Vera - 01.12.1989, Síða 37

byggja á því að byrja á því smáa, friðlýsa svæðin
þangað til öll löndin væru orðin kjarnorkulaust
svæði. Þegar þær voru búnar að ákveða og und-
irbúa allt kölluðu J?ær á hina. Öllum fannst hug-
myndin góð, en vildu eiga þátt í henni, vildu fá
að skapa hana, og ekkert varð úr þessu. Ég held
að við verðum að stefna að því að vinna saman
frá grunni.
Birna: Auðvitað verðum við að vinna á þennan
hátt ef við ætlum að vinna saman. Enginn er
sáttur við að koma inní þegar búið er að ákveða
allt. Hins vegar verður maður að liafa mögu-
leika á að vinna að sínum sérstöku áherslum, að
geta komið þeim fram. Þá er lfka allt í lagi fyrir
aðra aðila að lýsa yfir stuðningi eða gera eitt-
hvað útfrá sínum forsendum.
KB: Hvað með aðgerðirnar sem friðar-
hreyfingar beita. Þurfa þær að vera frið-
samlegar? Ég heyrði því t.d. fleygt fram að
það væri ekki friðsamleg aðgerð að fara
inn á svæði hermanna og lenda í rysking-
um?
Birna: Mér finnst það jafn friðsamlegt og það
t.d. að konurnar í Greenham Common fara inn
fyrir einhverjar girðingar. Þær hafa allan rétt.
Bandaríski herinn hefur engan rétt til að vera
hér, en við íslendingar höfum rétt til að fara um
landið okkar.
Hanna Maja: Þetta er afskaplega erfitt því þú
mætir allsstaðar ofbeldi Jtar sem her er annars
vegar. Hernaður er ekkert annað í eðli sínu en
ofbeldi og það er erfitt að stilla sig Jtegar maður
er beittur ofbeldi. Þar sem ,,non violent sam-
tök“ (samtök án ofbeldis) eru mjög virk þá
gengur fólk hreinlega í gegnum þjálfun í að
beita ekki ofbeldi þó það verði sjálft fyrir því.
En auðvitað, ef maður fer út í friðarbaráttu í
hennar dýpsta eðli, þá er hún að sjálfsögðu
andstaðan við ohbeldi, en um leið erum við
ógn. Það er ógn ' íð allt þetta vald J->egar þús-
undir manna — konur og karlar — streyma
frarn og neita að lúta yfirstjórn og forræðis-
hyggju. Ég er ekki í vafa urn að Gorbasjov hafi
áttað sig á þessari breyttu lífssýn, og fylgi í kjöl-
farið eða ríði á bylgjutopp friðarhreyfinga í
austri og vestri og út um allan heim.
Birna: Ég er sammála því að það skiptir miklu
máli hvaða aðferðum er beitt, því útkoman
mótast af því. Þú skapar ekki fagurt mannlíf
með því að byrja á morðum. Munurinn á frið-
samlegum og ófriðsamlegum aðgeröum er
kannski hvort þú gengur út frá því í upphafi að
Jiú ætlir að beita ofbeldi eða ekki. Og þó að þú
ætlir ekki að beita valdi geturðu samt verið
reiðubúin að forða því að aðrir geti valdið
skaða á þér eða öðrum. Þáþarf kannski að grípa
til einhverra ráða til Jsess, en Jsú gerir Jiað með
öðru hugarfari.
KB.: Getur þessi aðferð friðarbaráttunn-
ar, sem Hanna Maja var að lýsa og sem þú
kallar flóttastefnu í grein þinni Birna,
dregið úr virkni fólks. Því finnist það allt
í lagi að vera ekki einmitt að tala um það
sem fyrir hendi er hér?
Hanna Maja: Guð hjálpi mér. Það gengur auö-
vitað ekki að við sitjum og höldum að rnálin
leysist bara með þvf að mala um hlutina, en það
kemur sjálfsagt fram í ffeiru en að ganga ein-
hverjar göngur.
Birna: Já, |5Ó það nú. En ég ætla aftur að koma
að þessu með að láta sig varða það sem er
manni næst. Ég á þá kannski ekki við það al-
smæsta — að við verðum að byrja á því að
breyta okkur sjálfum, mér finnst margir hafa
týnt sjálfum sér dálítið rnikið með því að horfa
bara á eigin nafla...
