Dagblaðið Vísir - DV - 20.09.2005, Blaðsíða 33

Menning DV
ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 2005 33
Dauðateygjum
skáldsögunnar var
fagnað af nokkrum
smáskáldum í upp-
hafi Bókmenntahá-
tíðar, en nú er
henni lokið og þá
skoðar Valur
Gunnarsson eftir-
tekjurnar af sjö
daga sælu þeirra
sem eru mest upp
á rómanalesturinn
Er skáldsagan dauð? í fyrstu
virðist spumingunni
fljótsvarað, hún jafnvel
kjánaleg. Rétt eins og væri
maður staddur í samkvæmi
og einhver spyrði hvort Jónas væri lát-
inn, og maður benti og segði nei, hann
situr þarna. Vilji maður fá staðfestingu
á því að skáldsagan sé lifandi ætti að
vera nóg að fara á næsta kaffihús eða
bar og segjast vera útgefandi í leit að
höfundum. Líklega mun annar hver
maður rétta upp hönd og segjast vera
að skrifa bók. Samt heyrir maður þessa
yfirlýsingu reglulega. Varhugaverðast
er þó þegar það eru höfundamir sjálfir
sem lýsa því yfir að skáidsagan sé
dauð. Slíkt fælir mann frá því að taka
upp bækur þeirra. Rétt eins og væri
maður að fara í aðgerð og læknirinn
lýsti því yfir að skurðlækningar væm
dauðar, nú til dags væm nýaldarlækn-
ingar miklu vinsælli. Ég myndi að
minnsta kosti hugsa mig tvisvar um
áður en ég legði mig í hendumar á slík-
um manni.
Bókmenntahátíðir
eða jarðarfarir?
Fregnir af andláti skáldsögunnar
virðast enn ótímabærar. Rétt eins og
flestir spáðu því að bíóhúsin myndu
gera út af við leikhúsin og að sjónvarp-
ið myndi gera út af við bíóið hafa ölf
þessi fyrirbæra náð að komast af hlið
við hiið, stundum í samkeppni, stund-
um í samstarfi hvert við annað. Og ef
finna þarf frekar staðfestingu á því að
skáldsagan lifi góðu lífi má benda á
hina mjög svo vel heppnuðu Bók-
menntahátíð í Reykjavík sem nú er ný-
lega yfirstaðinn. Á öUum þeim við-
burðum sem ég fór á var nánast
ómögulegt að fá sæti og yfirleitt
komust færri að en vildu. Og U'tiU jarð-
arfararbragur var yfir henni.
Súperstjörnur bókmenntanna
Stórstjömur hátíðarinnar vom þeir
Paul Auster og Nick Homby. Þó að
þekktustu höfundamir selji miUjónir
bóka hefur markaðurinn ekki enn náð
sömu tökum á bókaútgáfu og hann
hefur gert í tónlistar- og kvikmynda-
heiminum. Hvers vegna mun verða
fjallað um sfðar. En hættumar leynast
víða. Nick Homby hafði til að mynda
áhyggjur af því í spjaUi sínu við Kristján
B. Jónasson að nú væri staðan sú að
sömu 20 höfundunum væri stanslaust
otað að fólki, jafnvel þó að hann sjálfur
væri einn af þessum 20 höfundum.
Verður að teljast einstakalega hugraklct
af höfundi að benda á óréttlæti mark-
aðsaflana, jafnvel þó að þetta sama
óréttlæti sé honum sjálfum í hag.
Napóleon og NewYork
Stærsta númer hátíðarinnar var
hinsvegar Paul Auster. í Iðnó las hann
upp úr væntanlegri bók sinni, The
Brooklyn Follies, en sögunni lýkur rétt
fyrir árásimar 11. september 2001. Ný-
leg bók eftir annan gest hátíðarinnar,
Krónprinsessan eftír Hanne Vibeke
Hanana al-Shaykh Var talin hafa skrifað
matreiöslubók fyrst i stað.
Holst, endar einnig nokkmm klukku-
tímum fyrir þessar sömu árásir.
Torfi Túlíníus tók gestí með í neð-
anjarðarbrautaferðalag um New York
Austers, sem endaði reyndar í París, og
var það vel tíl fundið. Auster er einn af
fæmstu höfundum sinnar kynslóðar
en það er eins og hann hafi aUtaf skort
yrkisefni, leitað inn á við í höfundasál
sína frekar enn að beita henni til að
lýsa umheiminum. Flestar bækur hans
síðan hafa fjallað um menn að skrifa
skáldsögur, jafnvel nokkrar í einu, svo
að erfitt getur verið að átta sig á hvaða
persóna hans er að skrifa um hvem.
Sjálfur efast hann þó ekki um gUdi
skáldsögunnar.
Ókunnugir mætast
í Norræna húsinu sagði hann að
hún væri enn eina leiðin tíl þess að
tveir ókunnugir einstaklingar (höfund-
urinn og lesandinn) geti átt samræður
á nánum forsendum og hefði það fram
yfir bæði tónlist og kvikmyndir sem
væm frekar hópupplifun. Varðandi
árásimar 11. september sagði hann að
yfirleitt liðu margir áratugir áður en
góðar skáldsögur væm skrifaðar um
sögulega viðburði, og tók sem dæmi
Sm'ð og frið sem var skrifuð um hálfri
öld eftír atburðinn sem hún lýsir, inn-
rás Napóleons í Rússland.
