Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Síða 125

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 125
aUðUr finnBogadóttir
þjónustutíma viðkomandi einstaklingur þarf. Í samræmi við hugmyndafræðina um
sjálfstætt líf er gert ráð fyrir að fatlað fólk meti sjálft hversu mikla aðstoð það þurfi til
þess að lifa sjálfstæðu lífi en sú aðstoð er jafn margbreytileg og fólkið er margt. Síðan
þarf að komast að samkomulagi við sveitarfélagið um þjónustutíma. Viðbúið er að
þetta verði það sem hvað erfiðast verður að ná sátt um.
Ýmis matstæki hafa verið nýtt til að meta þjónustuþörf fatlaðs fólks hingað til. Eitt
þeirra er svokallað SIS-mat (Support intensity scale). Í Reykjavík og á Seltjarnarnesi
gengust 290 einstaklingar undir matið árið 2011 en hlutfall þeirra sem ekki fóru í matið
var hátt eða 134 einstaklingar. Það sem vekur upp spurningar er að hlutfallið var mjög
misjafnt eftir því hvernig fötlun fólk var með. Fólk með geðfötlun eða hreyfihömlun
var fjölmennast þeirra sem ekki fóru í matið (Velferðarsvið Reykjavíkurborgar, 2011).
Af hverju var brottfallið lítið hjá fólki með þroskahömlun? Var það skýrt vel fyrir fólki
með þroskahömlun að það væri ekki skylda að fara í þetta mat? Þessum spurningum
verður ekki svarað hér en það væri fróðlegt að skoða þetta misræmi nánar.
Þegar samkomulag hefur náðst um þjónustutíma og fólk er komið með notenda-
stýrða persónulega aðstoð er verkstjórnarhlutverkið alltaf í höndum þess sem aðstoðina
notar. Í því felst að hlustað er gaumgæfilega á fólkið sjálft, margir nota óhefðbundnar
tjáskiptaleiðir til að koma vilja sínum á framfæri auk þess sem líðan og oft og tíðum
hegðun vegna vanlíðunar á að hafa jafnmikið vægi og sögð orð. Þessi réttindi fatlaðs
fólks eru meðal annars áréttuð í Samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks
(Velferðarráðuneytið, e.d).
HlutVErK þrOsKaþjálfa Í nPa
Þegar fólk með þroskahömlun er með NPA hefur það valdið til þess að ráða fólk til
að aðstoða sig. Í því samhengi er mikilvægt að velta fyrir sér hvað þroskaþjálfar hafa
fram að færa. Verða þeir eftirsótt vinnuafl í NPA? Þegar ungt fólk með þroskahömlun
ræður sér aðstoðarfólk má velta því fyrir sér hvort það vilji fá konu sem „stjórnar og
ræður yfir fötluðu fólki“. Eða vill það fagfólk sem hefur sérþekkingu á sviði mannrétt-
inda fatlaðs fólks sem aðstoðar það við að lifa sjálfstæðu lífi? Eða vill það kannski bara
ekkert fagfólk? Valið og valdið er nú hjá þeim sem aðstoðina notar.
Þroskaþjálfi sem starfar við að veita notendastýrða persónulega aðstoð hefur ein-
göngu hagsmuni vinnuveitanda síns að leiðarljósi og er laus úr því hlutverki að þurfa
að forgangsraða þvert á samvisku sína. Mögulegt er að ímynd þroskaþjálfans í huga
unga fólksins sé til komin vegna þeirrar stöðu sem margir þroskaþjálfar eru í á starfs-
vettvangi sínum. Þeir eru t.d. stjórnendur á heimilum og vinnustöðum fólks og það er
oft í þeirra verkahring að forgangsraða þeirri skertu aðstoð sem í boði er hverju sinni.
Þroskaþjálfar eru fagstétt sem samanstendur af fólki sem hefur menntað sig til
þess að vinna með fötluðu fólki. Fagstéttin starfar samkvæmt lögum og reglugerð um
þroskaþjálfa og störf þeirra (Lög um þroskaþjálfa nr. 18/1978; Reglugerð um störf,
starfsvettvang og starfshætti þroskaþjálfa nr. 215/1987). Löngu tímabært er að endur-
skoða þetta tvennt þar sem samfélag okkar og störf þroskaþjálfa hafa breyst mikið.
Starfskenning þroskaþjálfa er hins vegar mjög góð og í samræmi við hugmyndafræðina