV
onir margra standa til að árið 2010 marki upphaf að
nýrri framtíð, að á uppgjöri við fortíðina verði unnt
að reisa skapandi framtíð sem byggir á sátt. Árið 2009
er af flestum kvatt með litlum söknuði. Það var enda
uppfullt af átökum og ómálefnalegri umræðu sem ein-
kennst hefur af gífuryrðum.
Vinstristjórn tók við völdum snemma árs, fyrst sem minni-
hlutastjórn en fékk í kosningum meirihlutaumboð sem markaði
tímamót í pólitískri sögu þjóðarinnar.
Í kjölfar hrunsins voru uppi raddir um að farsælast kynni að
vera að hér yrði mynduð þjóðstjórn allra flokka sem á Alþingi
sitja. Þessar raddir heyrast enn. Slíkt gæti sýnst góður kostur við
þær sérstöku aðstæður sem óneitanlega skapast í kjölfar algers
efnahagslegs hruns.
Á móti kemur að tveir flokkar, Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur, héldu með litlum hléum um stjórnartaumana í landinu
á þeim árum og áratugum þar sem grunnur var lagður að þeim
innri aðstæðum sem gerðu birtingarmynd hinnar alþjóðlegu fjár-
málakreppu svo vægðarlausa hér. Ýmis rök hníga þess vegna að
því að það sé brýnt að halda þessum flokkum frá völdum.
Nýársávarp formanns Sjálfstæðisflokksins til lesenda Frétta-
blaðsins styður við það sjónarmið. Þar er ekki boðið upp á lausnir
aðrar en aukin útgjöld og lægri skatta. „Þeim hefur farnast best
sem sýnt hafa aðhald í ríkisrekstri,“ segir formaður þess flokks
sem stórjók útgjöld ríkisins á valdatíma sínum, auk þess að byggja
upp stjórnsýslu þar sem flokksskírteini og vensl voru tekin fram
yfir fagleg sjónarmið við mannaráðningar.
Í nýársávarpi sínu benti forseti Íslands á að líklega væri skortur
á sjálfstæði dómstóla einn veikasti hlekkur íslenskrar stjórnskip-
unar. Sú tilhögun að ráðherrar ráði einir skipan dómara og þurfi
ekki að styðjast við óháð og faglegt hæfnismat býður heim þeirri
hættu að flokksskírteini og -hollusta vegi þyngra en málefnaleg
sjónarmið við val á dómurum. Þetta sýna fjölmörg dæmi undan-
farinna ára og áratuga að verið hefur raunin.
Þetta gildir ekki eingöngu um dómstóla, eins og forsetinn benti
einnig á, heldur hefur stjórnkerfið allt liðið fyrir flokks-, vina- og
venslaleiðina sem svo iðulega hefur ráðið för við mannaráðning-
ar hér í fámennissamfélaginu. Ekki þarf að fjölyrða um hvað sú
aðferð hefur veikt getu stofnana til að veita aðhald.
Ekki síst af þessari ástæðu er mikilvægt að nýir vendir sópi
áfram um hríð í stjórnarráðinu. Þeir sem á þeim halda þurfa þó
að gæta þess að þeir slitni ekki fyrir aldur fram. Dæmin sýna að
slíkt getur gerst og hefur gerst.
Eftir fáeinar vikur verður Pandórubox rannsóknarnefndar
Alþingis opnað. Ef sú mikla upplýsingasöfnun sem unnin hefur
verið á vegum nefndarinnar á að leggja grunn að framtíð sem
byggir á sátt þá er ljóst að hagsmunatengsl, meðvirkni og leynd
fortíðar verða að víkja fyrir faglegum og heiðarlegum vinnu-
brögðum framtíðar.
Þetta próf þarf ekki aðeins ríkisstjórnin að standast heldur
Alþingi allt. Þá vaknar von um að hér verði byggt upp heilbrigt
samfélag með traustum innviðum.
Miklar vonir eru bundnar við nýhafið ár.
Framtíð reist
á uppgjöri
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871