Vera - 01.12.1989, Blaðsíða 12

„Skrýöingin - öll
þessi rituöl fyrir jólin
tjd. - ef til vill eru
þetta bœnir kvenna,,
tungumól þeirra
sem ekki iöka hefö-
bundiö kirkjulíf.“
Jólin koma. Þessi mikla hátíð, sem
við erum vikum saman að opna dyrn-
ar fyrir með húsverkum, innkaupum,
bakstri og skreytingum. Og hvað með
boðskap jólanna — opnast hjörtun
fyrir inntaki þeirra líkt og dyrnar fyr-
ir umbúðunum? Hvað hugsar prestur,
sem jafnframt er móðir, þessa daga
þegar jólin nálgast? Getur kvenna-
guðfræðingur sagt okkur eitthvað
nýtt, túlkar hún boðskap jólanna á
annan hátt en við eigum að venjast?
Slíkar spurningar ráku VERU austur í
Skálholt til að ræða við séra Hönnu
Maríu Pétursdóttur.
Hvaöa hug berö þú til jólanna,
Hanna María?
Jólin eru mjög mikilsverð í mínum
huga. Ég er mikil jólakona, byrja
snemma að undirbúa þau, hugsa til
þeirra o.s.fr. Og ég held að við kon-
urnar gerum þetta lang flestar — í
rauninni erum það við sem höldum
jólin, ekki satt! Það er heldur ekkert
skrýtið þótt þessi mikla hátíð höfði
sterkt til kvenna. Atburðarrásin,
þessi saga um það hvernig Jesús Krist-
ur kom í heiminn, ber með sér mjög
mikla nálægð guðs. Jólin eru líka
mjög tilfinningaríkur tími, boðskap-
ur þeirra er svo tilfinningaríkur og
þetta held ég höfði líka til okkar. Kon-
ur eru tilfinningaverur og jafnvel
,,mystiskar“ í eðli sínu. Þetta fær að
njóta sín um jólin og við þá á vissan
hátt líka. Eða e.t.v. ekki beint við,
heldur öllu fremur okkar sýn og
reynsla.
Ég hef velt því fyrir mér, þessu með
hvað konur leggja mikið upp úr jól-
unum og hvernig við högum okkur.
Þetta byrjaði með að ég tók eftir því
hjá sjálfri mér, hvað minn undirbún-
ingur var formfastur og hefðbund-
inn, — þú veist eflaust hvað ég á við;
ég vil hafa sérstaka liti, baka alveg sér-
stakar kökur, gera sömu hlutina alveg
eins ár eftir ár. Fyrst hélt ég nú bara
þetta væri bundið við mig eina en sá
auðvitað að svo var alls ekki, við er-
um svona allar! Það er eins og við sé-
um að framkvæma helgisiði.
Mér hefur dottið í hug að þetta geti
verið vegna þess að konur séu meiri
,,ritual“ manneskjur en karlmenn og
það sé þessi þörf fyrir helgisiði sem
fær útrás um jólin. Það er eins og við
séum frammi fyrir altarinu... eins og
þetta sé skrýðing. Skrýðing er mjög
dulræn athöfn. Kannski á þetta sér
hliðstæðu í náttúrunni... tré sem
laufgast má líka hugsa sér sem skrýð-
ingu frammi fyrir guðdómnum. Og
þessi athöfn, undirbúningur hátíðar-
innar — alveg eins og tiltektin yfir-
leitt — hún er mjög einræn, við erum
einar að þessu og um leið einar með
hugsunum okkar.
Ég er ekki viss um aö mér líki
alveg þessi sýn á húsverkin!
