Fréttablaðið - 09.06.2011, Blaðsíða 12

9. júní 2011 FIMMTUDAGUR12
Vilji til úrbóta
Eygló Harðardóttir, þingmað-
ur Framsóknarflokksins, beindi
þeirri spurningu til Álfheiðar
Ingadóttur, formanns umhverf-
isnefndar Alþingis, á þriðjudag,
hvaða áform væru uppi við hreins-
un ösku og uppgræðslu á gossvæð-
unum. Hún sagði málið afar brýnt
og ljóst að grípa þyrfti skjótt til
aðgerða. Hún endurómar þar mál-
flutning Sveins sem telur að ekki
megi tefjast að hefjast handa.
Álfheiður lýsti því yfir að málið
væri til skoðunar hjá umhverfis-
ráðuneytinu og kæmi á borð rík-
isstjórnar fljótlega og hún ætti
ekki von á öðru en að stjórnvöld
og ráðuneyti myndu styðja við þá
áætlun sem Landgræðslan hefur
unnið.
Eftir gosið í fyrra var skipaður
starfshópur nokkurra ráðuneyt-
isstjóra og sá hópur er nú með
umræddar tillögur til umfjöllunar.
Svandís Svavarsdóttir umhverf-
isráðherra segir að hreinsunar-
starfið eystra sé algjört forgangs-
mál hjá ríkisstjórninni.
„Það er sem betur fer íslenski
mátinn að allir hlaupa undir bagga
með þeim sem verða fyrir áföllum,
sérstaklega vegna náttúruham-
fara. Það var reyndin í fyrra og
verður einnig nú. Þetta mun fyrst
og fremst hvíla á herðum Land-
græðslunnar, en einnig verður
það verkefni Umhverfisstofnun-
ar að vakta loftgæði. Ég mun gera
allt sem í mínu valdi stendur til að
vinna að þessum málum.“
Kostnaður liggur víða
Erfitt er að meta nákvæmlega
hver kostnaðurinn verður við upp-
byggingu og hreinsun. Kostnaður
vegna gossins í fyrra liggur víða;
í beinum aðgerðum, tilfærslu fjár-
muna og viðbótarfjármagns til við-
lagatrygginga og bjargráðasjóðs,
svo eitthvað sé nefnt.
Ekki liggur endanlega fyrir hve
stór svæði liggja undir í þessari lotu
þannig að enn erfiðara er að meta
kostnaðinn.
„Við munum velja ákveðin svæði
þar sem við óttumst að öskufokið
verði hvað mest og einblína á þau.
Það eru þá svæði sem eru slétt og
opin fyrir vindum. Það er minna fok
í hrauni og annarri ójöfnu þar sem
landslagið dregur úr fokinu,“ segir
Sveinn.
Hann segir þó að gróflega reiknað
sé kostnaður við að styrkja gróður
um 30 þúsund krónur á hvern hekt-
ara.
Í startholunum
Landgræðslan hefur unnið sínar
áætlanir í samvinnu við heimamenn.
Þar á bæ hefur verið ákveðið að
fresta hluta af verkefnum stofnun-
arinnar til þess að vinna með bænd-
um. Þá munu bændur auka sinn hlut
í verkefninu Bændur græða landið
og styðja þannig uppgræðslustarf.
Sveinn segir í raun ekki eftir
neinu að bíða. Allir séu í startholun-
um og um leið og grænt ljós kemur
frá ríkisstjórn geti vinna hafist af
fullum dampi.
Ef ríkisstjórnin samþykkir áætl-
unina á morgun má því ætla að
starfið fari á fullt strax eftir helgi.
FRÉTTASKÝRING: Áætlun um öskuhreinsun
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
Þórunn Elísabet
Bogadóttir
thorunn@frettabladid.is
Ríkisstjórnin tekur ákvörð-
un um það á fundi sínum á
morgun hve miklum fjár-
munum verður varið í
hreinsun og uppgræðslu á
þeim svæðum sem verst
urðu úti í öskufallinu vegna
Grímsvatnagossins. Ljóst er
að gríðarstórt flæmi lands
liggur undir ösku og kostn-
aður við hreinsun verður
gríðarlegur. Landgræðsl-
an og bændur eystra bíða í
startholunum.
Landgræðsla ríkisins hefur lagt
fram tillögur um hvernig dregið
verði úr öskufoki í byggð á þeim
svæðum sem hvað verst urðu
fyrir barðinu á öskufalli í Gríms-
vatnagosinu. Ljóst er að tíminn er
knappur og grípa þarf skjótt til
aðgerða. Ríkisstjórnin mun fjalla
um málið á fundi sínum á morgun
og heimildir Fréttablaðsins herma
að þar verði samþykkt áætlun um
hreinsun og uppgræðslu. Óvíst
er hver kostnaðurinn verður, en
óumdeilt er að kostnaðurinn verð-
ur mikill.
Í umræðum á Alþingi á þriðju-
dag kom fram að kostnaður við
hreinsun hafi í fyrra numið um
100 milljónum króna. Sú upphæð
verður þó trauðla notuð til viðmið-
unar nú, enda miðaðist hún fyrst
og fremst við flóðavarnir, nokkuð
sem ekki er þörf á nú. Fyrst og
fremst þarf að koma í veg fyrir
öskufok og ljóst er að mikið upp-
græðslustarf bíður.
