Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / KRABBAMEIN
Tafla III. Staðlaðar hlutfallstölur (standardized rate ratios, SRRs) og 95% öryggisbil
(95% confidence intervals, 95% Cl) í hópi verkakvenna. Hópnum er skipt eftir því
hvenær konurnar áttu fyrstu greiðslu í lífeyrissjóði verkakvenna í Reykjavík eða
Hafnarfirði. Tíu ára biðtími var notaður.
Krabbamein (ICD-7)* 1970-1976 SRR (95% Cl) 1977-1982 SRR (95% Cl)
011 krabbamein (140-205) 0,95 (0,84-1,06) 1,36(1,01-1,70)
magi (151) 0,82 (0,21-1,35) 1,49 (0,29-2,68)
lifur (155) 1,02 (0,22-1,82) 0,00 (0,00-0,00)
lungu (162) 1,02 (0,72-1,32) 1,48 (0,84-2,11)
brjóst (170) 0,78 (0,54-1,03) 0,91 (0,46-1,37)
legháls (171) 1,66 (1,12-2,19) 3,19 (1,41-4,97)
legbolur (172) 0,69 (0,16-1,22) 1,07 (0,25-1,90)
eggjastokkar (175) 1,09 (0,65-1,53) 1,71 (0,95-2,47)
nýru (180) 1,06 (0,54-1,57) 2,02 (0,23-3,81)
blaðra (181) 0,82 (0,16-1,48) 6,00(4,25-7,74)
* Flokkun samkvæmt 7. útg. Alþjóölegu sjúkdóma- og dðnarmeinaskrárinnar.
fallstölumar voru nær ævinlega hærri meðal þeirra
sem hófu greiðslur 1977 eða síðar heldur en meðal
þeirra sem hófu greiðslur fyrr (tafla III). Stöðluð
hlutfallstala allra krabbameina var 0,95 meðal þeirra
sem gerðust sjóðfélagar á árabilinu 1970-1976 en 1,36
meðal þeirra sem gerðust sjóðfélagar á árabilinu
1977-1982. Eina undantekningin frá þessu voru stöðl-
uðu hlutfallstölurnar fyrir lifrarkrabbamein.
Umræða
Að leghálskrabbamein sé tíðara en brjóstakrabba-
mein fátíðara meðal verkakvenna en annarra er í
samræmi við niðurstöður annarra rannsókna á
krabbameinum ófaglærðra verkakvenna (1,7). Þegar
15 ára biðtími var notaður voru næstum allar stöðl-
uðu hlutfallstölurnar háar. Hlutfallstölur ýmissa
krabbameina voru lágar í hópnum sem hafði lengstan
starfstíma. Þær niðurstöður voru í samræmi við það
sem við höfðum áður séð í dánarmeinarannsóknum
og á bæði við um konur og karla (12,13).
Upplýsingar um hvaða konur teljast verkakonur
fengust af skriflegum heimildum en eru ekki byggðar
á svörum á einum tímapunkti eins og upplýsingar
sem fengnar eru við manntal. Areiðanleiki Krabba-
meinsskrárinnar, stærð hópsins, fjöldi mannára, það
hve lengi var fylgst með krabbameinstíðni í hópnum
og að unnt var að fylgjast með öllum einstaklingun-
um styrkir áreiðanleika niðurstaðnanna. Sú aðferð
að bera nýgengi krabbameina í starfandi hópi saman
við nýgengi krabbameina meðal þjóðarinnar, þar
sem rannsóknarhópurinn sjálfur er innifalinn, leiðir
hins vegar til útjöfnunar í niðurstöðum.
Við höfum engar beinar upplýsingar um reykinga-
venjur í hópnum. Reykingakönnun sem Tóbaksvarn-
arnefnd gekkst fyrir á árunum 1985-1988 (14) leiddi í
ljós að 24% kvenna sem höfðu bóklegt framhalds-
nám, stúdentspróf eða háskólapróf, en 38% kvenna
með minni menntun, reyktu daglega. Þar eð líklegt
má telja að flestar verkakonur séu í síðarnefnda
hópnum gætu reykingar hafa haft áhrif á niðurstöð-
urnar varðandi reykingatengd krabbamein, til dæmis
krabbamein í lungum og þvagblöðru.