Hanna Maja: Mér finnst nefnilega margir
merkja sér friðarbaráttuna, þeir eigi hana bara
og J:>að er hættulegt. Þetta er sambærilegt við
kvennabaráttuna. Hún fer fram í mjög ólíkum
myndum og ég hef kannski aðrar áherslur en
Jxi, en við erum ábyggilega sammála í grund-
vallaratriðum um að konur hafi alltof lítil völd,
alltof lítið frumkvæði í lífinu o.s.fr., en Jiað er
sjálfsagt útfrá því sem við verðum að vinna.
Birna: Lítum þá á eitt dæmi: Fyrir nokkrum ár-
um var samj^ykkt tillaga á Alþingi, og rnenn
sögðu að þetta skipti höfuðmáli, kjarnorku-
vopnalaust ísland og ég veit ekki hvað og hvað.
Síöan, Jiegar menn fóru að rýna í tillöguna, þá
kont í Ijós að þetta var bara það sem alltaf hafði
verið í raun. Ég man ekki betur en að Kvenna-
listinn sæi þá ástæðu til að flytja sérstaka tillögu
á eftir um stuðning við tillögu um frystingu
kjarnorkuvopna og Jvá kom strax upp allskonar
túlkunaratriði vegna þess að menn eru ekki til-
búnir að nefna hlutina sínum réttu nöfnum. Þá
var sagt í umræðunni: — Allt í lagi við viljum
frið og getum stutt kjarnorkuvopnalaus svæði
frá Úralfjölium til Grænlands. En ekki var hægt
að styðja tillöguna um kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd, vegna þess að það er hlutur sem
við ráðum við að gera, J^að er eitthvað sem við
getum gert sjálf og lagt Jsannig okkar lóð á vog-
arskálina.
Hanna Maja-. Þá erum við komnar að því aftur
að J^að eru ekki eingöngu vopnaframleiðendur
sem hagnast á vígbúnaði. Lítum bara á ísland —
Jsar sjáum við hvernig herinn nærir hina ólík-
legustu hagsmunaaðila. Ef nokkur skilur hvað
það er hættulegt sjálfstæði íslendinga, þá ættu
konur að skilja Jtað vegna þess að þær eru efna-
hagslega ósjálfstæðar upp til hópa og þær ættu
að geta sett þetta í samhengi. Það þarf t.d. að af-
hjúpa hvar þessi efnahagslegu ítök eru í okkar
atvinnulífi og hvar þau tengjast stjórnmálaöfl-
unum. Þetta er einn stór flötur á veru hersins
hér sem verður ekki leystur með því t.d. að
ganga og afhenda blóm eða mótmæla í ein-
hverri mynd, heldur þarf andstaðan að fara
frarn á víðara sviði og ég er þá ekki að tala um
að flýja frá því sem að okkur snýr.
Birna: En ef það er alltaf sett fram almennt
— við viljum frið, við erum á móti hernaðar-
bandalögum — og ef fólk allt að því passar sig
á því að segja aldrei — við erum á móti því að
ísland sé í NATÓ — eða það kemur aldrei fram,
einungis þetta almenna, J?á finnst mér J:>að í
raun vera flótti frá raunveruleikanum, alla vega
eins og hann blasir við mér.
KB.: Telur þú að slík stefna geti þá jafnvel
haft öfug áhrif?
Birna-. Það held ég ekki, það getur aldrei verið,
vegna þess að það hlýtur alltaf að vera af því
góða að fólk sé fylgjandi friði þó svo að mér
finnist hin aðferðin leiða meira af sér.
Hanna Maja: Mig langar að koma einu að í
sambandi við herstöðina hér. Mér finnst nefni-
lega andstaðan gegn henni stundum hafa verið
í einhæfu fari. Sýnin hefur verið svo þröng að
andstaðan gegn her í landi byrgði okkur sýn á
þá hættu sem ógnar okkur vegna hernaðarupp-
byggingar sem á sér stað í hafinu í kringum okk-
ur, bæði úr austri og vestri, og sem að sjálfsögðu
er tengd herstöðvum. Hér fyrir utan landið eru
kafbátar í hundraða og Jiúsundatali á vegum
beggja hernaðarbandalaganna og mér finnst
íslendingar hafa verið ótrúlega andvaralausir
gagnvart því. Eftir kjarnorkukafbátaslysin hef-
ur svo umræðan farið að snúast í kringum
þennan pól. Eitt kafbátaslys getur lagt atvinnu-
líf okkar í rúst, ég tala nú ekki um að |vað gæti
gert ísland óbyggilegt í einum vetvangi. En nú
þegar umræðan er í þessuni farvegi þá megurn
37