Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Blaðsíða 45

dagskrá
39
lagningarinnar, er enn eftir að
leysa mörg vandamál, sem af
þeim leiðir, ýmist fræðileg eða
varðandi framkvæmdaratriði.
Það má vel vera, að notast megi
enn við frjálsa . verðmyndun,
þegar um vörur er að ræða, sem
ekki teljast brýnar lífsnauð-
synjar. Einnig getur gróðaút-
reikningur verið gagnlegur við
að velja á milli aðferða við
framleiðslu, sem búið er að
ákveða, að leggja skuli út í,
á öðrum grundvelli. Verð- og
gróðamælikvarðinn getur þá að
ýmsu leyti reynzt þarfur þjónn,
eftir að hann er ekki lengur öllu
ráðandi.
Og nú er komið að þunga-
niiðju málsins. Til þess að bæta
lífsafkomu fjöldans og nýta alla
starfhæfa krafta þjóðfélagsins,
er það ekki einhlítt, að auka
heyzluna og stjórna vöruverð-
inu. Hin gamla kenning, að ekki
sé hægt að hefja aukna fram-
leiðslu né skapa aukna atvinnu-
möguleika nema með sparifé,
sem myndazt hefur við frjálsa
eða þvingaða neyzlutakmörkun,
er enn í fullu gildi. Þess vegna
voru kenningar þær, sem ruddu
sér til rúms á kreppuárunum
eftir 1930, um að fyrst og fremst
Þæri að auka neyzluna til að
örva atvinnulífið, skaðlegar. Þá
væri ekkert við því að segja, er
maður nokkur gekk um göturn-
dr og braut rúður og sagðist gera
það til að örva viðskiptalífið.
Enda varð það svo, að strax
og þörfin á stórkostlegri vígbún-
aðaráætlun varð augljós, þá
hurfu slagorðin um það, að
menn ættu að kaupa og eyða
tekjum sínum til að útrýma at-
vinnuleysi, sem oft mátti heyra
á kreppuárunum. En því miður
voru menn ekki nógu fljótir að
ráða niðurlögum þessarar villu-
kenningar. Á þessu sviði var
stríðsundirbúningi brezkra yfir-
valda mjög ábótavant, þar sem
engar ráðstafanir höfðu verið
gerðar til að takmarka neyzlu
almennings og mynda þar með
sparifé til stríðsþarfa. Nú eru
allir sammála um, að þetta var
nauðsynlegt. En mönnum er
ekki enn ljóst, að það sem á við
um vígbúnaðaráætlun á einnig
við, er skipuleggja skal félags-
lega viðreisn. Slíka áætlun er
ekki hægt að framkvæma nema
með sparifé. Skipulagning
neyzlunnar felur ekki aðeins í
sér að semja áætlun um, hvers
þjóðfélagið skuli neyta og á-
kve$a í hvaða röð þörfunum
skuli fullnægt, heldur einnig
takmörkun á neyzlu miður
þarfra eða miður æskilegra hluta
og beina sparifé því, sem við
þetta myndast, að framkvæmd
hinnar nauðsynlegu fram-
leiðsluáætlunar. M. ö. o. við