Frjáls verslun - 01.02.2005, Blaðsíða 57

F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 5 57
A R Ð S E M I M E N N T U N A R
fram að með þessu sé ábatinn ofmetinn og
eins að hann sé vanmetinn. En í öllu falli
gefur þessi aðferð góðar vísbendingar um
arðsemi menntunar.“
Háskólanám skilar konum meiru Helstu
niðurstöður þeirra Þórhalls og Jóns Bjarka
eru þær að háskólamenntun kvenna skili að
meðaltali mestri einkaarðsemi eða tæplega
11%. Ávinningur kvenna af því að sækja sér
háskólanám er þannig að jafnaði mun meiri
en karla. Með öðrum orðum, konur hækka
laun sín hlutfallslega meira en karlar með
því að ljúka háskólanámi. Háskólanám karla
skilar þeim að jafnaði 5,5% einkaarðsemi
meðan nám á framhaldsskólastigi skilar
þeim að meðaltali rúmlega 7% einkaarðsemi.
,,Samkvæmt þeim gögnum sem við unnum
út frá eru framhaldsskólamenntaðar konur
að jafnaði með litlu hærri laun en þær konur
sem eingöngu hafa lokið grunnskólaprófi.
Laun kvenna taka hins vegar mikið stökk
upp á við þegar þær ljúka háskólanámi. Hins
vegar er munurinn milli framhaldsskólageng-
inna og háskólagenginna karla miklu minni.
Svo virðist sem hluti af skýringunni á þessum
mun milli kynja liggi í því að framhaldsskóla-
gengnir karlar vinna almennt mun meira en
konur með sömu menntun. Almennt gildir
að atvinnuþátttaka kvenna með háskóla-
menntun er miklu meiri en annarra kvenna.
Í þessu birtist ákveðið samfélagsmynstur,“
segir Þórhallur.
Neikvæð arðsemi kennaranáms hjá körlum
Þegar arðsemi háskólamenntunar eftir
starfsstéttum er skoðuð, kemur í ljós að hún
er mest hjá verkfræðingum, læknum, tækni-
fræðingum og viðskipta- og hagfræðingum.
Hjá þessum hópum er einkaarðsemi og sam-
félagsleg arðsemi menntunar á bilinu 15-
25%. Aðrar starfsstéttir háskólamenntaðra
koma almennt mun verr út í rannsókninni.
Er þá um að ræða menntun sem oftast leiðir
til starfa hjá hinu opinbera. Athygli vekur
að arðsemi menntunar grunnskólakennara
er neikvæð fyrir karla. Það þýðir að meðal-
laun karlkyns grunnskólakennara eru lægri
en meðallaun karla sem aðeins hafa lokið
framhaldsskólamenntun. Þetta á einnig við
um karla í öðrum hefðbundnum „kvenna-
störfum“ sem búa við svipuð launakjör.
Jaðarskattar draga úr arðsemi hér Þegar
Ísland er borið saman við önnur OECD-
ríki kemur í ljós að einkaarðsemi hér er
heldur minni en víðast hvar annars staðar.
„Ástæðan er sú að skattar hér draga meira
úr arðseminni en í öðrum
ríkjum. Almennt er skatt-
byrði hér ekki meiri en víða
annars staðar en jaðarskattar
í neðri tekjuhópunum eru
tiltölulega háir og valda
þessum áhrifum. Annað sem
eykur einkaarðsemi í hinum
OECD-ríkjunum er að hætta
á atvinnuleysi minnkar þar
mjög með aukinni menntun, t.d. eykur þessi
þáttur arðsemi framhaldsskólamenntunar í
Frakklandi um 8 prósentustig. Atvinnuleysi
skiptir hins vegar mun minna máli fyrir
arðsemina á Íslandi þar sem það er svo
lágt. Þriðja atriði sem skýrir minni arðsemi
náms hér er að tekjumunur er minni hér en
almennt innan OECD,“ segir Þórhallur.
Annað atriði sem kemur í ljós þegar
Ísland er borið saman við önnur OECD-ríki
er að munur á einkaarðsemi og samfélags-
legri arðsemi er minni hér en víðast hvar.
„Í Danmörku til dæmis er háskólamenntun
meira en tvöfalt arðsam-
ari að meðaltali fyrir ein-
staklinginn en samfélagið.
Ástæðan er að háir styrkir
til námsmanna valda
því að fórnarkostnaður
tengdur námi er stórlega
minni í Danmörku en hér.
Þetta þýðir þó ekki endi-
lega að verr sé búið að
námsmönnum hér en skyldi, a.m.k. ekki ef
verið er að hugsa um það sem er þjóðhags-
lega hagkvæmast. Best er ef einkaarðsemi
og samfélagsleg arðsemi helst nokkurn veg-
inn í hendur því það þýðir að einstaklingar
eru að taka ákvarðanir sem samræmast
þjóðarhag,“ segir Þórhallur.
BORGAR SIG
AÐ FARA Í SKÓLA?
Arðsemi allra þessara
hópa var á bilinu 6
til 10% nema hjá
grunnskólakennurum.
Þeir hafa ekki
fjárhagslegan arð af
háskólanámi sínu.
ARÐSEMI HÁSKÓLANÁMS. Grunnskólakennarar hafa ekki fjárhagslegan arð af
háskólanámi sínu.
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Ve
rk
fr
æ
ði
ng
ar

L
æ
kn
ar

T
æ
kn
ifr
æ
ði
ng
ar

Vi
ðs
k.
- o
g
ha
gf
r.

H
jú
kr
un
ar
fr
æ
ði
ng
ar

Lö
gf
r.
(
op
in
be
rir
s
ta
rf
sm
.)

Fr
am
ha
ld
ss
kó
la
ke
nn
ar
ar
P
re
st
ar
Þ
jó
ðk
irk
ju
nn
ar
Sá
lfr
æ
ði
ng
ar
G
ru
nn
sk
ól
ak
en
na
ra
r
M
eð
al
ar
ðs
em
i s
kv
. k
ön
nu
n
HELSTU NIÐURSTÖÐUR eru þær að háskólamenntun kvenna skilar hæstri
arðsemi, en arðsemi hennar er tæplega 11%.
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
Karlar Konur Karlar Konur
Háskólaskólamenntun Framhaldsskólamenntun
Einkaarðsemi
Samfélagsleg arðsemi