Morgunblaðið - 18.02.2012, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Jón Sigurðs-son, for-stjóri Öss-
urar, ræddi
íslensk efnahags-
mál og sérstöðu
Íslands í erindi
sínu á viðskiptaþingi Við-
skiptaráðs í vikunni og
nefndi þar áhugaverða
hluti, svo sem að umræðan
hér á landi hefði snúist um
of um skiptingu kökunnar
en ekki um stækkun henn-
ar. Skýrði Jón þessa
áherslu með fámenni þjóð-
arinnar.
Nú er áhuginn á skipt-
ingu kökunnar að vísu ekki
séríslenskt fyrirbæri. Í
Bandaríkjunum, þaðan sem
Jón stýrir nú farsællega
hinu alþjóðlega fyrirtæki,
er til að mynda mikil um-
ræða um skiptingu kök-
unnar og þar treystir
Obama forseti nú á að hug-
myndir hans um hærri
skatta á þá sem mest eiga
verði nægilega vinsælar til
að tryggja honum síðara
kjörtímabilið.
Skipting kökunnar er
áhugamál stjórnmálamanna
og annarra þátttakenda í
þjóðmálaumræðunni um all-
an heim en áhuginn á að
stækka hana er því miður
oft og tíðum minni.
En þrátt fyrir að þessi
áhugi á skiptingunni sé fyr-
ir hendi hér eins og annars
staðar hefur tekist ótrúlega
vel að stækka kökuna hér á
landi. Og það sem meira er,
kakan hefur stækkað mun
hraðar hér en í flestum
þeim löndum sem við berum
okkur saman við. Raunar
ættum við ekkert erindi í
samanburðinn ef kakan
hefði ekki stækkað svo
mjög hér á landi sem raun
ber vitni, því að ef við horf-
um rúma öld aftur í tímann
var Ísland mun aftar á mer-
inni í efnahagslegu tilliti en
þau ríki sem nú eru sam-
bærileg eða sem við höfum
skotið aftur fyrir okkur.
Okkur hefur með öðrum
orðum tekist að vaxa hraðar
en öðrum vestrænum ríkj-
um, sem ætti að gefa vís-
bendingu um að hér hafi
verið ágætar forsendur til
vaxtar og verðmætasköp-
unar og að þær hafi verið
nýttar. Þess vegna var sér-
kennilegt hve mikla áherslu
Jón lagði á þá
skoðun sína að
íslenska krónan
væri ómögulegur
gjaldmiðill. Við
höfum búið við
krónuna á þess-
um mikla efnahagslega upp-
gangstíma í sögu þjóð-
arinnar og þrátt fyrir þær
sveiflur sem Jón og fleiri
hafa bent á er niðurstaðan
engu að síður þessi mikli
vöxtur og velsæld þrátt fyr-
ir þá niðursveiflu sem ríkt
hefur á nýliðnum misserum.
Þá mega menn ekki held-
ur gleyma því, sérstaklega
ekki rétt á meðan atburð-
irnir eiga sér stað, að stærri
myntir og myntkerfi fara
einnig í gegnum sveiflur. Á
evrusvæðinu er ástandið til
að mynda víða þannig að at-
vinnuleysi er upp á tugi
prósenta og sum hagkerfin
eru rjúkandi rústir eftir þá
tilraunastarfsemi sem evr-
an er. Væri hún sú töfra-
lausn á hagsveiflum sem
sumir halda fram má gefa
sér að ástandið á evrusvæð-
inu væri annað en raun ber
vitni.
Hér hefur með því að
nýta krónuna tekist að
byggja upp fjölda öflugra
fyrirtækja sem mynda efna-
hagslíf sem tryggir ein
bestu lífskjör sem þekkjast.
Eitt þessara fyrirtækja er
Össur, sem óx úr grasi hér á
landi, var í góðum rekstri
þegar Jón Sigurðsson tók
við því en hefur eflst enn
frekar undir hans stjórn.
Þetta fyrirtæki eins og
ýmis önnur er vaxið langt út
fyrir strendur Íslands og
hefur verið Íslendingum
ánægjuefni að fylgjast með
þroskasögu þess. Engin leið
er að halda því fram að
krónan sé ónothæfur gjald-
miðill þegar fyrirtæki hafa
getað vaxið og dafnað eins
og þetta dæmi sannar. Á
hinn bóginn má taka undir
að langvarandi gjaldeyris-
höft valda fyrirtækjum í al-
þjóðlegum viðskiptum erfið-
leikum. Gjaldeyrishöftin
eru hins vegar sjálfstætt
vandamál sem ríkisstjórnin
ætti að vera löngu búin að
leysa. Íslenskt atvinnulíf
þarf að losna við höftin, en
það getur mjög vel haldið
áfram að vaxa og dafna með
íslensku krónunni.