Einblínt á byggð svæði
Gríðarlegt magn af ösku lagð-
ist yfir stór landflæmi í gosinu
í Grímsvötnum. Askan dreifðist
víða, bæði á byggð svæði og eins
upp á heiðar.
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri segir allt of umfangsmikið
verk að ætla sér að hreinsa alla
ösku. Því verði einblínt á svæði í
byggð.
„Fyrst og fremst er þetta svæði
í kringum Fljótshverfi, en þar
er allra versta öskufokið. Einn-
ig lítillega á svæðinu í kringum
Kirkjubæjarklaustur, þó allra
blessunarlega hafi askan að miklu
leyti fokið þaðan í burtu,“ segir
Sveinn. Hann segir hvassviðri
síðustu daga hafa bjargað miklu.
Hann segir þó reynsluna frá
gosinu í fyrra sýna að mjög slæmt
öskufok geti orðið á góðviðris-
dögum, einkum á svæðinu aust-
ur undir Lómagnúpi og þar fyrir
austan. Ástandið sé mjög slæmt á
nokkrum bæjum.
„Reynslan sem fékkst af heft-
Uppgræðslustarfið þolir enga bið
ALLT Í ÖSKU Ljóst er að mikið starf er fram undan við öskuhreinsun. Þá á eftir að hlúa að gróðrinum og byggja upp til framtíðar. MYND/LANDGRÆÐSLA RÍKISINS
ingu öskufoksins í fyrra lofar
mjög góðu. Við vitum hins vegar
að þrátt fyrir að tekist verði á við
verkefnið í byggð mun verða fok
ofan af heiðunum í norðlægum
áttum. Það verkefni er einfaldlega
svo óheyrilega stórt að þess verð-
ur ekki freistað að ráðast í það.“
Mjög slæmt fyrir gróður
Mun meiri aska féll til jarðar í
gosinu núna en undir Eyjafjalla-
jökli. Því er ljóst að mun meiri
hætta er á gróðurskaða á mun
stærra svæði. Sveinn segir gosið
í fyrra hafa haft mjög slæm áhrif
á gróðurfar á stórum svæðum.
„Okkar vísindamenn hafa
skoðað heiðarlönd sem fengu á
sig umtalsvert af ösku, til dæmis
heiðarnar fyrir ofan Skóga og
leiðina upp á Fimmvörðuháls.
Þau svæði koma mjög illa undan
öskunni.
Gróður er þarna lágvaxinn,
mest mosi og lynggróður, og þetta
lítur hræðilega út í dag. Það er
ljóst að mikið uppgræðslustarf er
fram undan á þessum svæðum.“
Sveinn segir að svæðin þar sem
minni aska féll séu þó að jafna sig.
Ljóst sé hins vegar að yfirborð
margra svæða muni fara illa í
haust og í vetur.
Gróður mun víðast hvar ná
sér á strik á láglendi þrátt
fyrir verulegt öskufall vegna
Grímsvatnagossins. Það mun
þó fara eftir tíðarfari á kom-
andi vikum, að mati Erlings
Ólafssonar skordýrafræðings
og Sigurðar H. Magnússonar
gróðurvistfræðings, sem fóru
í skoðunarferð fyrir Náttúru-
fræðistofnun um öskusvæðið
í lok maí. Þeir könnuðu
öskufall eftir gosið og gróður,
smádýralíf og fuglalíf.
Í mosagrónum hraunum
mun lágvaxinn gróður kafna
undir þykkustu öskunni, en
landnám mun hefjast að
nýju, einkum munu grös,
víðir og lyng aukast. Gróður-
skilyrði eru víðast góð og
því þarf þetta ekki að þýða
miklar breytingar til lang-
frama. Í graslendi og votlendi
mun grösum og hávöxnum
plöntum fjölga, og upp-
skera mun jafnvel aukast
vegna næringar í öskunni og
hærri jarðvegshita. Illa gróið
flatlendi er viðkvæmast og
æskilegt að styrkja gróður
með áburðargjöf að mati
Náttúrufræðistofnunar.
Neikvæð áhrif öskunnar
eru meiri á smádýr. Mest
getur askan komið niður á
jarðvegsdýrum og smá-
dýrum sem byggja afkomu
sína á víði og birkilaufum.
Samfelld aska sem liggur
þétt er líkleg til að minnka
aðgengi að súrefni og breyta
efnasamsetningu. Öskufall
á víðirekla mun líka hafa
áhrif, þar sem reklarnir eru
mikilvægt matarbúr fyrir
smádýr sem eru á ferli á
vorin. Flugur eru dæmi um
þetta, til dæmis humlur og
sveifflugur.
Erling og Sigurður urðu
lítið varir við varp eða söng
fugla. Þó þarf að hafa í huga
að kalt var á meðan þeir
voru á svæðinu og það gæti
hafa haft áhrif á það.
Áhrifin líklega mikil á smádýr
Nóatúni 4 · Sími 520 3000
www.sminor.is
A
T
A
R
N
A
Nú eru allar
ryksugur frá
Siemens og
Bosch á
tilboðsverði.
Líttu inn og
gerðu góð kaup!
Umboðsmenn
um land allt.