Fréttablaðið - 09.06.2011, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 9. júní 2011
Uppgjör við hrunið
Enn vantar mikið á hrein-skiptið uppgjör við hrun-
ið, þótt ýmislegt hafi áunnizt.
Brennuvargar gera hróp að
slökkviliðinu, segir Jón Baldvin
Hannibalsson, fyrrum utanrík-
isráðherra, um ástandið í grein
á vefnum, og má til sanns vegar
færa. Sumt gengur þó vel. Fjár-
málaeftirlitið (FME) hefur
undir styrkri stjórn Gunnars
Þ. Andersen sent 67 mál til sér-
staks saksóknara. Starfsmönn-
um sérstaks saksóknara hefur
fjölgað úr þrem hálfu ári eftir
hrun í 70 nú, bráðum 80. Þetta
heitir að láta hendur standa
fram úr ermum. Tilraunir
Seðlabankans til að sölsa FME
undir sig ber að skoða í þessu
ljósi. Það væri óhyggilegt að
hrófla við FME eins og sakir
standa.
Að búa um óhrein sár
Málin, sem FME hefur sent frá
sér til sérstaks saksóknara,
snerta á annað hundrað manna.
FME sendir ekki frá sér önnur
mál en þau, sem það telur lík-
leg til að leiða til sakfellingar.
Meintar sakir mega helzt ekki
fyrnast, áður en dómstólar ná að
kveða upp dóma. Alþingi þyrfti
að setja lög til að fresta fyrn-
ingu hugsanlegra brota í þeim
málum, sem ekki hafa enn verið
sett í rannsókn, svo sem einka-
væðing bankanna og ýmis mál
tengd sparisjóðunum, en þing-
menn virðast þó ekki hafa hug
á því. Hugsanleg sök ráðherra
vegna einkavæðingar bankanna
2002 er löngu fyrnd samkvæmt
lögum um ráðherraábyrgð, en
hugsanleg sök ráðherra og emb-
ættismanna, til dæmis vegna
auðgunarbrota, innherjasvika
eða umboðssvika, fyrnist á tíu
árum. Enn er lag.
Mættu þeir ráða, myndu
vinir hrunsins trúlega sópa
öllu saman undir teppi, svo sem
lýsing Jóns Baldvins á brennu-
vörgunum ýjar að. Þess vegna
er ástæða til að varast fyrningu
brota vegna tafa í framgangi
réttvísinnar. Annað eins hefur
gerzt í okkar samfélagi. Í einu
mesta fjársvikamáli lýðveldis-
sögunnar var Vilhjálmur Þór
seðlabankastjóri fundinn sekur
í Hæstarétti fyrir hálfri öld,
en sök hans var fyrnd. Saga
olíumálsins og þáttar Vilhjálms
Þór í því má ekki endurtaka
sig. Undanbragðalaust uppgjör
olíumálsins á sinni tíð hefði trú-
lega dregið úr viðgangi þeirrar
spillingar, sem ásamt öðru lagði
Ísland á hliðina 2008. Aldrei
gefst vel að búa um óhrein sár.
Mesta fjármálahrun allra tíma
Fjármálahrun Íslands er á
ýmsa viðtekna kvarða mesta
hrun, sem mælzt hefur. Hér
á ég ekki við kerfishrun eins
og fall Sovétríkjanna, held-
ur fjármálahrun. Í fyrsta lagi
nam fjártjónið, sem bankarn-
ir íslenzku lögðu á hluthafa,
lánardrottna og viðskiptavini
utan lands og innan, um sjö-
faldri landsframleiðslu Íslands,
sem er heimsmet. Í annan stað
kæmist gjaldþrot bankanna
þriggja – Glitnis, Kaupþings og
Landsbankans – á listann yfir
tíu mestu gjaldþrot Bandaríkj-
anna, hefðu þeir verið banda-
rískir bankar. Séu bankarnir
þrír skoðaðir sem ein heild, er
gjaldþrot þeirra samkvæmt
samantekt FME þriðja mesta
gjaldþrot sögunnar á banda-
rískan kvarða, næst á eftir
gjaldþrotum fjármálafyrir-
tækjanna Lehman Brothers og
Washington Mutual. Í þriðja
lagi nam kostnaður ríkisins,
það er að segja skattgreiðenda,
við að hreinsa til eftir banka-
hrunið hér heima 64 prósent-
um af landsframleiðslu. Fyrra
heimsmet átti Indónesía eftir
fjármálakreppuna þar 1997-
98, eða 53 prósent samkvæmt
upplýsingum Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins (AGS). Hvergi á
byggðu bóli hefur hlutabréfa-
markaður þurrkazt út nema
hér.
