Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 62

SMAS JAIN
Hristur, ekki hrærður,
Martini er hollari
• í jólablaði hins virta breska lækna-
rits, British Medical Journal, er slegið
á léttari strengi en alla jafna er gert í
blaðinu. Helstu rannsóknarniðurstöð-
ur snúast um það hvers vegna banda-
rískir djasssaxófónleikarar hafa hærri
dánartíðni en evrópskir kollegar
þeirra sem mun tengjast svonefndri
hringöndun sem þeir fyrrnefndu
tíðka. Önnur fjallar urn tengsl nafna á
enskum stúlkum við tíðni heimsókna
þeirra á tiltekna stofu þvag- og kyn-
færasérfræðinga í Essex (ákaflega
breskur húmor sem engin skilur aðrir
en Bretar).
En merkasta rannsóknin sem birt
er í jólablaðinu er án nokkurs vafa sú
sem kanadískir læknar gerðu á því
hvernig njósnaranum James Bond
tekst að halda sér síungum og heilsu-
hraustum. Það rekja þeir til uppá-
haldsdrykkjar hetjunnar sem eins og
allir vita er Martini, hristur en ekki
hrærður („shaken, not stirred").
Læknarnir við háskólann í Ontario
fundu út að hristur Martini gagnist
betur en hrærður til þess að gera
vetnisperoxíða óvirka sem eykur and-
oxunaráhrif drykkjarins. Þetta eru ein-
mitt þau jákvæðu áhrif sem menn hafa
verið að finna út að áfengi geti haft á
hjarta- og æðakerfið. Hristur Martini
er því líklegri en hrærður til þess að
draga úr líkum á því að neytandinn
deyi úr hjartaslagi eða æðasjúk-
dómum. Þetta gildir þó vel að merkja
einungis um hóflega drykkju og þar af
leiðir að læknarnir telja mjög líklegt að
James Bond sé hófdrykkjumaður.
Martini er samansettur úr gini og
vermúð og komust læknarnir að því að
síðarnefnda tegundin legði meira af
mörkum til andoxunaráhrifa blönd-
unnar. Hins vegar er sterkustu áhrifin
í þá átt að finna í Sauvignon hvítvíni
og viskíi.
Þessar niðurstöður læknanna þykja
allmerkar en þó fylgir sá böggull
skammrifi að þeir segjast ekki hafa
hugmynd um það hvað valdi þessum
mismunandi áhrifum drykkjarins eftir
því hvort hann er hristur eða hrærður.
Einnig benda þeir á að algengt sé að
með Martini séu borðaðar ólífur en
heilsufarsleg áhrif þeirra í þessu sam-
bandi eru með öllu órannsökuð.
hann svo sent til fjarlækningamiðstöðvar-
innar þar sem sérfræðingur er á vakt allan
sólarhringinn.“
Vaktlæknirinn getur ráðlagt stýrimanni
um framhaldið, hvort sem er um netið eða í
talsambandi með gervihnattasíma. Hann get-
ur beðið hann að mæla hita, blóðþrýsting
eða annað og einnig að taka mynd. Þetta
sendir stýrimaðurinn yfir netið og læknirinn
getur skoðað það og hagað ráðgjöfinni eftir
því. Hann getur stækkað myndina og teikn-
að eða skrifað inn á hana leiðbeiningar eða
spurningar og sent hana aftur út á sjó. Lífs-
mörkin má senda í land í myndrænu formi,
til dæmis sem útkeyrslu úr 12 leiðslu hjarta-
línuriti. Þannig getur læknirinn aðstoðað
stýrimanninn í gegnum aðgerðina. Að
henni lokinni og ef ekki er þörf á frekari að-
gerðum í bili getur vaktlæknirinn skrifað
skýrslu um atvikið og sent heimilislækni
sjúklingsins eða heilsugæslustöð í heima-
höfn skipsins.
Fjarskiptatæknin þróast ört
í mörgum tilvikum er slík ráðgjöf og aðstoð
nægjanleg og Sigurður segir að þetta geti
sparað umtalsverðar fjárhæðir því það sé
dýrt að senda þyrlu út á sjó eða snúa skipi til
heimahafnar. Þess séu dæmi að komið hafi í
ljós eftir að þyrla er búin að ná í mann út á
sjó að hann sé ekki eins illa haldinn og talið
var í fyrstu. Ráðgjöf og samtöl læknis og
stýrimanns geti leitt slíkt í ljós.
En sé um meiriháttar slys eða veikindi
að ræða gerir vaktlæknir ráðstafanir til að
senda þyrlu á vettvang en getur jafnframt
verið í sambandi við skipið og veitt ráðgjöf
um meðferð sjúklings meðan beðið er.
„Draumurinn er að allir geti verið í sam-
bandi, vaktlæknirinn í landi, þyrlulæknirinn
og stýrimaðurinn. Það styttist óðum í að
hann verði að veruleika því flutningsgeta
fjarskiptatækjanna eykst hröðum skrefum.
í upphafi hugsuðum við okkur að stýrimað-
ur gæti sent lifandi myndir en þá kom í ljós
að til þess þyrftu skipin að vera með öflug-
ustu tegund af gervihnattasambandi sem
mjög fá skip eru með, kannski þrjú skip í
öllum flotanum. Auk þess yrði myndin aldrei
eins skýr og stafræn ljósmynd.
En þetta beindi okkur inn á þá braut að
gera búnaðinn þannig úr garði að hægt væri
að nota hann um borð í öllum skipum, óháð
því hvers konar gervihnattatengingu skipið
væri með. Við ákváðum líka að setja búnað-
inn í handhæga tösku svo hægt væri að fara
með hann um allt skip og losna við að flytja
sjúklinginn ef hann er mikið slasaður.“
Búnaóurinn nýtist einnig í landi
Sigurður bætir því við að þótt búnaðurinn
sé fyrst og fremst hugsaður fyrir flotann sé
ekkert því til fyrirstöðu að nota hann á
landi. Hann gæti orðið hluti af búnaði
björgunarsveita sem sendar eru til leitar á
hálendinu og jafnvel öryggistæki ferða-
manna sem fara um hálendið. Eins gæti
búnaðurinn orðið hluti af vitjanatösku
lækna á landsbyggðinni.
„Þróunin stefnir öll í þá átt að fólk not-
færi sér rafræn samskipti til að leita sér upp-
lýsinga um hvaðeina þegar á þarf að halda,“
segir hann.
- En á hvaða stigi er verkefnið núna?
„Nú erum við að leita að fjármagni til að
kosta þróun og undirbúning framleiðslunn-
ar. Ef vel gengur að útvega það gætum við
sett fyrstu töskurnar um borð í skip um eða
eftir mitt ár.“
- Áttu von á því að þú munir helga þig
þessu verkefni og snúa baki við lækningun-
um?
„Nei. Raunar finnst mér það dálítið
skrítin tilhugsun að ég sem er með snert af
tölvufælni og kann varla að ferðast um net-
ið skuli vera kominn í samstarf við tölvu-
fræðinga um þróun svona búnaðar. Starf
mitt hér á slysadeildinni hefur alltaf verið
númer eitt, tvö og þrjú og það er erfitt að
slíta sig burt frá því. Það þyrfti eitthvað
mikið að breytast til þess að ég hætti að
starfa sem læknir,“ segir Sigurður Ásgeir
Kristinsson.
-ÞH
54 Læknablaðið 2000/86