Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1957, Qupperneq 59

efnismeðferð, næstnm nánasarlegu raunsæi.
Persónurnar vaxa ekki útúr penna hans eins-
og tré sem er gróðursett, heldur raðar hann
þeim saman einsog púsluspili af elju og natni,
bregður á þær svo hrollskæru Ijósi að ekki er
nema um tvennt að velja fyrir auman les-
anda: að horfa með kitlandi óbeit á þessar
pöddur í glerskápnum en loka augunum ella.
Þessi afstaða höfundar til sögufólksins dreg-
ur vissulega úr áhrifamætti sagnanna, höfund-
ur finnur til þess sjálfur að veggur er milli
hans og fólksins. Því Iýsir hann bezt sjálfur
með orðum eiginkonunnar í Hótelgestir: „En
hún hugsaði þetta ekki af neinni tilfinningu
og sjálf varð hún hrædd við hvað hún kenndi
lítið í brjósti um þennan brennandi mann.“
Það er einmitt þessi ótti sem gegnsýrir allar
sögur Geirs, af honum sprettur veikleiki verk-
anna en einnig styrkur.
Þar sem tilfinningar ná ekki að ylja upp
sögunnar beitir Geir kaldri tækni til að halda
athygli lesandans. Og þar er Geir einn mestur
meistari ísl. rithöfunda. Alúð og vandvirkni
einkenna allar hans sögur. Stíllinn er meitl-
aður, setningarnar einfaldar og ljósar á ytra
borði en ef vel er að gáð svo margslungnar
og djúphugsaðar að sýnt er að þrotlaust erf-
iði liggur að baki. Geir þaulnýtir alla mögu-
leika formsins og er umfram allt listreenn rit-
höfundur. Hann er hQÍsamur í frásögn án þess
stíllinn missi lit, djarfur og uppfindingasamur
án þess að verða tilgerðarlegur. íslenzkir rit-
höfundar geta margt af honum lært um vinnu-
brögð, ekki sízt ýmsir þeirra eldri sem ennþá
temja sér munnræpustí! þann og Icsarahátt
sem var afsakanlegur á bernskuskeiði ísl. skáld-
sagnaritunar.
Af þessum ellefu sögum eru fjórar sem bera
af að mínu viti. Það eru sögurnar Morgunn,
Rjargbátur nr. 1, A grasinu og Hótelgestir.
Þar hefur söguefnið náð að snerta við kviku
í huga höfundar og hinn knappi einfaldi stíl!
nytur sín betur en ella, vegna þess að við
finnum að hjarta slær undir. Sagan, Frá þeim
sem ekki hafa mun tekið verða, sýnir að
höfundur býr yfir óvenjulegri kímnigáfu sem
er fátíð hjá íslenzkum skáldum, þetta er fínn
og kúltiveraður húmor. Annað sem Geir kann
öðrum höfundum fremur er notkun útlendra
orðatiltækja, þeim beitir hann af smekkvísi.
Stofnunin er lengsta saga bókarinnar og
sennilega hefur Geir ætlað henni meiri hlut en
hinum. Þó cr það líklcgast eina sagan sem
teljast verður misheppnuð. Hún orkar á mann
einsog dauft bergmál af Franz Kafka. Þar
reynir Geir að beita hinum „ranghverfa" frá-
sagnarhætti þessa júðska meistara, að draga
smáatriðin alveg uppí augun á lesandanum,
stækka þau og dýpka. Stundum virðast það
helber aukaatriði sem Kafka leggur mesta á-
herzlu á í lýsingum sínum en umgerðin hverf-
ur í móðu, hlutföllin raskast ánþess slakað sé
á raunsæi og trúverðugleika, myndin verður
afkáraleg en þó alltaf sönn.
I heild er mikill fengur að bók Geirs. Það
væri sannarlega gaman ef hann spreytti sig
á viðameiri söguefnum þó mér segi svo hugur
að lengst munu lifa einmitt smámyndir hans.
Nærfærin athugun á hinu einstaka lætur hon-
um bezt.
Jökvll Jakobsson.
Ritgerðir og skáldskapur
Friðjón Steíánsson: Fjögur augu. Stutt-
ar sögur. fíeimskringla 1957.
Aftan á kápu er þess getið að smásögur
þessar hafi verið birtar í bókmenntatímarit-
um Norðurlanda og lesnar í útvarp þessara
landa, svo og þýddar á sex erlcnd tungu-
mál. A innbroti eru útdrættir úr ritdómum
Rósbergs nokkurs G. Snædals og bókmennta-
gagnrýnanda Jyllandspostens og er ekki ónýtt
að bafa bevís á dönsku upp á sitt geníalítet.
Þá má ekki geyma því að bókmenntafræð-
ingur Morgunblaðsins hr. Kristmann Guð-
mundsson á einnig ritdóm þar um síðustu bók
höfundar og lýkur þeirri ívitnun með þessum
orðum: „... hann (höfundur) kann þá iofs-
verðu list að takmarka sig, þjappa efninu
saman, segja það sem máli skiptir, en skera
burt hitt, hefla og fægja----“. Hr. Krist-
mann er sennilega að sýna lesendum hvað
hann hefur lært af bókinni í „samþjöppun“
og „takmörkun" með því að endurtaka sex
sinnum sömu hugsunina hvað eftir annað með
breyttu orðalagi.
Og sennilega er það til áréttingar þessum
lofsyrðum br. Kristmanns um „samþjöppun"
OACSKRÁ
57