Sagnir - 01.06.2005, Page 101

Umsögn um 24. árgang Sagna
sýna okkur það sem er á bak við tölfræðina, reglugerðimar og lögin...“
(bls. 74). Þetta er auðvitað hárrétt. í greininni á undan var „skógurinn“
í Fellahverfi samtímans skoðaður; hér er sjónum hins vegar beint að
einu „tré“ í Islandssöguskóginum. Ragnhildur Sigrún segir frá Guðrúnu
Skúladóttur eldri, dóttur Skúla Magnússonar landfógeta, (1740-1816).
Höfundur styðst einkum við bréfasafh Guðrúnar og tekst með ágætum
að draga upp mynd af víðlesinni, duglegri og gáfaðri konu sem átti
tiltölulega góða ævi, að minnsta kosti miðað við þau kröppu kjör sem
allur almenningur bjó við og fræðast má um í yfirlitsritum um sögu
þessa tímabils í íslandssögunni. „Bréf Guðrúnar Skúladóttur eldri eru
áhugaverð, fjölbreytt og skemmtileg," segir Ragnhildur Sigrún réttilega
í sínum lokaorðum: „Þau fanga anda líðandi stundar og em frábær
samtímaheimild um raunir skuldugrar ekkju í Skagafírði sem þyrsti í
erlendar fréttir og vörur“ (bls. 80). Sú saga, sem hér er rakin í stuttu
máli, er þvi einstök. Þetta er saga af Guðrúnu Skúladóttur eldri, fæddri
1740. En þessi saga gæti svo líka vel nýst sem eitt púsl í heildarmynd
sem aðrir höfundar gætu hugsað sér að draga upp.
SAGA AF SYSTRUM
Martha Lilja Marthensdóttir Olsen beitir svipuðum efiiistökum og
Ragnhildur Sigrún í grein sinni, „Jeg er fædd í Canada og því canadísk
að ætt.“ „Hér er um að ræða einsögulega rannsókn," segir höfúndur
enda í upphafi greinarinnar (bls. 82). Sagt er ffá lífi tveggja íslenskra
systra, Stefaníu Elínþóm og Ragnheiðar Helgu Þórðardætra, sem fluttu
til Kanada en skrifuðust á við ffænku sína „heima" á Islandi. Sé fyrst
vikið að frágangi greinarinnar virðist eitthvað hafa misfarist í
lokavinnslu hennar og er það til baga. En bréfin, sem Martha Lilja
styðst við, sýna vel ýmsa þætti í lífshlaupi systranna, og ekki síst
hugmyndir þeirra um gömlu ættjörðina ísland. Höfundur nýtir
svokallað „transnational“-hugtak til að setja þær í víðara samhengi og
má ætla að greinin komi að notum fýrir þá sagnffæðinga, sem hafa
áhuga á almennri sögu Islendinga í Vesturheimi, og einnig fyrir þá
fræðimenn sem sinna rannsóknum á lífi innflytjenda og fólks sem á í
raun rætur í tveimur heimum. En aftur má nefna að þessi rannsókn
getur ekki nýst til almennra ályktana ein og sér. Þetta er saga af
systmm, ekki samfélagi.
EINSAGA HVAÐ?
Að síðustu er þriðja greinin „í anda einsögunnar,“ svo vitnað sé til
orða höfundar, Þórólfs Sævars Sæmundssonar. „Það bætir hvem bragna
að beita þeim hesti,” heitir sú grein og fjallar inn lífshlaup Þorláks
Bjömssonar, bónda og hestamanns (og afa Þórólfs Sævars). Öll er sú
ffásögn skemmtileg og sér í lagi einlæg og persónuleg en ég verð að
nefha að mér finnst hún ekki vera neitt meira en það. Vitnað er aðeins
í Georg Iggers og E.H. Carr i upphafi en svo tekur einfaldlega við
ífásögn af lifshlaupi. Eg er alls ekki að segja að greinin sé eihhvað verri
Vitnað er aðeins í Georg Iggers og E.H.
Carr í upphafi en svo tekur einfaldlega
við frásögn af lífshlaupi. Ég er alls ekki
að segja að greinin sé eitthvað verri
fyrir vikið en ég fæ ekki séð hvernig
hún er „í anda einsögunnar" frekar en
bara í anda frásagnarinnar.
YFIRLIT
Hér hefúr verið stiklað á stóm og ýmislegt neftit. í lokin skal áréhað
að 24. árgangur Sagna er öllum sem unnu við hann til sóma þóh
vissulega megi benda á sitthvað sem betur má fara. Þar að auki vekja
greinamar f Sögnum ýmsar spumingar um álitamál innan
sagnfræðinnar og er það auðvitað vel. Sagnir skipta máli í heimi
fræðafagsins og mér er til efs að margar sagnffæðiskorir úti í heimi geti
státað af jafii vandaðri útgáfú. Þótt ég sé ekki kominn mjög langt á
fræðabrautinni miðað við marga aðra, sem á liðnum ámm hafa verið
fengnir til að leggja mat á Sagnir, tel ég mér óhætt að líta til baka og
skýra ffá því hvað ég kveið mikið fýrir umsögnum um mín fýrstu
ritverk. Þessu fagi fýlgir að leggja verk sín í annarra dóm og taka
gagnrýni og svo em mistök víst aldrei alveg umflúin.
fýrir vikið en ég fæ ekki séð hvemig hún er „í anda einsögunnar“ ffekar
en bara í anda frásagnarinnar. En var það kannski ekki nógu „fræðilegt"
að hefja greinina á því að segja að hér verði í grófum dráttum sagt ffá
lífshlaupi bónda og hestamanns? Var kannski fýrir hendi einhver óhi
(meðvitaður eða ómeðvitaður) um að þá myndi greinin líkjast of mikið
skrifúm í „Heima er bezt“ eða einhveiju slíku alþýðuriti? Var með
öðrum orðum óttast að rannsóknin yrði „bara“ ffásögn? Það verður að
hafa það ef þeha þykja ósanngjamar hugleiðingar en þær komu upp í
huga mér og því ekki að vekja máls á þeim?
Sagnir 2005 99