Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.1995, Blaðsíða 14

ýmislegt sameiginlegt. Þannig stuðlar ættfræðin að
einingu þjóðarinnar og varðveizlu þjóðemis. - Hafi
þess einhvern tíma verið þörf þá er það nú. Hún
greiðir einnig götu milli þjóða. Þess vegna er mikil-
vægt að rækja ættartengsl við þá íslendinga sem búa
utanlands og ýta undir ættrækni þeirra. Sjálfur varð
ég þeirrar ánægju aðnjótandi að kynnast mörgum
þýzkum og dönskum frændum mínum, skyldum mér
í 4. lið, á ættarmóti fyrir nokkrum árum.
Þá getur ættfræðin orðið undirstaða mikilvægra
vísindarannsókna, m.a. í sagnfræði, félagsfræði og
læknisfræði. Hafa íslendingar þar margt og mikið að
bjóða. Um skeið höfðu sagnfræðingar nokkurt hom
í síðu ættfræðinnar og er mér það lítt skiljanlegt, þar
sem tjölmargt í söguþjóðarinnar verðurhvorki skilið
né skýrt nema ættfræðiþekking sé tiltæk. Ég hef þó á
tilfinningunni að viðhorfin séu að breytast. A sviði
læknisfræði er mér kunnugt um rannsóknir á geðveiki,
krabbameini og blóðsjúkdómum þar sem ættfræði-
þekking hefur verið lögð til grundvallar. Slíkarrann-
sóknirhafanotiðríflegrastyrkjaerlendraaðila, þannig
að segja má að ættfræðin sé í vissum skilningi út-
flutningsgrein. Starfsemi af þessu tagi tel ég að þyrfti
að kynna betur.
Loks má nefna að ættfræðiiðkun er eitt helzta
sérkenni I slendinga og þá ekki sízt vegna þess að hún
er ekki bundin við neinar svokallaðar hástéttir, heldur
alla þjóðfélagshópa. - Ég ítreka það sem ég sagði
áðan: Ættlaus Islendingur er varla til.
Um það hvort ættfræðiiðkun og söfnun persónu-
fróðleiks sé til marks um óþarfa hnýsni um einkahagi
manna er það að segja, að almennt er ætterni manna
og ytra lífshlaup ekkert einkamál, enda getur það
skipt máli að lögum eins og áður var rakið. - Hins
vegar rísa stundum viðkvæm álitaefni þar sem nauð-
synlegt er að sýna fyllstu tillitssemi, þó svo að sé á
kostnað ströngustu krafna fræðanna. Hafa slík mál
jafnvel komið til kasta dómstóla. En hér er meginatriði
að heimildum sé ekki spillt, þótt ekki séu birtar að
sinni
Ættfræði á næstu öld.
En hvernig horfir framtíðin við?
Það sem helzt veldur vanda við rannsóknir á
ættum fyrri alda er að heimildir eru skörðóttar og
ekki alls kostar traustar. Nú er slíku ekki til að dreifa.
Skráningar- ogupplýsingatækni nútímanshefurauð-
veldað að miklum mun allar ættfræðirannsóknir. En
þá blasir annar vandi við: hin nýja mannljölgunar-
tækni sem nú ryður sér til rúms. Nú skal ekki dregið
úr því að hún leysir margan vanda og er það vel. Hitt
er verra ef henni er beitt þannig að komandi kynslóðum
verður varnað að þekkja uppruna sinn að einhverju
leyti. Hér er enn komið að vandasömum og við-
kvæmum málefnum sem orðið gætu tilefni langrar
orðræðu. Vafalaust munu margir líta svo á að hags-
munir ættfræðigrúskara megi ekki ráða. En þá ber að
huga að hinu, hvort það teljist ekki til sjálfsagðra
réttindahvers manns að fá vitneskju um uppruna sinn
ef hann óskar og því beri að varðveita gögn um það
efni, hvernig sem meðferð þeirra verði að öðru leyti
háttað. Heldur finnst mér það dapurleg framtíðarsýn
ef komandi kynslóðir kunna betri skil á ættum hrossa
en manna. Hér sýnist mér vera verkefni fyrir
Ættfræðifélagið að beita sér fyrir því að réttar upp-
lýsingar verði tryggðar og heimildum haldið til haga.
Skáldið Jón Helgason ávarpar höfund Hungurvöku
með þessum orðum:
Þú vissir ekki að égyrði til
úr œttanna kynlega blandi.
V íst getur blanda ættanna verið ærið kynleg. Þetta
gerðu menn sér ljóst fyrr á öldum og reyndu að hafa
stjórn á því hver yrði viðgangur þeirra með því að
foreldrar og frændur ákváðu hjúskapartengsl oft af
mikilli útsjónarsemi. Tilviljanir skyldu sem minnstu
ráða. En þær hafa þó löngum ráðið miklu og þá ekki
sízt nú á dögum þegar foreldrar hafa afsalað sér þessu
valdi eða glatað því. - En eigi að síður getur ættfræðin
verið til leiðsagnar þegar hjúskapur eða sambúð er
ráðin og reyndar í öllum hversdagslegum samskiptum,
hún eykur þekkingu og dýpkar skilning. Sá sem
þekkir ætt annars manns virðir hann í öðru ljósi -
kosti hans og galla, veikleika og styrkleika - en þann
sem stendur einn og óstuddur. Þannig er gildi hennar
ekki eingöngu bundið við hagnýt og fræðileg við-
fangsefni eða afþreyingu, heldur einnig við daglega
önn og athöfn.
14