Hagsaga Íslands
sýnir að krónan
hefur reynst
Íslendingum vel}
Íslenska krónan og
lífskjarabatinn
A
nddyri hótels í Reykjavík fyrir
tæpum áratug. Andspænis mér
situr maður sem Íslendingum er
þá mörgum afar illa við. En þetta
er skemmtilegur maður; glaður í
bragði, glettnin skín úr augunum og þegar
hann hlær – sem gerist hvað eftir annað – er
eins og hann sæki hláturinn alveg niður í tær.
Það ískrar í honum en gleðin er sannarlega
ekta.
Viktor Kortsnoj, sá gamli refur, var til um-
fjöllunar í Sunnudagsmogganum fyrir skömmu,
þegar eftirminnilegt einvígi hans og Jóhanns
Hjartarsonar var rifjað upp. Jóhann sigraði
með glæsibrag en einvígið er ekki síður fast Ís-
lendingum í minni vegna andstæðingsins, sem
reykti af miklum móð við skákborðið og spúði
eitrinu yfir ungu, íslensku hetjuna. Hann var
ekta skúrkur í okkar augum; hann og tóbakið nánast eitt.
Augu Kortsnojs eru djúp og brún. Það vinstra virkar
minna; hann dregur það stundum hálfpartinn í pung þeg-
ar hann hugsar.
Kortsnoj er af mörgum talinn bestur þeirra skákmanna
sem ekki náðu heimsmeistaratign. Enda afburðagóður.
Mér flaug þessi gamli kappi í hug þegar við dóttir mín
ræddum hvaða svið hún ætti að velja sér í mennta-
skólanum! Hann átti sér nefnilega fleiri áhugamál en
skákina og úr vöndu var að ráða. Eins og hjá henni.
Í fyrsta lagi langaði Kortsnoj að spila á píanó en svo átt-
aði hann sig á því að til að verða góður á þeim vettvangi
yrði að vera til hljóðfæri á heimilinu og til þess
voru hvorki til peningar né pláss.
Í öðru lagi gat Kortsnoj vel hugsað sér að
verða leikari en framburður hans var ekki
nógu góður. „Þeir reyndu að bæta mig en ég
hafði ekki nægilega þolinmæði og hætti því
þess vegna líka.“
Þar með varð skákin fyrir valinu! Stundum
er eins og einhver annar taki mikilvægar
ákvarðarnir fyrir fólk; ég þekki það. Eitt það
athyglisverðasta sem Kortsnoj nefndi, ekki
síst í ljósi sögunnar, var hvernig hann lagði
sígarettupakkann á hilluna.
„Ég hætti nú bara að reykja einn daginn!
Það var ekki sérstaklega á dagskrá hjá mér og
gerðist í raun nánast eins og af sjálfu sér.“
Hann sagðist gjarnan lesa bækur um sálfræði
og eftir að hafa rýnt í eina slíka komst hann að
því hvernig hægt er að tala við eigin undirmeðvitund.
Hann sagði mörg áhugaverð dæmi í bókinni. „Ef maður
hugðist hætta að reykja var til dæmis ákveðinn texti sem
þurfti að lesa. Þennan texta las ég upphátt, hann var satt
að segja mjög athyglisverður en ég var ekkert á þeim bux-
unum að hætta að reykja. Um það bil mánuði síðar gerðist
það svo; ég fékk eitthvert hland fyrir hjartað og hætti þá
að reykja í eitt skipti fyrir öll!“
Ég talaði töluvert við sjálfan mig í nokkra daga um dag-
inn og dóttirin valdi rétt. Nú ætla ég bráðum að vinna í
Víkingalottóinu. Ég ætla að vinna í Víkingalottóinu. Ég
ætla að vinna í Víkingalottóinu. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Úr óskrifaðri dagbók – X
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Himin og haf ber á milli íviðræðum Íslendinga ogannarra strandþjóða umstjórnun makrílveiða í
NA-Atlantshafi. Íslendingar veiddu í
fyrra um 16% af heildarmakrílafla
ársins og var kvóti Íslendinga tæp-
lega 147 þúsund tonn. Ef Íslendingar
hefðu veitt 7% heildaraflans, eins og
ESB og Noregur leggja nú til, hefðu
um 64 þúsund tonn komið í hlut Ís-
lands. Gífurleg verðmæti eru í húfi í
makrílveiðum og vinnslu og var út-
flutningsverðmæti makrílafurða á
síðasta ári um 25 milljarðar króna.
Hvert prósentustig skiptir því miklu
máli.
