Hugur - 01.01.2004, Side 11

,Merleau-Ponty varfrumlegri en nokkuð sem póststrúktúralistarnir gerðu “ 9
rænan nútíma. í byrjun 10. áratugarins var Jóhann í rannsóknarleyfi í Japan,
ritstýrði Japanese Encounters with Postmodernity (1995) og sendi tveimur ár-
um síðar frá sér fimmhundruð síðna rannsókn á japönskum menningar-
heimi: Social Theory andJapanese Experience. The Dual Civilization (1997). I
fyrra kom út ritgerðasafn Jóhanns um Japan: The Peripheral Centre. Essays on
Japanese History and Civilization. A undanförnum áratug urðu menningar-
heimar helsta rannsóknarviðfang Jóhanns, og nýkomin er út bók um það
efni: Civilizations in Dispute: Historical Questions and Theoretical Traditions.
I byrjun næsta árs kemur síðan út bók eftir Jóhann og David Roberts (fyrrv.
prófessor í þýskum fræðum) um samfélagsheimspeki rithöfundar sem hlaut
Nóbelsverðlaunin árið 1981: Elias Canetti's Counter-image of Society. Crowds,
Power and Transformation.
Eftir að hafa numið heimspeki og sagnfræði við Karls háskólann í Prag 1960-
1966 lagðirðu á árunum 1968-1970 stund á doktorsnám íFrankfurt undir leið-
sögn Jurgens Habermas. Þú dvaldist síðast við IFS (Institutfur Sozialforschung)
íFrankfurtfyrr áþessu ári. Hvaða breytingar hafa átt sér stað íFrankfurt áþess-
um 35 árum?
Arin 1968-1972 var ég í nokkuð nánu sambandi við Institut fur Sozial-
forschung og sérstaklega við Jurgen Habermas, en hafði þar fyrir utan lítið af
háskólanum í Frankfiirt að segja. Vorið 2003 var ég í þrjá mánuði við IFS
sem gestafræðimaður; árin þar á milli hafði ég lítið sem ekkert samband við
háskólann, og get því varla dæmt um þróun hans. En um þróun IFS síðustu
árin er það helst að segja að verið er (aðallega að frumkvæði Axels Honneth)
að gera tilraun til að endurreisa í nýrri mynd hina þverfaglegu rannsóknar-
stefnu sem eina tíð var talin einkenna stofnunina.
I sumar var haldin Marcuse-ráðstejha í Berlín samhliða því að JJölskyldan flutti
ösku Berlínarbúans fyrrverandi aftur til höfuðborgarinnar á 105 ára afmælisdegi
hans (18.júlí)þarsem hann hvílirnú ínánd viðHegel ogBrecht.A ráðstcfnunni
var m.a. vitnað ídoktorsritgerð semþú skrifaðir undir leiðsögn Habermas og var
gefin út 1971 undir heitinu Von Marcuse zu Marx. Prolegomena zu einer di-
alektischen Anthropologie (Frá Marcuse til Marx. Forspjall að díalektískri
mannfræði). Hin díalektíska mannfræði, semþú tekur upþ jrá Marcuse, er i inn-
gangi kynnt sem greining áformgerðum sem ná út jýrir hina einstöku sjálfsveru,
þ.e. greining á tengslum félagslegra sjálfsvera og tengslum þeirra við hinn sögu-
lega lífheim (Lebenswelt). Ðíalektísk mannjræði leiti ekki að óbreytanlegum for-
sendum sögunnar heldur reyni hún þvert á móti að skilja hvernigþessar forsend-
ur verða ekki til fyrr en með sögunni sjálfri;þær séu ekki gefnar heldur verðiþær
til innan sögunnar. Þannig sé ekki leitað að náttúrulega gefnum forsendum við
upphaf sögunnar. Hún forðist „statíska“ eða normatífa mynd af manninum, geri
hvorki tilraun til að ákvarða eðli eða veruhætti mannsins né óbreytanlegar for-
sendur mannlegs breytileika heldur fremur sögulega þróunartilhneigingu frá
mannfræðilegum sjónarhóli. Díalektísk mannjræði noti óhjákvæmilega almenn