Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Side 8

víst líka köllun. Það þykir orðið feikn
varið í að eiga eftir hann málverk.
— Þú minntist á ljóðaást ungra
manna í æsku þinni. Myndir þú telja
slíku hafa hrakað eða hina gömlu
bændamenningu vera á undanhaldi?
— Ja — þessi menning. sem kennd
hefur verið við bændur. Ég veit varla,
hversu mikið réttnefni það er. Ég
held, að menn hafi þá oftast einstök
heimili í huga. Miklu réttara væri að
kenna hana við presta. Prestssetrin
voru venjulega menningarmiðstöðvar
í hverri sveit. Prestarnir höfðu notið
menntunar.og þeir bjuggu oft á beztu
jörðunum. Nú nenna fæstir prestar
lengur að búa. Annars var hér víst
eitthvað af menningarheimilum í
Borgarfirði, og ég var svo heppinn í
æsku minni að vera um tíma á einu
því bezta, Gilsbakkaheimilinu. Aftur
á móti nær fólk almennt nú miklu
betur til þess, sem á boðstólum er, í
menningarlegum efnum. Einangrun
er ekki lengur til. Hvers konar áhrif
og menntun berast nú mun greiðleg-
ar til ungs fólks en áður.
Ég reikna með því að hafa
vafalaust misst eitthvað við það að
vera aldrei í skóla í æsku. Ég á ekki
við próf eða titla, heldur þau almennu
menningarlegu og félagslegu áhrif
skólavistar. Þó er ég auðvitað með
öllu ókunnugur þeirri hlið. Maður veit
aldrei til fulls það, sem maður hefur
ekki reynt.
o o o
— Þú gerðist bóndi hér á föður-
leifð þinni. Hvernig hefur þeim samið
skáldinu og bóndanum?
— Það er nú ekki fyrr en á síð-
ustu árum sem íslenzk skáld hafa
komizt hjá því að vinna fyrir sér með
öðru en skáldskap, og má þó enn
telja þau, sem það gera, á fingrum
annarrar handar. Má sjálfsagt gera
ráð fyrir, að mikið af skáldskap hcfði
orðið betra, ef hann væri ekki tóm-
stundaverk. En það er engin leið að
gera sér grein fyrir, hver raunin hefði
orðið, ef öll skáld hefðu átt þess kost
að helga sig einvörðungu bókmennta-
iðju. Og hefðu engir aðrir fengizt við
skáldskap en þeir einir. sem eingöngu
gátu helgað sig listinni, er áreiðan-
legt. að íslenzkar bókmenntir væru
heldur fátæklegar, því að allur fjöld-
inn hefur orðið að sinna öðru sem
brauðstarfi.
Mín afstaða hefur verið sú, að fyrir
bragðið. að ég hafði lífsstöðu, sem ég
gat lifað af, var ég ekki neyddur til
að gera ncinum til hæfis. Ég hef getað
sagt meiningu mína öllum óháður.
Það er fátt hættulegra skáldi, sem
ætlar að helga sig bókmenntum ein-
vörðungu, en telja sig skuldbundið
einhverjum. Og sú hætta getur ávallt
legið í leyni fyrir ungum skáldum.
Staða bóndans er svo sem hvorki
bétri eða verri en önnur störf, þótt
hann hafi kannske ekki drepið í sér
barnið eins og sumir kalla það. Ein-
angrun er heldur ekki til í þeirri
merkingu, sem áður var. Svo er það
nú þannig um Borgarfjörðinn, að hér
hefur verið betra að lifa en víðast
annars staðar. Andleg einangrun hef-
ur aldrei verið til í þessu héraði.
Nú víkjum við að því, hvort Guð-
mundur telji sig hafa orðið fyrir á-
hrifum af einhverjum sérstökum
6
DAGSKRÁ