Landsframleiðsla og atvinna
hafa ekki minnkað meira hér
heima en raun varð á einkum
vegna þess, að AGS og Norður-
lönd komu til bjargar og lögðu á
ráðin um skynsamlega endur-
reisnaráætlun með aðhaldi í
ríkisbúskapnum og tímabundn-
um gjaldeyrishöftum til að
firra krónuna frekara gengis-
falli, og féll gengi krónunnar þó
um helming í kringum hrunið.
Við bætist, að hluti fjárins, sem
útlendingar töpuðu á viðskipt-
um við bankana, skilaði sér
hingað heim og birtist meðal
annars í hálfreistum húsum,
til dæmis Hörpu. Þetta skilja
útlendingar. Þess vegna meðal
annars hrundi orðspor Íslands.
Írar fóru öðruvísi að. Þar er
atvinnuleysið meira en hér og
orðstírinn betri út á við, því
að Írar reyna með erfiðismun-
um að standa skil á erlendum
skuldbindingum sínum. Sá kost-
ur stóð Íslandi ekki til boða,
þar eð hrunið hér olli tjóni,
sem ekki var vinnandi vegur
að bæta.
Rolex-vísitalan
Hagsaga Íslands er sneisafull
af dæmum um höft og skömmt-
un og viðleitni fólks og fyrir-
tækja til að fara í kringum slík
boð og bönn, stundum í blóra
við lög. Frívæðing viðskipta
eftir 1960 og fjármagnsflutn-
inga eftir 1990 spratt af langri
reynslu af niðurdrepandi haf-
tabúskap. Höft og skömmtun
skekkja og skaða grundvöll
efnahagslífsins og spilla við-
skiptasiðferði og smám saman
einnig öðru siðferði, einkum
þegar höftin verða langvinnari
en brýn nauðsyn krefur. Rolex-
vísitalan – fjöldi seldra dýrra
armbandsúra á mann – er sögð
há á Íslandi. Það stafar þó ekki
aðeins af því, að efnamönnum
vegnar vel, heldur einnig af
hinu, að venjulegt fólk hefur
ekki aðgang að erlendum gjald-
eyri umfram 350.000 krónur á
mánuði til ferðalaga og naumar
úttektarheimildir með krítar-
kortum. Af því sprettur þörfin
fyrir að kaupa dýr úr til endur-
sölu með afföllum erlendis.
Einmitt þannig var ástandið
fyrir 1960. Þessu þarf að linna
sem fyrst.
Í DAG
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Í fyrsta lagi nam fjártjónið, sem bank-
arnir íslenzku lögðu á hluthafa, lánar-
drottna og viðskiptavini utan lands og
innan, um sjöfaldri landsframleiðslu Íslands, sem er
heimsmet. Í annan stað kæmist gjaldþrot bankanna
þriggja – Glitnis, Kaupþings og Landsbankans – á
listann yfir tíu mestu gjaldþrot Bandaríkjanna,
hefðu þeir verið bandarískir bankar.
Varla hefur farið framhjá neinum hróp atvinnulífsins
eftir tæknimenntuðu fólki. Það
er grafalvarleg staða ef íslensk
fyrirtæki geta ekki fengið til sín
tæknimenntað fólk. Auglýsingar
fyrirtækja að undanförnu sýna
þennan vanda í hnotskurn. Í 20/20
markmiðum ríkisstjórnar er þung
áhersla lögð á að efla tæknimennt-
un. Í sama streng taka samtök á
vinnumarkaði. Málið er grafalvar-
legt því án tæknimenntaðs fólks
mun stöðnun ríkja á vinnumark-
aði okkar. Úr þessu þarf að bæta.
Atvinnumöguleikar tækni-
menntaðs fólks eru miklir. Tækni-
fræði býður upp á góða og fjöl-
breytilega vinnu og góðar tekjur
og ætti því að vera eftirsótt nám.
