Morgunblaðið - 18.02.2012, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 2012
Hagsmunasamtök heim-
ilanna (HH) hafa verið starf-
andi í rúm þrjú ár. Krefjandi
og gefandi starf samtakanna
hefur mestmegnis verið bor-
ið uppi af félagsmönnum í
sjálfboðavinnu. Gott er að
geta orðið að liði í baráttu
gegn svíðandi óréttlæti. Þó
að stjórnvöld hafi ekki enn
orðið við meginkröfum sam-
takanna um leiðréttingu lána og af-
nám verðtryggingar njóta þær fylgis
80% þjóðarinnar samkvæmt skoð-
anakönnunum. Þá hafa um 37.500
undirskriftir safnast kröfunum til
stuðnings. Það er ekki hvað síst í við-
horfi almennings til málstaðar sam-
takanna sem við upplifum árangur.
Betur má þó ef duga skal.
Þversögn
verkalýðshreyfingarinnar
Á síðasta áratug var séreignarlíf-
eyrir innleiddur, iðgjöld í lífeyrissjóði
hækkuð og lögum um fjárfesting-
arheimildir lífeyrissjóða breytt.
Stærð sjóðanna fjórfaldaðist ásamt
skuldum heimilanna. Ítrekað kom Al-
þýðusamband Íslands (ASÍ) þó fram
og sagðist hafa varið kaupmátt, þrátt
fyrir aukna atvinnuþátttöku frá liðn-
um áratug. ASÍ hefur verið gagnrýnt
fyrir að vera ólýðræðislegt. Forseti
ASÍ er ekki kjörinn í allsherjarkosn-
ingu heldur hafa fulltrúar, hand-
gengnir forystunni, atkvæðisrétt. Þá
hefur ASÍ lagst gegn því að stjórnir
lífeyrissjóða verði kosnar beint af
sjóðsfélögum. Eins hefur ASÍ viljað
halda fulltrúum samtaka atvinnurek-
enda í stjórnum sjóðanna. Afstaða
ASÍ er óskiljanleg. Þangað til við
komum að þversögn verkalýðshreyf-
ingarinnar. Herdís Dröfn Baldvins-
dóttir hefur gert doktorsverkefni um
tengsl og samgróna innviði íslenska
fjármálageirans og verkalýðs-
samtaka. Í viðtali við Morgunblaðið
31. janúar 1999 sagði Herdís:
„Almenn niðurstaða mín er sú að
fjármálaleg og raunverulega pólitísk
völd hafi færst í ríkari mæli í hendur
ASÍ og VSÍ og sameiginlega hafa
þessi samtök verið ríkjandi í hag-
stjórn Íslands síðastliðinn áratug á
meðan áhrif stjórnmálaflokkanna
hafa minnkað að sama skapi. Að-
alleiðtogar ASÍ hafa myndað náin
fjárhagsleg tengsl við fulltrúa at-
vinnurekanda innan stjórna almenna
lífeyrissjóðskerfisins og ýmissa
einkafyrirtækja. Sú þversögn virðist
hafa myndast að ASÍ sé orðið mun
sterkara félag fyrir atvinnurekendur
en fyrir félagsmenn sína. …Til þess
að fá sem mestan arð af fyrirtækjum
sem lífeyrissjóðir hafa fjárfest í þá er
algeng leið að halda kaupgjaldi niðri.
