Fréttablaðið - 07.12.2013, Blaðsíða 18

7. desember 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
„Ég hræðist Grikki, einnig þegar þeir færa oss gjafir.“ Þetta segir Virgill
í Eneasarkviðu. Viðlíka tilfinn-
ingar hafa ekki vaknað í kjölfar
gjafa ríkisstjórnarinnar til þeirra
sem skulda íbúðarlán. Gjafir geta
vakið ólík tilfinningaleg viðbrögð
fyrir þá sök að menn horfa ýmist
skammt eða langt fram á veginn
þegar þær eru metnar til verðs.
Hagfræðingur hjá Danske Bank
sagði nýlega í tilefni af skuldanið-
urgreiðsluáformunum að íslensk-
ir stjórnmálamenn stjórnuðust
alfarið af skammtímasjónarmið-
um. Sami maður varð þjóðardýr-
lingur hér um
hríð eftir hrun
fyrir þá sök að
menn uppgötv-
uðu að hann
hafði fyrir hrun
hræðst það sem
þá var í gangi
m e ð a n v i ð
vorum óttalaus
og skopuðumst að þeim sem voru
hræddir.
Ráðstafanir ríkisstjórnarinn-
ar hafa áhrif á þremur sviðum:
Í fyrsta lagi virka þær beint á
bókhald margra heimila. Auðvelt
verður að mæla þau áhrif og þau
verða jákvæð í fyrstu. Frá þessu
afmarkaða sjónarhorni er fátt að
óttast.
Í öðru lagi eru þær af þeirri
stærðargráðu að hafa áhrif á
reikninga þjóðarbúsins. Það mælist
á lengri tíma og er ekki auðrekjan-
legt en gæti haft öfug áhrif á hag
heimilanna þegar fram í sækir.
Þetta víða sjónarhorn gefur því til-
efni til nokkurrar hræðslu. Þannig
hefur skuldatryggingaálag Íslands
þegar hækkað.
Í þriðja lagi mæla skoðanakann-
anir áhrifin á pólitíkina. Þau eru
strax komin fram. Það ræðst síðan
af því hvaða mælistiku er brugðið
á loft hvort gjafirnar vekja tilfinn-
ingar ánægju eða hræðslu.
Á að hræðast þá sem færa gjafi r?
Nýja Framsókn er í eðli sínu fremur flokkur augnabliksins en lang-
tímasjónarmiða. Síðustu kosn-
ingar sýndu umtalsverða spurn
eftir slíkri pólitík. Í samræmi
við það heimtir forsætisráðherra
helminginn af því fylgi sem tap-
ast hefur frá kosningum. Það er
býsna gott þótt væntingin hafi
verið meiri. Frá gagnstæðu sjón-
arhorni verðskuldar forsætis-
ráðherra hrós fyrir að sætta sig
við að aðgerðin skuli aðeins vera
þriðjungur af því sem lofað var
fyrir kosningar.
Fjármálaráðherra hefur með
aðhaldssamri sýn á ríkisfjár-
mál áunnið sér vaxandi traust og
virkað sem kjölfesta samstarfs-
ins. Í því ljósi munu margir rétti-
lega þakka honum að loforðið
var skorið niður um tvo þriðju.
Á móti kemur að aðgerðin víkur
eigi að síður af vegi hófsemi í
ríkisfjármálum og frá framtíð-
armarkmiðum í peningamálum.
Tap Sjálfstæðisflokksins í
skoðanakönnun Morgunblaðsins
gæti skýrst af því að fylgjend-
ur hans kalli eftir ríkari ábyrgð
en felst í þessum ráðstöfunum.
Líklega liggur orsökin þó frem-
ur í hinu sem nú er orðið ljóst
að ætlunin er að svíkja loforðið
um þjóðaratkvæði um framhald
aðildarviðræðna við Evrópusam-
bandið.
Stjórnarandstaðan er í þeirri
klípu að jákvæðu áhrifin á bók-
hald einstakra heimila koma fyrst
en neikvæðu áhrifin á þjóðarhag
koma síðar. Sagan kennir að stjórn-
arandstaða þarf ekki að andæfa
aðgerðum til þess að hagnast sjálf-
krafa á neikvæðu áhrifum þeirra
þegar þau birtast. Þrátt fyrir það
er snúið að stíga ölduna í miklum
veltingi milli lang- og skamm-
tímasjónarmiða. Engu er líkara
en stjórnarandstaðan viti ekki enn
hvort hún eigi að fleyta kerlingar
í umræðunni eða ögra strax kenn-
ingu danska hagfræðingsins.
Mælikvarði dagsins
Í ágúst skipaði fjármálaráðherra efnahagsráð til að rýna hina flóknari Þjóðhagsmælikvarða
og leggja á ráðin um skynsamlega
nýtingu fjármuna. Álit þess hefur
ekki verið birt. Það hlýtur þó að
vera til. Hér er ekki verið að gera
því skóna að það sé neikvætt; það
á bara ekki að fara leynt.
Helsta réttlæting félagsmála-
ráðherra er sú að aðgerðirnar
auki neyslu. Svigrúm til launa-
hækkana þrengist að sama skapi;
ella er hætta á minni afgangi af
utanríkisviðskiptum. Það þrengir
aftur möguleikana á afnámi hafta.