Spurning um líf eða dauða
Það virðist því sem það lendi á nýrri
kynslóð höfunda að reyna að útskýra
hið nýja ástand heimsmála eftír 11.
september. En sumir hafa ekki þann
munað að bíða. Og þeir hafa heldur
ekki þann munað að velta því fyrir sér
hvort skáldsagan sé lífs eða Uðin. Fyrir
þeim er það að skrifa í sjálfu sér spurn-
ing um líf eða dauða. Kúrdíski rithöf-
undurinn Mehmed Uzun ólst upp við
Einar Már Guðmundsson rithöfundur
Erþetta ekki bara spurning um að skrifa
góðar bækur?
tungumál sem þá var bannað í heima-
landi hans, Tyrklandi. Uzun sat átta ár
í fangelsi fyrir að gefa út tt'marit á
kúrdísku og fluttist tU Svíþjóðar.
I spjaUi sínu við Þórarin Eldjám
sagði hann að ástæðan fyrir flutning-
unum hafi verið sú að hann hafði frétt
að nafn hans væri komið á dauðalista
stjórnvalda. En í Svíþjóð hefur hann
gefið út bækur á móðurmáli sínu, og er
nú fluttur aftur til Tyrklands þar sem
hann nýtur talsverðra vinsældu og ljær
ekki aðeins eigin hugmyndum heldur
jafnvel aUri þjóð sinni rödd.
Tekin í misgripum
fyrir matreiðslubók
Hanan Al-Shaykh er fædd í Beirút
og átti afar erfitt með að fá verk sín út-
gefin, ekki vegna skorts á gæðum held-
ur vegna þess að hún mótmælti feðra-
veldinu sem hún ólst upp við. í Nor-
ræna húsinu sagði hún frá því að út-
gefandi hafi upprunalega samþykkt
verk sitt en tekið það í misgripum fyrir
matreiðslubók höfundar með svipað
nafn, og ætlað að hætta við þegar hann
las bókina. En hún beittí fortölum og
bókin var gefin út, og hefur notíð vin-
sælda þrátt fyrir að vera bönnuð í
mörgum löndum Arabaheimsins.
Dauðinn, mörgæsin
og Vladimír Pútín
Andrej Kúrkov er rússneskumæl-
andi Úkraínumaður. Hann hefur ekki
þurft að leggja líf sitt að veði við að
skrifa skáldsögur sínar, en í samræð-
um sínum við Árna Bergmann sagði
hann frá örlögum sem eru næstum
því jafn slæm fyrir rithöfund. Stjórn-
völd í Rússlandi beittu áhrifum sín-
um til að fá bækur hans fjarlægðar úr
öllum helstu bókabúðum Rússlands
vegna gagnrýni hans á Pútín. Kúrkov
er svo heppinn að njóta einnig hylli
utan Rússlands og því hefur ekki tek-
ist að þagga niður í honum, en það
má hugsa sér að slík meðöl geti verið
afar áhrifamikil á menn sem eiga allt
sitt undir rússneskum útgefendum.
Kúrkov ræddi einnig um ritskoðun á
tfmum Sovétríkjanna en svo virðist
sem stjórn Pútíns beiti nýstárlegri
aðferðum, ekkert er bannað, það er
einungis séð til þess að verk „óæski-
legra" höfunda séu ófáanleg.
Spurning um að skrifa
góðar bækur
En rithöfundar þurfa ekki endi-
lega að alast upp í alræðisríkjum til
að hafa eitthvað að segja. Góðum rit-
höfundi liggur alltaf mikið á hjarta
því aldrei er neinn skortur á við-
fangsefnum og vandamálum. En til
þess að geta tekist á við þau þarf
hann sjálfur að hafa trú á því sem
hann er að gera. Eða, eins og Einar
Már Guðmundsson sagði í samræð-
um sínum við Lars Saaby Christen-
sen um stöðu skáldsögunnar í dag: Er
þetta ekld bara spurning um að skrifa
góðar bækur?
Valur Gunnarsson
Toni við
Tjörnina
f dag hefst miðasala á tón-
leika Antony and The Johnsons í
Fríkikjunni í Reykjavík þann 10.
desember. Miðasala fer fram á
midi.is og svo í verslunum
Skífunnar um allt land. Tak-
markað magn miða er til sölu og
ætli menn sér að komast á
þennan jólakonsert verða þeir
að blæða tt'manlega.
Antony og félagar eru um
þessar mundir að túra í annað
sinn tU að fylgja disknum sínum
Iam a bird noweftir. Hljóm-
sveitinni hefur bæst trommu-
leikari. Þá komu þeir hingað og
fyUtu Nasa. Þeim verður ekki
skotaskuld úr því að fyUa Frí-
kirkjuna sem aldrei hefur talist
stórt hús.
Fuglasöngur Tona Iama
bird nowvar valinn besta plata
ársins 2005 á hinni virtu Merc-
ury tónlistarhátið sem haldin
var f Bretlandi þriðjudaginn 6.
september. Mercury verðlaunin
eru ein virtustu verðlaunin í
tónlistarheiminum í dag.
Tracyog
Hepburn
í Firðinum
f kvöld verður Kvikmynda-
safnið með sýningu á amerísku
myndinni Woman ofthe Year
frá 1942 í leikstjórn George
Stevens. Þetta er fyrsta myndin
sem hið ódauðléga kvik-
myndapar Katherine Hepburn
og Spencer Tracy léku f. Þetta
er gamanmynd um baráttu
kynjanna. Tess (Hepburn) er
frægur dálkahöfundur á dag-
blaði í New York gerir grín að
Sam (Tracy) sem skrifar um
íþróttir fyrir sama blað. Þegar
leiðir þeirra liggja saman til
þess að þau megi ná sáttum
verða þau yfir sig ástfangin.
Sýningar Kvikmyndasafnsins
fara að vanda fram í Bæjarbíói,
Strandgötu 6, Hafnarfirði á
þriðjudagskvöldum kl. 20:00 og
er sama mynd endursýnd á r
laugardögum kl. 16:00.