Eignarhald hinna almennu lífeyr-
issjóða í fyrirtækjum gæti því leitt
óbeint til þess að ASÍ væri tilleið-
anlegra til þess að halda launum niðri
til þess að sjóðir geti vaxið þeim mun
meira. Þetta er hin eiginlega þver-
sögn. Félögin eru stofnuð til þess að
vinna að sem bestum hag fé-
lagsmanna en eiga vegna fjármála-
tengsla við atvinnurekendur erfitt um
vik.“
Barátta HH hefur snúist um kjara-
baráttu sem verkalýðshreyfingin hef-
ur ekki viljað taka þátt í, nema með
örfáum undantekningum. Sjálfsagt
hefðu samtökin aldrei orðið til ef for-
seti ASÍ hefði ekki lagst gegn fryst-
ingu vísitölunnar haustið 2008. Að
hluta til má mögulega leita skýringa á
afstöðu forseta ASÍ til hinnar hlið-
arinnar á þversögn verkalýðshreyf-
ingarinnar; þeirrar stöðu sem við
blasir þegar búið er að yfirfæra nið-
urstöðu dr. Herdísar á lánakjör.
Hinar nýju stéttir
Ingólfur H. Ingólfsson fé-
lagsfræðingur skrifaði grein í apríl
2009 sem kallast „Hinar nýju stéttir –
lánardrottnar og skuldunautar“ og
kemur inn á að um áttunda áratug
tuttugustu aldar stórjókst aðgangur
launamanna að lánsfé. Þannig hafi al-
menningur í fyrsta skipti í sögunni
getað margfaldað neyslu sína um-
fram tekjur af launavinnu. Afleið-
ingin hafi verið mikill hagvöxtur, drif-
inn áfram af skuldsetningu en ekki
kauphækkunum. Í greininni segir:
„Það tók innan við þrjátíu ár að
breyta aldagamalli stéttaskiptingu
þjóðfélagsins úr því að vera á milli
launþega og atvinnurekenda í það að
vera á milli lánardrottna og skuldu-
nauta. Hver einasti vinnandi maður
skuldar lánastofnun sinni að með-
altali tvöfaldar til þrefaldar árstekjur
sínar. Vaxtakjör skipta orðið meira
máli en launakjör. Samningstaða
gangvart lánardrottni skiptir meira
máli en við vinnuveitanda og það sem
gerir stöðuna sérstaklega erfiða er að
það eru engin stéttarsamtök skuldara
til, aðeins stéttarsamtök launþega.“
En hvað ef til væri stéttarfélag sem
beitti sér fyrir bættum lána- og
launakjörum?
Stéttabarátta 21. aldarinnar
HH eru vísir að „stéttarsamtökum
skuldara“ þó að þau hafi ekki enn haft
formlega aðkomu að kjaraviðræðum.
En er ástæða til að huga að slíkri út-
víkkun á starfi samtakanna? Sú hug-
mynd hefur kviknað hjá stjórn HH að
bjóða verkalýðsfélögum að ganga til
liðs við HH og mynda saman ný
heildarsamtök launafólks. Nýja
fjöldahreyfingu, ný regnhlífarsamtök
verkalýðsfélaga sem ekki myndi
skilja lánakjör útundan í baráttunni
fyrir bættum hag félagsmanna held-
ur samþætta lánskjarabaráttuna inn í
starf verkalýðshreyfingarinnar. Á
næstunni mun stjórn HH leggja
könnun fyrir félagsmenn þar sem
m.a. verður spurt út í afstöðu fé-
lagsmanna til framtíðar samtakanna.
Um leið og við hvetjum félagsmenn
til að taka þátt í könnuninni segjum
við umræðuna um stétta- og kjara-
baráttu 21. aldarinnar hafna.
Stéttabarátta 21. aldar-
innar og framtíð Hagsmuna-
samtaka heimilanna
Eftir Andreu J.
Ólafsdóttur, Friðrik Ó.
Friðriksson og Þórð
Björn Sigurðsson
»Nú er spurningin
hvort hér séu að
verða straumhvörf í
sögunni ef til verða
ný regnhlífarsamtök
verkalýðsfélaga
við hlið ASÍ?
Andrea J.
Ólafsdóttir
Höfundar eru núverandi formaður og
fyrrverandi formenn Hagsmuna-
samtaka heimilanna.
Þórður Björn
Sigurðsson
Friðrik Ó.
