Helgafell - 01.12.1942, Síða 64

342
HELGAFELL
Heiðarkollu
ok Hreggnasa,
Dritvík ok mol
fyrir dyrum fóstra.
Vísan er tilfærð hér, eins og hún er prentuð í útgáfu Guðbrands Vigfús-
sonar af Bárðarsögu (1860). Vísuorðin eru tíu, og mætti því ef til vill ætla,
að tveimur þeirra sé ofaukið, og þá sennilega 3. og 4. vísuorði (Búrfell ok
Bala, báða Lóndranga), sem vantar í sum beztu handritin. En vísa þessi er
í ætt við þulur, og í þeim er fjöldi vísuorðanna eigi fastskorðaður. Getur því
vel verið, að þetta sé hin upphaflega gerð hennar.
Að því er textann snertir, skal þess að öðru leyti getið, að tvö hinna
lakari handrita hafa ..Dritvíkrmöl" í stað „Dritvík ok möl“ í 9. vísuorði
og ,,fóstru“ í stað ,,fóstra“ í 10. vísuorði.
..Þessi örnefni eru öll á Snjófellsnesi", segir höfundur sögunnar um vís-
una, og enn eru flest þeirra kunn. Lóndrangar eru hinir stórkostlegu kletta-
drangar hjá Malarrifi, sem allir kannast við, er farið hafa fyrir Snæfellsnes
í björtu. Öndvertnes er yzta tá nessins, og er það nú nefnt Öndverðarnes.
Dritvík er hin alkunna veiðistöð fyrir utan Djúpalónssand, milli Einarslóns
og Hólahóla. Búrfell og Hreggnasi eru fell tvö í útnorðurrótum Snæfellsjök-
uls. Bali eða Balar er sennilega þar, sem nú heitir Keflavíkurbali, slétt gras-
lendi uppi á bjarginu milli Keflavíkur á Sandi og Rifs. Nafnið Heiðarkolla
þekkist ekki nú, en þar er sennilega átt við hnjúk, sem nefndur er Blákolla
og er í Saxahólsheiðum, sem er fjalllendi vestanvert í jökulrótunum. Aðal-
þegnshólar er algerlega gleymt nafn.1
Á hraunabreiðunum vestan undir Jöklinum eru hér og hvar gíghólar,
gömul eldvörp, þar sem jarðeldur hefur brotizt út, er eigi fékk útrás um aðal-
gíginn í jökulkollinum. Þannig eru Purkhólar, milli Malarrifs og Einarslóns,
orðnir til og norðar Hólahólar, Saxhólar og Öndverðarneshólar og e. t. v.
fleiri gígir smærri. Sennilegt er, að Aðalþegnshólar séu einhverjir af hólum
þessum. Árni Thorlacius gizkaði á Purkhóla, en mér þykja Hólahólar lík-
legri. Bær stóð áður í Hólahólum. Hét hann upphaflega Hólar ög er nefnd-
ur svo í bréfum 1364 og um 1390.2 Er ólíklegt, að hólarnir sjálfir hafi heitið
réttir og sléttir Hólar, þótt bærinn héti svo, og að nafn þeirra hafi eigi með
einhverjum hætti greint þá frá hinum hólunum þarna í grenndinni. Síðar
var farið að kenna þá við bæinn, sem í þeim stóð, og þeir nefndir Hóla-
hólar. Er augljóst, að það nafn hafa þeir ekki fengið, fyrr en eftir að bær-
inn var byggður. Nýja nafnið festist við þá, það hefur útrýmt eldra nafninu,
hvert sem það hefur verið, og er þar eigi öðru líklegra til að dreifa en hinu
týnda nafni Aðalþegnshólar.
1) Sjá um nöfn þessi í ritgerð Árna Thorlacius í Safni til sögu ísj. II, bls. 299—303.
2) Dipl. isl. III, nr. 171 og 371.