Svo haldið sé áfram með reikn-
ingsdæmið og Íslendingar fengju 7%
af 639 þúsund tonnum, sem er í sam-
ræmi við veiðiráðgjöf, kæmu um 45
þúsund tonn í hlut Íslands eða um 100
þúsund tonnum minna en ráðgert er
að Íslendingar veiði í ár. Þá yrði út-
flutningsverðmæti makríls verulega
minna en þeir 25 milljarðar sem mak-
ríllinn skilaði í fyrra. Á móti afla-
samdrætti mætti reikna með auknu
verðmæti vegna nokkurs aðgangs að
veiðum í lögsögu Noregs og ESB
þegar makríllinn er sem verðmæt-
astur.
Veiðar að ráðgjöfinni
Á fundi í Írlandi í desember
lögðu Norðmenn og ESB til að hlut-
deild Íslands yrði 6,5% í heildarkvóta
með nokkrum aðgangi að veiðum í
lögsögum þeirra á móti. Íslendingar
töluðu að fundi loknum um afturför í
viðræðunum. Á fundi í Bergen í jan-
úar kom tillaga frá ESB og Noregi
um 7% hlutdeild og svöruðu Íslend-
ingar því með tillögu um 15% hlut.
Þeirri tillögu hefur verið hafnað.
Íslendingar miða því við veiðar á
um 145 þúsund tonnum af makríl í
sumar í samræmi við reglugerð sjáv-
arútvegsráðherra frá 30. desember.
Alþjóða hafrannsóknaráðið,
ICES, hefur varað við miklum mak-
rílveiðum og er ráðgjöf ráðsins fyrir
þetta ár um 639 þúsund tonn. Í fyrra
veiddu ESB, Norðmenn, Færey-
ingar, Íslendingar og Rússar alls um
930 þúsund tonn. Í viðræðum strand-
ríkjanna mun hafa verið rætt um að
veiðar yrðu færðar að ráðgjöfinni í
áföngum, en forsenda þess er sam-
komulag þjóðanna. Afli allra myndi
dragast mikið saman ef farið væri að
ráðgjöfinni eða um nálægt 30%. Það
var vilji Íslendinga á fundinum í
Reykjavík í vikunni að þetta yrði gert
strax, en því var hafnað.
Sterk staða stofnsins
Staða makrílstofnins er þrátt
fyrir allt sterk samkvæmt gögnum
frá ICES og vel fyrir ofan hættu-
mörk. Hrygningarstofninn fór hæst í
3,1 milljón tonna árið 2009, en hefur
aðeins gefið eftir á tveimur síðustu
árum og er nú talinn vera 2,9 millj-
ónir tonna. Nýliðun hefur verið mjög
góð síðustu ár og árgangarnir frá
2002, 2005 og 2006 meðal þeirra
stærstu sem mældir hafa verið frá því
á áttunda áratugnum. Athygli vekur
að veiðidánartala er verulega lægri
en var fyrir tíu árum.
Landaður afli hefur aukist á síð-
ustu árum og nálgast það sem mest
hefur verið. Til að tryggja hámarks-
afrakstur af stofninum til lengri tíma
hefur verið varað við svo mikilli veiði.
Það kann að skekkja upplýsingar um
landaðan afla og stærð stofnsins að
talsvert hefur verið veitt af makríl án
þess að það hafi verið skráð. Nýverið
gengu t.d. dómar í Skot-
landi vegna
svokall-
aðra
svartra
landana.
Hvert prósentustig
skiptir miklu máli
Makríll í Norðaustur-Atlantshafi
Afli (tonn)
Nýliðun (í milljónum)
900.000
700.000
500.000
300.000
100.000
0
1972 2011
1972 2011
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
(Heimild ICES)
Göngur makríls inn í íslenska
lögsögu hafa aukist verulega
frá árinu 2006 og eru þær tald-
ar tengjast hlýnun sjávar. Árið
2006 fór makríll að sjást sem
meðafli í sumarsíldveiðum í
flotvörpu fyrir Austurlandi og
veiddust þá rúm fjögur þúsund
tonn. Sumarið eftir jókst þessi
afli í rúm 36 þúsund tonn.
Sumrin 2008, 2009 og 2010 var
aflinn um 112, 116 og 130 þús-
und tonn. Í fyrra veiddust alls
um 155 þúsund tonn, að með-
töldum um 8 þús. tonnum sem
flutt voru frá árinu á undan.
Í leiðangri vísindamanna í
fyrrasumar mældist 1,1 milljón
tonna innan íslenskrar efna-
hagslögsögu eða um 42% af
makríl á rannsóknasvæðinu í
NA-Atlantshafi. Það var svipað
magn og árið 2010.
Vaxandi
makrílafli
GÖNGUR FRÁ 2006
Makríll