Friðriksson
Í júní 2010 var Sig-
urður Kári Krist-
jánsson, þáverandi al-
þingismaður
Sjálfstæðisflokksins,
framsögumaður að
lagafrumvarpi á Al-
þingi sem var þess efn-
is að gerð yrði breyt-
ing á lögum um
meðferð einkamála, svo mál sem
varða gengistryggingu lána og um
skilmála slíkra skuldbindinga fengju
flýtimeðferð fyrir dómstólum. Það
frumvarp fékkst ekki samþykkt og
stóðu stjórnarþingmenn í vegi fyrir
samþykkt frumvarpsins. Með frum-
varpinu var ætlun flutningsmanna
að flýta úrlausn dómstóla um rétt-
arágreining er varðar gengistrygg-
ingu lána, vexti af þeim lánum o.fl.,
en mikil réttaróvissa ríkti á þeim
tíma og ríkir enn um ýmis álitaefni
er varða þá samninga.
Ef frumvarpið hefði verið sam-
þykkt, hefði mátt vænta dóma
Hæstaréttar um flest álitamál tengd
gengistryggðum lánum fyrir árslok
2010. Í þess stað búa einstaklingar
og fyrirtæki enn við réttaróvissu,
sem hefur mikil og slæm áhrif á ís-
lenskt samfélag. Má nefna sem
dæmi að fyrirtæki í landinu búa enn
við óvissu um gildi gengistryggðra
fjármögnunarleigusamninga og þá
svarar dómur Hæstaréttar er gekk
síðastliðinn miðvikudag ekki öllum
spurningum er varða vexti af ólög-
mætum gengistryggðum lánum.
Mikið tjón hefur þegar hlotist af
drætti á úrlausn þessara mála og
hefur fjöldi einstaklinga og fyr-
irtækja m.a. lent í greiðsluþroti af
þeim sökum. Þá er ómældur kostn-
aður hins opinbera og fjármálakerf-
isins vegna þessa. Ýmis skaðleg
hliðaráhrif er síðan ómögulegt að
meta til fjár. Má fullyrða að þessi
dráttur hefur valdið því að hægar
hefur gengið að reisa við íslenskt
efnahagslíf en ella hefði verið.
Í júlí 2010 rituðu undirritaðir
grein í Morgunblaðið í tilefni af af-
greiðslu frumvarpsins, en þar sagði
m.a.:
„Um er að ræða gríðarlegt hags-
munamál fyrir íslensku þjóðina, sem
á að vera hafið yfir pólitíska flokka-
drætti. Ef frumvarpið hefði komist á
dagskrá og verið samþykkt hefðum
við getað vænst dóma Hæstaréttar
um alla flækjuna í október eða nóv-
ember nk. Í staðinn getum við þurft
að búa við réttaróvissuna í óratíma
og jafnvel mörg ár ef ekkert verður
að gert. Við undirritaðir fáum ekki
séð hvaða rök standa til þess að taka
málið ekki á dagskrá Alþingis. Við
skorum hér með á ríkisstjórnina að
veita þessu brýna þjóðþrifamáli
brautargengi sem allra fyrst með
því að kalla Alþingi saman til að af-
greiða lagafrumvarp af þessu tagi.“
Ef það er vilji ríkisstjórnarinnar
að íslensk heimili og fyrirtæki búi
áfram við þá réttaróvissu sem enn
ríkir í þessum málaflokki gefur það
augaleið að mörgum einstaklingum
og flestum fyrirtækjum verður enn
um ókomna tíð ókleift að skipu-
leggja til framtíðar fjármál sín og
starfsemi á þann hátt sem nauðsyn-
legt er til að hér verði hafin raun-
veruleg og skipuleg uppbygging
fjárhags heimilanna og atvinnulífs-
ins alls. Sá skaði sem óvissan hefur
nú þegar valdið nemur háum fjár-
hæðum. Það má því með sanni segja
að í þessum efnum sé seint betra en
aldrei og því ítrekum við áskorun
okkar frá júlí 2010.
