Helgafell - 01.06.1942, Síða 80

210
HELGAFELL
fyrir speki hans, allri trú á hugsun-
ina. Þeir vita skyndilega allt, hann
ekkert. Hinir dýpstu leyndardómar
heimspekinnar og mikilvægustu upp-
götvanir, hans og annarra, verða að
reyk og þögn fyrir rökum þessara
tekjuháu spámanna dagsins. Heims-
styrjöldin hefur rekiS eggiS niSur á
endann og sjá, þar stendur þaS. Reyni
hann aS beita sögulegri skoSun sinni
til skýringar þessum hildarleik eSa lýsa
hann upp meS siSferSilegum geislum,
þá brosa menn aS honum eins og
barni, sjónarmiS þeirra eru svo örugg,
svo efnisbundin. Þegar hann leggst
djúpt og rekur orsök þessara hörm-
unga til vanþroska eins líffæris manns-
ins, heilans, svara þeir: Krónur. Og
reyni hann aS vera alþýSlegur í hugs-
anagangi og fallast á nauSsynina til aS
kæfa hin djöfullegu öfl fasismans í
blóSi, þótt þaS sé hvergi nærri full-
komiS heimspekisjónarmiS, þá telja
þeir þaS aukaatriSi, svara aftur:
Krónur. í þessu eina fleirtöluorSi finna
þeir lauk allrar vizku, hugmyndir hans
eru skyndilega orSnar úreltar.
En þaS er önnur vera í þessari stofu,
sem skilur til fulls hina nýju spámenn,
þótt hún hafi aldrei áSur botnaS í sam-
ræSunum. ÞaS er hin stórvaxna, Ijós-
hærSa kona hans. ÁstandiS og krón-
urnar er henni eins skiljanlegt ogFaSir-
voriS, hún sér fullum sjónum inn í
framtíSina, þegar hann veit ekkert um
horfurnar.
Hún getur ekki lengur orSa bundizt.
Æsingin gerir hana bituryrta, leggur
henni hörS orS í munn, særandi orS,
sem hún hefur aldrei mælt viS hann
fyrr. Er hann fábjáni, eSa er þaS af
tómri ómennsku, aS hann lætur þetta
einstæSa tækifæri lífshamingju sér úr
greipum ganga ? Hefur honum aldrei
yeriS þaS ljóst, aS þaS er hún, sem
hefur þrælaS fyrir heimilinu og neitaS
sér um allt ? Eiga þau aS hafna á bæn-
um, þegar þrek hennar er þrotiS ?
í fyrstu undrast hann, er sem steini
lostinn, lítur á hana í djúpri þögn upp
undan gleraugunum. Hefur hann ekki
einhvern tíma séS þessa konu áSur ?
En þekkti hann hana ? SíSan bendir
hann henni á óréttmæti ásakana henn-
ar, hann er ekki í sökinni, þessi bless-
unarríka atvinnuaukning hefur sniS-
gengiS hann, atvinna hans hefur jafn-
vel minnkaS, enginn þarf á heillaósk-
um aS halda á þessum velgengnistím-
um, enginn gleSur sig viS fagurlega
rituS ljóS, eSa lætur skrá ættartölur.
Svar hennar er fyrirlitlegt pú. Og nú
er þaS hún, sem fræSir hann. Enginn
er svo vitlaus, aS líta framar viS slík-
um hégóma, allir hafa peninga til aS
kaupa gulldjásn í gjafir eSa heila bíla,
geta látiS prenta allt sem þeir vilja,
jafnvel skrautprenta. SíSan hefst fyr-
irlestur um ógurlega dýrtíS, studdur ó-
hrekjanlegum tölum, þau eru aS kom-
ast á vonarvöl, heimili þeirra stendur
í merki skortsins. Honum verSur bilt
viS þessar fréttir, fátækt er honum ekk-
ert áhyggjuefni, en bjargarleysi er
hræSileg tilhugsun. HvaS á hann til
bragSs aS taka ? Þá kemur þaS í ljós,
aS hún er ekki eins ráSþrota: Fara í
Bretavinnu. Hann lítur skelkaSur fyrst
á hana, svo á hendur sínar. En hún er
ekki harSbrjósta, enginn fasisti, aSeins
hyggin kona, sem þolir ekki aS horfa
þegjandi á hlut sinn lenda hjá öSrum,
framsýn kona, þótt hana skorti bjart-
sýni hans, skýjaglópsbjartsýni, sem
alltaf verSur sér til skammar. Henni
hefur meS samböndum sínum viS dug-
andi menn hinnar líSandi stundar tek-
izt aS fá von um léttari vinnu handa
honum: vera túlkur. Þetta er vingjarn-
legt tilboS, en strandar, því miSur, á