Ritmennt - 01.01.2005, Blaðsíða 74

ÁRMANN JAKOBSSON
RITMENNT
og margir þættir Morkinskinnu snúast ein-
mitt um lesti hans. Brestir Haralds eru enda
bæði til þess fallnir að skapa frásagnarverða
togstreitu og spennu en um leið koma á
framfæri almennari visku um mikilvægar
dyggðir konunga og annarra stjórnenda.16
íslendingur sem lcemur að utan til þessa
heims getur auðvitað átt von á andbyr og
erfióleikum, en samt getur mótlætið einn-
ig verið jákvætt. Islendingur við norsku
hirðina getur ekki reitt sig á neinn nema
sjálfan sig og neyðist því til að verða sterkur
og sjálfstæður. Þannig þarf Sneglu-Halli að
grípa fyrsta tækifærið til að vekja athygli
á sér þegar hann siglir fyrir Agðanes á leið
til Þrándheims og herslcip lcemur á móti.
Þar er maður í rauðum kyrtli sem spyr hver
stýri skipinu og þá svarar Halli að bragði og
kemst þannig í færi við göfugan Norðmann
sem reynist síðan vera konungur sjálfur.
Konungur er gjarnan árásargjarn í tali,
og þegar Halli hefur svarað spyr hann strax
hvort jötunninn Agði hafi ekki sorðið þá
félaga áður en hann hleypti þeim fyrir nesið.
Halli er þá skjótur til svars og segir að jöt-
unninn hljóti að hafa beðið betri manna og
vonist nú eftir viðmælandanum sjálfum.
Þetta snögga en grófa tilsvar reynist vera
fyrsta skref hans til að komast í náð kon-
ungs. Eklci leikur á tveimur tungum að
hann tekur áhættu. Hver veit hvernig slcap-
bráður konungur bregst við svona svari?
En ef til vill hafa Halla borist spurnir af
skapferli Haralds konungs. Þessi tiltelcni
konungur er óvenju mikill vinur íslendinga
og þeim velviljaður. Auk heldur er hann
sjálfur skáld og sagnamaður og leggur kapp
á að halda uppi skáldskap og söguflutningi
við hirðina. Fyndni er mikilvægur lcostur í
augum hans, og ef marka má Sneglu-Halla
þátt í Flateyjarbók kastaði hann hæðiyrðum
að þeim er honurn sýndist en þoldi allra
manna best þótt að honum væri lcastað
klámyrðum.17 Svar Halla um Agða kynni
að hafa komið honum í koll andspænis
öðrum konungi, en hann hittir í mark, og
Haraldur konungur tekur við honum þegar
hann biður um leyfi til að fá að vera við hirð
hans, en hefur þó á þann fyrirvara að hirðin
sé erfið útlendingum.
Ný tegund orðlistamanns
Munnur Halla reynist þannig mikilvægt
hjálpartæki á leið hans inn í hirðsamfélagið.
Ef Halli væri ekki snöggur til svars er óvíst
að konungur hefði tekið við honum. Einn
brandari dugar þó skammt í þessu sam-
félagi, Halli þarf stöðugt að minna konung
á hæfileika sína. Síðar kemst hann til meiri
metorða þegar hann er sneggstur hirðmanna
að setja saman vísu um dverginn Tútu, og
þegar hann fellur í ónáð bjargar hann sér frá
bráðum bana með annarri vísu um dverg-
inn. Allt eru þetta dæmi um siðmenntaða
notkun munnsins þó að mörkin séu held-
ur óljósari hjá Halla en öðrum vegna þess
hversu klúr og líkamleg gamansemi hans
16 Við Theodore M. Andersson höfum tekist nokkuð
á um lýsingu Haralds harðráða i Morkinskinnu
(sjá einkum Andersson, „The Politics of Snorri
Sturluson," Journal of English and Germanic
Philology 93 (1994), bls. 55-78; Ármann Jakobsson,
„The Individual and the Ideal: The Representation
of Royalty in Morkinskinna, Journal of Enghsh and
Germanic PhiJoJogy 99 (2000), bls. 71-86; Ármann
Jakobsson, Staður í nýjum heimi, bls. 193-202).
17 Flateyjarbók. C.R. Unger gaf út. Kristjanía 1868,
bls. 415.
70