Meðallaun félagsmanna í Félagi
tæknifræðinga eru um 600 þúsund
á mánuði, skv. síðustu kjarakönn-
un TFÍ. Þrátt fyrir þetta sækja
ekki nægilega margir í tækni-
menntun á Íslandi
Keilir og Háskóli Íslands bjóða
upp á tæknifræði þar sem áhersla
er lögð á verkefnavinnu með raun-
hæfum verkefnum. Gott dæmi um
það er að einn nemenda mun taka
hið glæsilega hús, Hörpu, sem
lokaverkefni og skoða orkunýt-
ingu tónlistarhallarinnar og leið-
ir til að ná enn betri árangri. Inn
í námið eru nemendur metnir á
grundvelli menntunar og reynslu
og „stungið inn“ í námið miðað
við raunfærni þeirra. Síðari hluta
námsins verður hægt að stunda
með vinnu. Þarna er nýtt tækifæri
fyrir áhugasama á öllum aldri.
Í samstarfi við Háskóla Íslands,
Iðnskólann í Hafnarfirði, Fjöl-
brautaskóla Suðurnesja, Tækni-
fræðingafélagið og fjölmörg
fyrirtæki vill Keilir svara kalli
atvinnulífsins. Meðal fyrirtækja
sem koma að þessu samstarfi eru
Marel, Össur, Mannvit, HS Orka,
HS Veitur og Frumherji. Samstarf
skólanna fjögurra gengur út á að
skipuleggja nám sem nær frá byrj-
un framhaldsskóla til lokaprófs í
tæknifræði á háskólastigi. Sveigj-
anleiki í námi er lykilþáttur í sam-
starfinu og verður nemendum gert
kleift að taka námið í nokkrum
þrepum.
Keilir er á Ásbrú í Reykjanesbæ.
Nemendum býðst að leigja íbúðir
á ævintýralegum kjörum og/eða
nota rútuferðir (10 á dag) milli höf-
uðborgarsvæðis og Ásbrúar. Hægt
er að fá íbúðir leigðar á verði sem
telst einkar hagstætt eða frá kr.
60.000 á mánuði og niðurhal af neti
innifalið.
Með þessu samstarfi vilja skól-
arnir og fyrirtækin bregðast við
hinni æpandi þörf á tæknifræði-
menntuðu fólki. Við opnum skil
milli skólastiga, bjóðum fjölbreyti-
legt og lifandi nám sem býður vel
launuð og skemmtileg störf sem
bíða eftir áhugasömu fólki.
Ný tækifæri fyrir tæknisinnaða
Menntamál
Hjálmar
Árnason
framkvæmdastjóri Keilis
NÆLONVÖÐLUR VÖÐLUR
RON TOMPSON
NEOPRENVÖÐLUR.
RON THOMPSON
HYDROWAVE
ÖNDUNARVÖÐLUR
OG SKÓR
SCIERRA CC3
ÖNDUNAR-
VÖÐLUR OG SKÓR
MAD NEOPREN
VÖÐLUR Í
FELULITUM
DAM TASLAN DAM NEOPREN-
VORTILBOÐ AÐEINS
6.995,-
PAKKATILBOÐ AÐEINS
24.900,-
VORTILBOÐ AÐEINS
13.995,-
PAKKATILBOÐ AÐEINS
29.900,-
VORTILBOÐ AÐEINS
11.995,-
KRÓKHÁLSI 5 - 110 REYKJAVÍK - SÍMI 517 8050
MÁN. TIL FÖS.- 9 TIL 18 /// LAU. - 9 TIL 16
-
VORTILBOÐ AÐEINS
16.995,-
KASTVEIÐIPAKKI
IERRA C
MERGER
FLUGUVEIÐIPAKKI
DINGTONRE
CROSSWATER
FLUGUVEIÐIPAKKI
KASTVEIÐIPAKKI
ðir hnífar, stál og
skurðarbretti í tösku
Þegar fiskur tekur gef
ur tökuvarinn frá sér
hljóð og ljósmerki.
AÐEINS
24.900,-
RO
+ OKUMA
S
E

+ OKUMA SAFANI 3 gó
RON
N THOMPSON
THOMPSON M HNÍFASETTDA DAM TÖKUVARI
-
AÐEINS
19.990,-
AÐEINS
5.995,-
AÐEINS
8.895,-
TILBOÐSVERÐ
11.895,-
VERÐ 16 990 - . ,
AÐEINS
1.695,-
SILUNGAFLUGUR
STRAUMFLUGUR
SPÚNAR MAKRÍLL
OG ORMARAÐEINS
220,-
AÐEINS
290,-
AÐEINS FRÁ
299,-
Þu færð beituna í veiði-
ferðina í Sportbúðinni.