Ekki skilja mig þannig, að ég sé að
réttlæta þau eða mæla með því að
konur sjái einar um þau — auðvitað
segi ég þetta með alla vasa fulla af var-
nöglum! Sagan hefur komið því
þannig fyrir að húsverk eru kven-
mannsverk en það er ekki nauðsyn-
legt að skoða það alltaf í neikvæðu
ljósi. Mér er þetta ein vísbending um
heildstæða veruleikaskynjun kvenna
— allt annars konar skynjun en karlar
hafa og reynt hefur verið að kenna
okkur. Skrýðingin — öll þessi rituöl
fyrir jólin t.d. — e.t.v. eru þetta bænir
kvenna, tungumál þeirra sem ekki
iðka hefðbundið kirkjulíf.
Hugsaðu um annað: Konur eiga mjög
erfitt með að skapa án þess að hafa
skrýtt sig, þ.e.a.s. getum við sest nið-
ur og unnið, segjum skrifað eða
saumað, án þess að hafa tekið til í
kringum okkur fyrst? Þetta þekkjum
við allar. Mennirnir okkar geta sest
niður og unnið... maðurinn minn get-
ur sest við skrifborðið sitt og sökkt
sér á kaf í vinnu þó svo allt sé á öðrum
endanum allt í kringum hann. Þetta
er öfundsvert en hitt er líka umhugs-
unarvert og í rauninni mikilsvert, að
geta ekki lokað augunum fyrir öllu til
að einbeita sér að einhverju einu —
ber það ekki merki þess að geta eða
kunna ekki að hólfa tilveruna niður?
Það er eiginlega stórkostlegt, að við
skulum hafa varðveitt þennan hæfi-
leika — hvernig okkur tekst að varð-
veita heildarsýnina. Þó við hjónin sé-
um bæði á bólakafi í vinnu, þá er það
ég sem hugsa um það hvort ekki sé
nóg til í ískápnum. Skilurðu? Það er-
um við sem höfum yfirlitið, skynjum
það sem þarf að gera.
Það er skynjunin, reynslan og menn-
ingarrætur okkar, sem eru hluti af trú-
arþörf okkar, og hvernig hún fær að
brjótast fram, sem kvennaguðfræðin
er að kljást við — eins og reyndar öll
frelsunarguðfræði gerir. Þar er
reynsla alltaf lykilatriði.
Snúum okkur aftur aö jólunum í
þessu samhengi. Því sem þú
stakkst upp ó aö vœri bœna-
gjörö kvenna.
Já. Sjáðu til, okkur hefur verið kennt
að óttast guð á himnum og að sá veru-
leiki sem fer fram innan kirkna hljóti
að vera allt annar en sá sem fer fram
utan þeirra. Og við konur kunnum
ekki að nefna — það hefur allt verið
orðað fyrir okkur, jafnvel það hvað
við erum sjálfar. Orðunin, orðin sjálf,
hafa alltaf sprottið af reynslu annarra,
af reynslu karla, en ekki okkar
kvenna. Kirkjan, kennimenn hennar
og prestar hafa verið að takast á við
dýpstu rök tilverunnar, tilgang lífs-
ins, dauðann. Allarþessar spurningar
sem gera okkur mennsk. Og jafn-
framt hefur kirkjan komið sér upp
helgisiðum og táknum — formi utan
um innihald. Allt þetta hefur verið
gert án þess að reynsla okkar fengi að
taka þátt í mótuninni. Táknin og
helgisiðirnir verða okkur ekki leiðir
til að svara spurningum á borð við:
hvernig upplifum við okkur sem
manneskjur, hvernig er okkar veru-
leikaskynjun? Svörin hafa verið orð-
uð fyrir okkur og mennskan tekin frá
okkur. E.t.v. er það þess vegna sem
við skoðum ekki tilfinningarnar sem
við berum til jólanna sem hlut af trú-
arlífi okkar, sem tilbeiðslu. Eins og ég
sagði áðan, okkur hefur jú verið
kennt aðguð sé ,,annað“ — standi of-
ar og alla vega utan okkar sjálfra.
Felst andstœöa þessa, þ.e. aö
guö sé í okkur, í jólaboöskapnum
og er þaö þess vegna sem konur
nálgast svo sterkt?
Já. Ég held jólin höfði sterkt til okkar
12