Hugur - 01.01.2004, Side 62

6o
Geir Sigurðsson
að því sem hann er. Þegar öllu er á botninn hvolft er ekki unnt að greina
himinn frá jörð. Allt eins og yin og yang eru merkingarlaus aðskilin þiggja
himinn og jörð merkingu sína hvort frá öðru. Hið sama gildir um hreyfiafl
og efni, enda þótt við tengjum hreyfiafl við himinninn og efnið við jörðina.
Þótt kínversk heimspeki virðist stöku sinnum gera ráð fyrir sundurgreining-
um að vestrænum hætti er iðulega á endanum um róttæka heildarhyggju að
ræða þar sem aðgreiningarnar gegna aðeins tímabundnu hlutverki og eru
jafnvel táknræns eðlis.
8. A milli lífs og efnis ríkir órofa samhengi
I kínverskri heimspeki vísar lífshugtaldð ávallt til lífsins sem stöðugs ferlis
innan efnisheimsins. Þegar efnishugtakið ber á góma koma kínverskir heim-
spekingar því ekki auga á efnið sem slíkt heldur aðeins á síkvikt ferli lífsins
innan þess. Þannig er efnishugtak þeirra á vissan hátt „takmarkað". Þetta er
einkum vegna þess að efnishugtak þeirra er „lífrænt" og ekki unnt að greina
það frá ummyndunarferli veraldarinnar. Auk þess er efnishugtakið í kín-
verskri hugsun afar vítt og rúmar bæði það sem á vestrænum tungum nefn-
ist „efni“ (e. matter) og „vera“ (e. being).
Eina hugtakið sem kemst nærri hinu vestræna efnishugtaki er qi. Qi felur
hins vegar í sér bæði efnisleika og hreyfiafl. Því er í kínverskri hugsun enga
aðgreiningu efnis og hreyfiafls að finna - um er að ræða eitt og sama hugtak-
ið. Auk þess er „hreyfiafl“ h'klega æskilegra en „efni“ þegar vísað er til qi, því í
ummyndunarferli veruleikans er það hreyfiaflið sem stýrir efninu. Þar sem Hf-
ið er jafnframt ein tegund hreyfiafls er það falið í qi samkvæmt kínverskri
hugsun. Qi er í senn uppspretta lífsins og einkenni veruleikans í heild sinni:
Guanzi: „Með qi verður til líf, án qi er dauði; það sem lifir býr yfir qi.“25
Zhuangzi: „Qi ummyndast og tekur á sig form, formið ummyndast og verð-
ur að lífi.“26
Þessar tilvitnanir gefa skýrlega til kynna hvernig lífið er talið felast í efninu
eða qi.
9. Sálin og lífid eru af sama toga
Samband sálar og líkama hefur verið eitt mikilvægasta og erfiðasta úrlausn-
arefni vestrænna heimspekinga í gegnum tíðina. í kínverskri heimspeki hef-
Guanzi er þrettán kafla verk sem eignað er ráðherranum Guan Zhong (d. 645 f.Kr.), frumkvöðli hins
svokallaða löghyggjuskóla (fajia), en stjórnspeki þessa skóla gegndi mikilvægu hlutverki við samein-
ingu Kínaveldis á 3. öld f.Kr. í ritinu er að finna ýmsar hugmyndir sem klárlega eru í ætt við lög-
hy6&ju- Hins vegar þykir ljóst að það hafl ekki orðið til fyrr en á 4.-3. öld f.Kr. Tang tiltekur ekki hvar
þessa setningu er að finna í Guanzi.
Kafli 18. Þýðing Mairs, s. 169.
26