Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Page 67

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
61
orðin var sjaldgæf meðal evrópskra stallbræðra hans.
Maður lokar bókinni að lestri loknum með þeirri til-
finningu, að hér tali kynborinn Aineríkumaður, sem
að vísu er ekki laus við takmarkanir landa sinna, en
er gæddur karlmannlegri mannúð Franklíns og póli-
tísku raunsæi hins ameríska landnámsmanns og braut-
ryðjanda. Fyrir þá sök hefur hann skilið betur hina
rússnesku ruðningsmenn, viðfangsefni þeirra og sjónar-
mið, en margir erindrekar hinna ellihrumu og fóta-
fúnu Evrópurikja.
Bók Josephs E. Davies fjallar um tímabilið frá 16.
nóv. 1936 til 28. október 1941. Þessi fimm ár eru þættir
í sögulegu drama, þar sem hver stórviðburðurinn rek-
ur annan með miskunnarlausri samkvæmni. Á þessum
árum molar Hitler millilandaskipulag meginlandsins og
glepur liin vestrænu lýðræðisríki til að ganga að naz-
ískum friði. Tæpu ári siðar gefur hann Evrópu for-
smekk af nazískri styrjöld. Sigurför hinna naz-
islcu herja er hafin. Ekkert land virðist fá staðizt þessa
vígvél, er treður smáþjóðir og stórveldi undir járnhæl
sínum. Hitler þarf ekki annað en stappa fótum í jörð-
ina: alls staðar spretta upp lierskarar svikaranna og
þjóðniðinganna. Það verður nú bert öllum heimi, að
staðhæfingar andfasistanna um moldvörpustarfsemi
Hitlers hafa verið sannar. Hinn dulbúni lier fasism-
ans, „fimmta herdeildin“, gengur fram á vígvöll heima-
landsins og vinnur myrkraverk sín. Um jónsmessuleyt-
ið 1941 liggur allt meginland Evrópu frá Ermarsundi
austur að Rússlandi, frá Norðurhöfða suður á Krít,
flakandi í sárum, svívirt og varnarlaust fyrir fótum
nazismans. Allur heimurinn velti fyrir sér þessari spurn-
ingu: hvert beinir Hitler næst geiri sínum? Það stóð
ekki lengi á svarinu. 22. júní lagði þýzki herinn til at-
lögu gegn Rússlandi. Eitt íslenzkt blað orðaði þetta svo:
Þjóðverjar vaða inn í Rússland frá Norðuríshafi til
Svartahafs! Minna mátti ekki gagn gera. Sama blað