Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 111

Heimspeki sem frædikenning eða iðja?
109
atus hefiir fram að færa: „Hvernig getur heimspekin talist láta gott af sér leiða ef
hún gerir mig ekki að betri manneskju?" („What is the good of philosophy if it
does not make me a better human being?“).30 Þessi lýsing minnir mjög á þá
grunnhugmynd andlegu kenningarinnar að heimspeki sé aðferð til að lifa betra
h'fi.
Samt sem áður leit andlega hefðin á umbyltingu sjálfsverunnar sem upphefð
eins og lýst er í hellislíkingunni. Meðferðartúlkunin kannast ekki lengur við þessa
föstu verufræði sjálfsverunnar og sýnir þannig að hún er fram komin eftir daga
Nietzsches. Einnig er mikilvægt að í Tractatus er aðeins krafist dálítils sjálfsskiln-
ings af sjálfsverunni. Jafnvel þótt umræddur skilningur sé tengdur sjálfsveru-
leikanum í heild sinni felast ekki í honum neinar ráðleggingar um breytingar á
lífsháttum líkt og finna má í lærdómsritum fornaldar. Hvatann til meðferðar,
„vinnu í sjálfum sér“, er líka að finna í nýrri verkum sem hafa komist yfir vits-
munahyggju eldri verkanna og einbeita sér að áþreifanlegum aðgerðum og hlut-
verki þeirra í skynjuninni. Hér eru heldur engin meðmæli gefin eða aðferðum
lýst; samt eru heimspekilegar afleiðingar nýrri verkanna þær að sjálfsveruleikinn
sem kemur merkingunni á fót er bundinn samfélaginu órofa böndum. Þannig
opnast leið til að tengja þá umbyltingu sjálfsverunnar sem Tractatus lætur sér
nægja að gefa til kynna við viðmið sjálfsástarinnar. Kannski er eitt helsta einkenni
síðari heimspeki Wittgensteins að hún - ólíkt eldri verkum hans - hefiir áttað sig
á því að umbylting sjálfsverunnar, meðferðin, næst ekki óháð athöfnum manna á
meðal - hún er ekki óháð öðrum.31
Meðferðartúlkunin opnar snertifleti við hefðir og orðræðugreinar sem sam-
kvæmt hefðbundnum skilningi standa Tractatus og annarri heimspeki Wittgen-
steins fjarri. Hún reynir að skilja hið heimspekilega verkefni að draga mörk merk-
ingarinnar á eins rökréttan og skýran hátt og kostur er, og skilur heimspeki þess
vegna á þann hátt sem fátt á sameiginlegt með bjartsýnni vísindatrú samtímans.
I þessari ritgerð hefur einungis verið sýnt hvernig meðferðartúlkunin kemst að
niðurstöðu sinni og finnur sér stað innan fræðanna; hvort hún sé „rétta“ túlkunin
er spurning sem ekki fæst svarað hér. Þau þverstæðukenndu vandamál sem ljá
meðferðartúlkuninni mátt sinn eru mikilvæg heimspekileg verkefni hvað sem
Tractatus líður.32 Tilgangur þessa texta var því að draga afleiðingar og mögulegar
tengingar þessarar túlkunar fram í dagsljósið og gefa í leiðinni mynd af túlkun-
inni sem heldur til haga áhrifamætti hennar þegar glímt er við álitamál á sviði
rökfræði og tungumáls. Meðferðartúlkunin krefst þess ekki aðeins að verk Wittg-
ensteins séu lesin í nýju, tilvistarlegu ljósi; hún sýnir jafnframt að þrátt fyrir allar
tilraunir beggja aðila til að loka sig af eiga viðfangsefni heimspekinnar beggja
30 Conant, „Throwing Away thc Top of the Ladder", 364.
3t Sama gildir um staðhæfingu Eike von Savigny sem bók hans, Der Menscb als Mitmenscb, Munchen 1996,
dregur nafn sitt af.
32 Hér kemur jafnframt fram greinilegur veikleiki meðferðartúlkunnrinnar sem aðferðar til að skilja Tractatus.
Eins og bók Loga sýnir fram á er hægt að ræða almennu vandamálin á fullnægjandi hátt með því að einskorða
sig við spennuna á milli formálans og bókarlokanna. Meginmálið skiptir afar litlu máli í þessari lausn á
spennunni, það er nánast óþarft að gefa því nokkurn gaum. Því má halda fram að með því að velja þessa leið
sé Tractatus ekki sýnd full sanngirni í öllum atriðum.