Við höfum engar upplýsingar um áfengisneyslu
hópsins en há stöðluð hlutfallstala lifrarkrabbameins
meðal kvenna sem greiddu til sjóðanna í eitt ár og tvö
til fjögur ár er athyglisverð. Að stöðluðu hlutfallstöl-
urnar voru hærri meðal kvenna sem gerðust sjóðfé-
lagar 1977 eða síðar en meðal þeirra sem komu fyrr
inn í sjóðina gæti bent til þess að bilið á milli þjóðfé-
lagshópanna sé að breikka þegar um er að ræða ný-
gengi krabbameina og dánarmein (13,15,16).
Lynge (17) hefur bent á að vinnumarkaðurinn sé
að breytast og nýir áhættuþættir að koma í ljós. Aug-
ljós aukning á mun milli þjóðfélagshópa geti gefið
vísbendingu um að starfstengdir lífshættir séu meðal
slíkra áhættuþátta.
Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa til kynna
að bilið á milli verkakvenna og annarra kvenna fari
breikkandi að því er varðar tíðni tiltekinna krabba-
meina, en skýringanna verði að leita annars staðar en
í vinnunni, þar eð ekki sáust tengsl milli hærri
krabbameinstíðni og þess hve lengi konurnar höfðu
greilt til lífeyrissjóða verkakvenna.
Þakkir
Við þökkum stjórnum lífeyrissjóðanna og þáverandi
formönnum verkalýðsfélaganna, Rögnu Bergmann
og Guðríði Elíasdóttur, fyrir áhuga þeirra og stuðning.
Heimildir
1. Leon DA. Longitudinal study: social distribution of cancer
1971-1975. OPCS Series LS. No. 3. London: Her Majesty’s
Stationery Office; 1988.
2. Roman E, Beral V, Inskip H. Occupational mortality among
women in England and Wales. Br Med J 1985; 291: 194-6.
3. Stanworth M. Women and class analysis: a reply to John Gold-
thorpe. Sociology 1984; 18:159-70.
4. Murgatroyd L. Women, men and the social grading of occupa-
tion. Br J Sociol 1984; 35:473-97.
5. Goldblatt P. Social class mortality differences. In: Mascie-
Taylor CG, ed. Biosocial Aspects of Social Class. Biosocial
Society Series, No.2. Oxford: Oxford University Press; 1990:
24-58.
6. McDowall M. Measuring women's occupational mortality.
Popul Trends 1983; 34:25-9.
7. Lynge E, Thygesen L. Occupational cancer in Denmark: can-
cer incidence in the 1970 census population. Scand J Work
Environ Health 1990; 16/Suppl. 2: 35.
8. Einarsdóttir HB, Baldvinsdóttir HD. Verkakvennafélagið
Framsókn í nútíð og framtíð. Reykjavík: Verkakvennafélagið
Framsókn; 1991.
9. Tulinius H, Ragnarsson J. Nýgengi krabbameina á íslandi
1955-1984. Reykjavík: Krabbameinsfélagið og Landlæknis-
embættið 1987. Heilbrigðisskýrslur 1987. Fylgirit nr. 3:104.
10. Rothman KJ. Modern Epidemiology. Boston: Little, Brown;
1986.
11. Segi M. Cancer Mortality for Selected Sites in 24 Countries
(1950-1957). Sendai, Japan: Department of Public Health,
Tohoku University School of Medicine; 1960.
12. Rafnsson V, Gunnarsdóttir H. Mortality study of fertiliser
manufacturers in Iceland. Br J Ind Med 1990; 47: 721-5.
13. Gunnarsdóttir H, Rafnsson V. Mortality among female man-
ual workers. J Epidemiol Community Health 1992; 46:601-4.
14. Ragnarsson J, Blöndal Þ. Reykingavenjur 1985-1988. Reykja-
vík: Tóbaksvamamefnd og Landlæknisembættið 1989. Heil-
brigðisskýrslur 1989. Fylgirit nr. 2: p 94-5.
15. Marmot MG, McDowall ME. Mortality decline and widening
social inequalities. Lancet 1986; 2: 274-6.
16. Blaxter M. Health services as a defence against the conse-
quences of poverty in industrialised societies. Soc Sci Med
1983; 17:1139-48.
17. Lynge E. Cancer morbidity by occupation. Scand J Work En-
viron Health 1992; 18/Suppl. 1: 50-6.
32 Læknablaðið 2000/86