Enn ríkir
réttaróvissa
Eftir Stefán Geir
Þórisson og Þor-
stein Einarsson
» Sá skaði sem
óvissan hefur nú
þegar valdið nemur
háum fjárhæðum.
Stefán Geir Þórisson
Höfundar eru hæstaréttarlögmenn.
Þorsteinn Einarsson
- nýr auglýsingamiðill
569-1100
finnur@mbl.is
Bréf til ritstjóra Mbl.
Samtök aldraðra þakka þér inni-
lega fyrir að vekja útvarpsstjóra til
meðvitundar um að Ríkisútvarpið er
útvarp allra landsmanna, líka þeirra
sem eldri eru. Í síðustu viku hafa
málefni okkar verið rædd í hverjum
fréttatíma og í Kastljósi og kunnum
við RÚV þakkir fyrir að ná að
vakna og ná meðvitund.
Yfirleitt hefur ekki verið mikið
rætt um okkar flóknu hagsmunamál
í rafrænum fjölmiðlum. Fyrr í
vikunni sendi félagi minn mér svo-
hljóðandi skeyti:
Svolítið til umhugsunar fyrir
heldri menn.
Sjónvarpið var með viðtal við
eldri borgara á vistheimili (Grund) í
gærkvöldi eins og þið líklega vitið.
Vistmennirnir virtust ekki vita hvað
þeir fengu mánaðarlega í krónum,
sömuleiðis ekki fréttamennirnir. Ef
þið vitið það ekki
þá fá allir sömu
vasapeningana,
60 þús. kr. á
mánuði. Það
skiptir ekki máli
hvort þeir hafa
greitt í lífeyr-
issjóð eða ekki.
Ekta ráðstjórn-
arríkja-
fyrirkomulag,
sem sagt allir verða að hafa það
sama,
enginn má skara fram úr og allir
verða að hafa það jafn skítt. (Með
því þrífast kommar, samanber Rík-
isútgáfu námsbóka hér áður fyrr,
þegar allt átti að vera á sömu bók-
ina lært fyrir Íslendinga).
Þeir sem hafa greitt í lífeyrissjóð
greiða sem sagt fyrir „skussana“
eða samborgarana, sem ekki hafa
gert það. Ríkið er ekki að greiða
neitt. Hvernig er þá hægt að kalla
okkur lífeyrisþega, er ekki nær að
kalla okkur „lífeyrisgjafa“?
Hvað segja menn um þetta? Bara
svona við tækifæri væri gaman að fá
smá álit frá ykkur, sömuleiðis um
sextíuþúsundkall-fyrirkomulagið
(verðum við ánægðir með það þegar
að því kemur) og þá einnig um
hvernig hægri stjórnmálaflokkarnir
hafa getað stjórnað eftir einhverju
kommaskipulagi í öll þessi ár!!
Hverslags er þetta eiginlega?
Kveðja IPS.
Svona eru orrustur háðar með
orðum hjá vinstrimönnum sem hafa
náð fullum þroska. Auðvitað minni
ég á að stjórn S og D gerði leiðrétt-
ingar samkvæmt tillögum Jóhönnu
félagsmálaráðherra sem allar hafa
verið afturkallaðar af Jóhönnu for-
sætisráðherra. Kveðja og þakkir.
ERLING GARÐAR
JÓNASSON,
formaður Samtaka aldraðra.
Góðan daginn, RÚV
Frá Erlingi Garðari Jónassyni
Erling Garðar
Jónasson
Bréf til blaðsins
Hæðasmára 4
Í sama húsi og Bílaapótek
fyrir ofan Smáralind
Sími 555 7355 • www.selena.is
Herrar!
Nýtt
kortatímabil
Munið
konudaginn
Undirfata
sett
kr. 11.100