Leiði þetta til verðbólgu étur hún
ávinning heimilanna upp. Þessi
atriði er að vísu ekki alveg ein-
falt að mæla fyrirfram. Á endan-
um sker reynslan ein úr. En hún
hefur sýnt að óraunsæi ræður æði
oft mati á áhrifum ákvarðana af
þessum toga.
Það sem helst orkar tvímælis er
þó valið um ráðstöfun skatttekna.
Að hluta til er verið að gefa eftir
skatttekjur. Það takmarkar sjálf-
krafa framlög til annarra verk-
efna eða skattalækkana til að
örva verðmætasköpun. Ný skatt-
heimta sem gefur miklar tekjur er
svo nýtt í annað en að létta á skuld-
um ríkissjóðs. Vaxtagreiðslur af
þeim halda þar af leiðandi áfram
að vera Þrándur í Götu viðreisnar
sjúkrahúsa og skóla að óþörfu.
Veikleikinn felst í því að kaupa
stundarvinsældir á kostnað fram-
tíðarhagsmuna er lúta að sköpun
verðmæta, velferð og menntun.
Þegar lesið er á slíka hagræna og
siðferðilega mælikvarða til lengri
tíma vandast vörnin hjá ríkis-
stjórninni.
Mælikvarði morgundagsins
S
átt um Ríkisútvarp í almannaeigu var ekki rofin með
niðurskurðinum nú. Sáttin var rofin með ohf-væð-
ingunni svokölluðu. Þá var tekin upp sú grímulasua
stefna að um fyrirtæki í samkeppnisrekstri væri
að ræða. Þess vegna borgar sig að segja upp dag-
skrárgerðarfólki á Rás 1 en hrófla ekki við markaðs- eða
auglýsingadeildinni. Og þess vegna meta stjórnendur stofn-
unarinnar það svo að yfirboð á boltaleikjamótum úti í heimi
séu fyllilega réttlætanleg.
Ekki þarf að velta því lengi
fyrir sér að samkeppni og
Ríkisútvarp í allra eigu geta
ekki farið saman. Sátt um
Ríkisútvarpið hlýtur að snúast
um að stofnunin sinni ákveðnu
hlutverki og það hlutverk
snýr einkum að umfjöllun um
menningu og varðveislu menningarverðmæta. Þau okkar sem
hafa bent á hvaða villigötum stofnunin er á eru ekki endilega
óvinir Ríkisútvarpsins.
Þau sem fylltu Háskólabíó í vikunni voru ekki að biðja um
að Páll Magnússon útvarpsstjóri sækti það fastar að kaupa
enska boltann á nýja íþróttarás Ríkisútvarpsins. Þau voru
heldur ekki að óska eftir fleiri peningaþáttum á laugardags-
kvöldum eða að Skarphéðinn Guðmundsson dagskrárstjóri
keypti fleiri gamanþætti frá bandarískum sjónvarpsstöðvum.
Krafa þessa fólks er sú að Ríkisútvarpið sinni hlutverki sínu;
íslenskri menningu. Til þess þarf stofnunin ekki að herja á
auglýsingamarkað, meðal annars í blóðugum slag við eig-
endur sína. Í raun er lítið mál að reka öflugt Ríkisútvarp, sem
almenn sátt væri um, fyrir aðeins hluta af nefskattinum.
Mörg gild rök hníga að því að Ríkisútvarp eigi fyllilega
rétt á sér, en við eigum ekki að breyta Ríkisútvarpinu í Stöð 2
eins og reynt hefur verið að gera með misheppnuðum árangri
síðustu ár. Sú vegferð hófst með ráðningu sjónvarpsstjóra
Stöðvar 2 í starf útvarpsstjóra og dagskrárstjóra Stöðvar 2 í
starf dagskrárstjóra Ríkisútvarpsins.
Illugi Gunnarsson menntamálaráðherra hefur talað á skyn-
samlegum nótum um Ríkisútvarpið á umliðnum dögum og
vikum. Hann hefur staðið í fæturna þótt einhverjum hinna
svokölluðu „vina“ Ríkisútvarpsins finnist eins og hann sé
óvinurinn. Illugi vill ekki leggja stofnunina niður en hann
virðist hafa þor til að endurhugsa hlutverk hennar, sem löngu
er tímabært.
Íslendingar hafa ekkert með Ríkisútvarp Páls Magnús-
sonar að gera. Við þurfum öflugt Ríkisútvarp sem rekur
sjónvarps- og útvarpsstöð sem lætur ekki afvegaleiðast og
blindast í keppni á auglýsingamarkaði. Gott Ríkisútvarp á
að losa sig við markaðs- og auglýsingadeildir og sinna því
sem einkareknar stöðvar geta ekki sinnt. Ríkisútvarp er ekki
fyrirtæki heldur stofnun sem á ekki að vera í samkeppnis-
rekstri.
Ná má sátt um almannaútvarp:
Óvinir
Ríkisútvarpsins
Mikael
Torfason
mikael@frettabladid.is
Pantanir og nánari upplýsingar fást í síma 696 1130 og gisli@laxinn.is
Laus veiðileyfi
VESTURÁRDALUR ehf.
HAFRALÓNSÁ / VESTURDALSÁ
Eigum laus veiðileyfi í Hafralónsá í ágúst.
Eigum laus veiðileyfi á besta tíma í Vesturdalsá.
Einstakt tækifæri til að fá veiðileyfi
á góðum tíma í þessum rómuðu ám.
Vesturdalsá hefur verið lokuð og
friðuð fyrir almennri veiði í mörg ár
og er því afar spennandi kostur.